Maria Czapska

Maria Czapska
	Maria Dorota Leopoldyna Czapska
	; Maria Dorota Hutten-Czapska
	; Odmiana hrabiowska herbu Leliwa nadana rodowi Hutten-Czapskich
Rodzina	Hutten-Czapskich
Data i miejsce urodzenia	6 lutego 1894 ; Praga
Data i miejsce śmierci	11 czerwca 1981 ; Maisons-Laffitte
Ojciec	Jerzy Hutten-Czapski (1861–1930)
Matka	Józefa Thun-Hohenstein (1867–1903)
Rodzeństwo	Leopoldyna (1887–1969),; Elżbieta (1888–1972),; Karolina (1891–1967),; Józef (1896–1993),; Stanisław (1898–1959),; Róża (1901–1986),; Teresa (1903)
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Maria Dorota Leopoldyna Czapska h. Leliwa, ps. Dorota Obuchowicz, Maria Strzałkowska, Dorota Thun (właśc. hrabianka Hutten-Czapska, przydomku ani tytułu nie używała, ur. 6 lutