Douglas C-47 Skytrain
![]() Douglas C-47 podczas lotu | |
Dane podstawowe | |
Państwo | |
---|---|
Producent | |
Typ | |
Konstrukcja |
metalowa |
Załoga |
4-5 osób |
Historia | |
Data oblotu |
23 grudnia 1941 |
Liczba egz. |
ponad 10 000 |
Dane techniczne | |
Napęd | |
Moc |
2 × 1200 KM (2 × 895 kW) |
Wymiary | |
Rozpiętość |
28,96 m |
Długość |
19,64 m |
Wysokość |
5,18 m |
Powierzchnia nośna |
91,80 m² |
Masa | |
Własna |
7460 kg |
Startowa |
11260 kg |
Osiągi | |
Prędkość maks. |
326 km/h |
Prędkość przelotowa |
291 km/h |
Prędkość minimalna |
107 km/h |
Prędkość wznoszenia |
5,7 m/s |
Pułap |
7170 m |
Zasięg |
2400 km |
Rzuty | |
![]() |
Douglas C-47 Skytrain znany także jako Dakota – amerykański samolot transportowy bazujący na konstrukcji cywilnego samolotu pasażerskiego Douglas DC-3. Był powszechnie używany przez aliantów podczas II wojny światowej, i pozostał w eksploatacji do końca lat 50. XX wieku. Brytyjskie wersje wojskowe nazywane były Dakota. Nazwa ta pochodziła od akronimu DACoTA, oznaczającego Douglas Aircraft Company Transport Aircraft – samolot transportowy firmy Douglas Aircraft Company[1]. Do XXI wieku pozostają w użyciu nieliczne samoloty C-47 Dakota.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych w grudniu 1941 do II wojny światowej część cywilnych samolotów Douglas DC-3 została zarekwirowana na potrzeby wojska. Na jego zamówienie rozpoczęto produkcję wersji transportowej C-47 z dużymi dwuczęściowymi drzwiami z lewej części kadłuba, wzmocnioną podłogą przedziału transportowego i kabiną przystosowaną do przewozu spadochroniarzy. Napęd samolotu stanowiły dwa silniki Pratt & Whitney R-1830-92 o mocy po 882 kW. Samolot mógł zabrać ładunek o masie do 4540 kg. W największej liczbie wyprodukowano wersję C-47A (5254 egz.). Posiadały one wzmocnioną podłogę w przedziale transportowym i instalację elektryczną o napięciu 24 V. Masowo produkowana była także wersja C-47B z silnikami wyposażonymi w dwustopniowe sprężarki oraz dodatkowy zbiornik paliwa. Szczyt produkcji osiągnięto w 1944, kiedy to wyprodukowano 4583 egzemplarzy C-47. Lotnictwo aliantów stosowało te samoloty na wszystkich frontach II wojny światowej do celów transportowych, ewakuacji rannych, przewożenia spadochroniarzy (28 skoczków), do misji specjalnych, holowania szybowców. Samoloty użyte zostały do zrzucenia spadochroniarzy nad Normandią, nad Holandią oraz zrzucały zaopatrzenie oddziałom w Ardenach. Wariant powietrznodesantowy używany był w Europie pod nazwą C-53 Skytrooper. W służbie brytyjskiej i w krajach Wspólnoty Brytyjskiej znany był jako Dakota lub Gooney bird (pol. Albatros).
Do najsłynniejszych zadań wykonanych przy użyciu tego samolotu należały udane akcje przechwycenia w czasie niskiego przelotu samolotu holującego Douglas C-47 nad szybowcem i zaczepienia na linę holowniczą szybowca transportowego Waco CG-4 stojącego na ziemi oraz poderwania go do startu. Na pokładzie C-47, w tylnej jego części zamontowano specjalną wyciągarkę z liną o długości 300m, którą operator rozwijał i zwijał w czasie operacji przechwycenia szybowca.
W czasie działań wojennych wielokrotnie podrywano puste szybowce Waco z miejsc z których niemożliwy byłby normalny start samolotu holującego wraz z szybowcem.
W marcu 1945 pobliżu miejscowości Remagen w Niemczech po raz pierwszy przeprowadzono akcję poderwania szybowców Waco CG-4 samolotami C-47 z 25 rannymi żołnierzami amerykańskimi i niemieckimi na pokładzie szybowca.
28 czerwca 1945 przeprowadzono z udziałem Dakoty podobną akcję ewakuacji z niedostępnej dżungli 15 osób na jednej z wysp Nowej Gwinei[2].
W 1956 roku jedna z wersji Dakoty, R-4D-5L była pierwszym samolotem który wylądował na biegunie południowym[3].
Po zakończeniu wojny tysiące C-47 przekazano jako nadwyżkę wojskową dla celów cywilnych operacji lotniczych. Przez wiele lat stanowiły one standardowe wyposażenie niemal wszystkich linii lotniczych na świecie. Część samolotów pozostała w służbie wojskowej – w United States Navy znane były jako R4D-8. Także United States Air Force korzystały z tych samolotów; w czasie wojny wietnamskiej używana była zmodyfikowana – uzbrojona wersja Douglas AC-47 Spooky.
Wersje[edytuj | edytuj kod]






- C-47
- Początkowa wersja wojskowa Douglasa DC-3, z miejscem dla 27 pasażerów. Wybudowano 965 egzemplarzy, w tym 12 dla US Navy jako wersja R4D-1.
- C-47A
- Wersja C-47 z instalacją elektryczną 24 V. Wyprodukowano 5 254 egzemplarzy, w tym dla US Navy pod symbolem R4D-5.
- RC-47A
- Wersja C-47A wyposażona w sprzęt fotograficzny i rozpoznawczy.
- SC-47A
- Wersja C-47A zmodyfikowana dla potrzeb lotniczego pogotowia ratunkowego. W 1962 przemianowany na HC-47A.
- VC-47A
- Wersja C-47A przystosowana do przewozu VIP-ów.
- C-47B
- Wersja z silnikami turbodoładowanymi R-1830-90 i dodatkowymi zbiornikami paliwa, tak aby wydłużyć zasięg samolotów dla potrzeb pokonywania trasy Chiny-Birma-Indie. Wyprodukowano 3 364 egzemplarzy.
- VC-47B
- Wersja C-47B przystosowana do przewozu VIP-ów.
- XC-47C
- Wersja C-47 testowano jako wodnosamolot.
- C-47D
- Wersja C-47B ze zmodyfikowanymi turbinami.
- AC-47D
- Wersja uzbrojona w karabiny maszynowe 7,62 mm.
- EC-47D
- Wersja C-47D wyposażona w radar wczesnego ostrzegania. Przed 1962 przemianowane na AC-47D.
- NC-47D
- Wersja C-47D przystosowana do roli samolotu testowego.
- RC-47D
- Wersja C-47D wyposażona w urządzenia rozpoznania fotograficznego.
- SC-47D
- Wersja C-47D przystosowana do zadań lotniczego pogotowia ratunkowego. W 1962 przemianowana na HC-47D.
- VC-47D
- Wersja C-47D przystosowana do przewozu VIP-ów.
- C-47E
- Zmodyfikowana wersja transportowa z możliwością przewozu 27-28 pasażerów lub ładunku.
- C-47F
- Zmodyfikowana wersja cywilnego Super DC-3 przystosowana do potrzeb USAF. Przemianowany na YC-129. Później zostały przekazane do US Navy jako XR4D-8.
- C-47H/J/L/M
- Wersje przystosowane do udzielania wsparcia misjom attaché marynarki wojennej itp.
- EC-47N/P/Q
- Wersje samolotów C-47A i C-47D przystosowane do pełnienia misji różnorodnych misji specjalnych. Wersje różniły się wyposażeniem radiowym i elektronicznym.
- C-47R
- Jeden samolot C-47M przystosowany do pracy na dużej wysokości, z przeznaczeniem do pełnienia misji w Ekwadorze.
- C-47T
- Wersja z silnikami Pratt & Whitney Canada PT6A-67R, wydłużonym kadłubem, wzmocnionymi skrzydłami i zmienioną awioniką.
- C-47TP Turbo Dakota
- Wersja ze zmienionymi silnikami i wzmocnionym kadłubem dla potrzeb South African Air Force.
- C-53 Skytrooper
- Wojskowa wersja transportowa C-47.
- XC-53A Skytrooper
- Jeden samolot ze zmienioną awioniką i system odladzania krawędzi skrzydeł.
- C-53B Skytrooper
- Wersja C-53 z dodatkowymi zbiornikami paliwa i oddzielnym stanowiskiem nawigatora. Wyprodukowano 8 egzemplarzy.
- C-53C Skytrooper
- Wersja C-53 z większymi drzwiami ładunkowymi. Wyprodukowano 17 egzemplarzy.
- C-53D Skytrooper
- Wersja C-53C z instalacją elektryczną 24V. Wyprodukowano 159 egzemplarzy.
- C-117A Skytrooper
- Wersja C-47B przystosowana do przewozu 24 pasażerów. Wyprodukowano 16 egzemplarzy.
- VC-117A
- Trzy samoloty C-117A przystosowane do przewozu VIP-ów.
- SC-117A
- Jeden samolot C-117A zmodyfikowany do potrzeb ratownictwa morskiego.
- C-117B/VC-117B
- Wersja C-117A ze zmodyfikowanymi turbinami. Później przemianowana na VC-117B.
- C-117D
- Wersja dla US Navy i United States Marine Corps. Później przemianowana na R4D-8.
- LC-117D
- Wersja dla US Navy i United States Marine Corps. Później przemianowana na R4D-8L.
- TC-117D
- Wersja dla US Navy i United States Marine Corps. Później przemianowana na R4D-8T.
- VC-117D
- Wersja dla US Navy. Później przemianowana na R4D-8Z.
- YC-129
- Prototyp Super DC-3 przedstawiony do oceny przez USAF. Przemianowany na C-47F, a następnie przekazany do US Navy jako XR4D-8.
- CC-129
- Kanadyjskie oznaczenie C-47 (po 1970).
- XCG-17
- Jeden samolot C-47 z usuniętymi silnikami, testowany jako szybowiec dla 40 żołnierzy.
- R4D-1 Skytrain
- Wersja C-47 dla US Navy i United States Marine Corps.
- R4D-3
- Dwadzieścia samolotów w wersji C-53C przeniesionych do US Navy.
- R4D-5
- Wersja C-47A z siecią elektryczną 24V. W 1962 przemianowane na C-47H. 238 tych samolotów przeniesiono do US Navy.
- R4D-5L
- Wersja R4D-5 przystosowana do pracy w warunkach Antarktydy. W 1962 przemianowane na LC-47H.
- R4D-5Q
- Wersja R4D-5 używana jako samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowany na EC-47H.
- R4D-5R
- Wersja R4D-5 przystosowana do przewozu 21 pasażerów oraz jako samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowany na TC-47H.
- R4D-5S
- Wersja R4D-5 stosowana jako specjalny samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowana na SC-47H.
- R4D-5Z
- Wersja R4D-5 przystosowana do transportu VIP-ów. W 1962 przemianowana na VC-47H.
- R4D-6
- 157 samolotów C-47B przeniesionych do US Navy. W 1962 przemianowano na C-47J.
- R4D-6L, Q, R, S, i Z
- Warianty serii R4D-5. W 1962 przemianowane na LC-47J, EC-47J, TC-47J, SC-47J i VC-47J.
- R4D-7
- 44 samoloty TC-47B przeniesione do US NAvy jako samoloty szkoleniowe. W 1962 przemianowane na TC-47K.
- R4D-8
- Wersje R4D-5 i R4D-6 ze zmodyfikowanymi skrzydłami i ogonami. W 1962 przemianowane na C-117D.
- R4D-8L
- Wersja R4D-8 przystosowana do pracy w warunkach Antarktydy. W 1962 przemianowane na LC-117D.
- R4D-8T
- Wersja R4D-8 zmodyfikowano jako samolot szkoleniowy. W 1962 przemianowana na TC-117D.
- R4D-8Z
- Wersja R4D-8 przystosowana do transportu sztabów. W 1962 przemianowana na VC-117D.
Nazwy w RAF[edytuj | edytuj kod]
- Dakota I
- Oznaczenie Royal Air Force dla wersji C-47 i R4D-1.
- Dakota III
- Oznaczenie Royal Air Force dla wersji C-47A.
- Dakota IV
- Oznaczenie Royal Air Force dla wersji C-47B.
Użytkownicy samolotów na świecie[edytuj | edytuj kod]
Arabia Saudyjska
Argentyna
- Fuerza Aérea Argentina
- Argentine Naval Aviation
Australia
- Royal Australian Air Force – w 1939 wprowadziła do służby cywilne wersje DC-3. W 1942 otrzymano wojskowe C-47, które weszły do służby w lutym 1943. W 1960 większość przekazano cywilnym agencjom rządowym. lub odsprzedano komercyjnym liniom lotniczym. Dwa ostatnie wycofano w marcu 1999.
- Royal Australian Navy – po II wojnie światowej otrzymała 4 egzemplarze.
Belgia
- Belgijskie Siły Powietrzne
Benin
Mjanma
Boliwia
Brazylia
Chile
ChRL
Czad
Czechosłowacja
- Czeskie Siły Powietrzne – używała C-47 i rosyjskie Li-2
Dania
- Królewskie Duńskie Siły Powietrzne
Egipt
Ekwador
Etiopia
Federacja Rodezji i Niasy
Filipiny
Finlandia
- Fińskie Siły Powietrzne – w latach 1960-1984 eksploatowały 9 samolotów.
Francja
- Francuskie Siły Powietrzne
Gabon
Grecja
- Greckie Siły Powietrzne – po 1947 otrzymały ponad 80 samolotów z USAAF i RAF.
Gwatemala
Haiti
Hiszpania
Holandia
- Królewskie Holenderskie Siły Powietrzne
- Netherlands Naval Aviation Service
- Royal Netherlands East Indies Army Air Force
Honduras
Indie
- Indyjskie Siły Powietrzne
Indonezja
Iran
Islandia
Izrael
- Siły Powietrzne Izraela
Japonia
Jemen
Jordania
Jugosławia
Kambodża
- Kambodżańskie Siły Powietrzne – otrzymał C-47 jako pomoc zagraniczną od Royal Air Force.
Kanada
- Canadian Forces Air Command
- Kanadyjskie Siły Zbrojne
Kolumbia
- Kolumbijskie Siły Powietrzne
Kongo
Korea Południowa
Kuba
Laos
- Laotańskie Siły Powietrzne
Libia
Madagaskar
Malawi
Mali
Maroko
Mauretania
Meksyk
Monako
Nikaragua
Niger
Nigeria
Norwegia
- Norweskie Siły Powietrzne
Nowa Zelandia
Oman
Pakistan
- Pakistańskie Siły Powietrzne
Papua-Nowa Gwinea
Paragwaj
Peru
Polska
- Siły Powietrzne – z samolotem C-47 zetknęli się polscy piloci służący w dywizjonach lotniczych RAF. Następnie 1 samolot otrzymała w listopadzie 1944 z ZSRR 2. Samodzielna Eskadra Sztabowa, podlegająca bezpośrednio Dowództwu Lotnictwa LWP, po czym w 1945 otrzymano kolejne kilka, a w 1946 zakupiono kilkanaście samolotów z demobilu amerykańskiego. Łącznie używano do 17 samolotów C-47, znanych jako Dakota, do początku lat 60[4]. Eksploatowano także rosyjskie Li-2.
- Polskie Linie Lotnicze LOT - w 1946 zakupiono z amerykańskiego demobilu 9 samolotów, używanych następnie jako pasażerskie do końca lat 50. (znaki: SP-LCA do LCI). Przynajmniej 3 uległy wypadkom. Używano też samolotów wypożyczonych od wojska[5].
Portugalia
- Portugalskie Siły Powietrzne
Republika Chińska
RFN
- Luftwaffe – po II wojnie światowej otrzymała 20 samolotów.
Południowa Afryka
- South African Air Force
Rumunia
Rwanda
Salwador
Senegal
Somalia
Sri Lanka
Stany Zjednoczone
- United States Army Z USA do ZSRR dostarczono 707 samolotów C-47.Air Corps
- United States Army Air Forces
- United States Air Force
- United States Marine Corps
- United States Navy
- National Test Pilot School
Szwecja
- Szwedzkie Siły Powietrzne
Syria
Tajlandia
Togo
Turcja
- Tureckie Siły Powietrzne
Uganda
Urugwaj
Wenezuela
Węgry
- Węgierskie Siły Powietrzne – eksploatowały rosyjskie Li-2.
Wielka Brytania
- Royal Air Force
- British Overseas Airways Corporation
Wietnam Południowy
DR Wietnamu
Włochy
- Włoskie Siły Powietrzne
Wybrzeże Kości Słoniowej
Zambia
Zimbabwe
ZSRR
- Rosyjskie Siły Powietrzne – w latach 1939-1952 wyprodukowano około 6000 samolotów Lisunow Li-2 na licencji DC-3. Podczas II wojny światowej do ZSRR dostarczono także w ramach pomocy część wyprodukowanych C-47.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mitchell Zuckoff. "Uwięzieni w raju". Str 241-253, Wydawnictwo Świat Książki. Warszawa, 2012 ISBN 978-83-7799-783-3
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ C-47 Skytrain Military Transport. [w:] Boeing - History, Products [on-line]. [dostęp 2011-10-09]. (ang.).
- ↑ Historia pasażerów rozbitego samolotu w dżungli i ich ewakuacji, Mitchell Zuckowff. "Uwięzieni w raju"
- ↑ R4D-5L Skytrain "Que Sera Sera". Naval Aviation Museum Foundation.. [dostęp 2008-12-29]. (ang.).
- ↑ Andrzej Morgała, Polskie samoloty wojskowe 1939-1945. Wydawnictwo MON. Warszawa, 1976, s. 647-651
- ↑ Adam Jońca, Samoloty linii lotniczych 1945-1956, "Barwa w lotnictwie polskim" nr 4, WKiŁ, Warszawa 1985, ISBN 83-206-0529-6, s.8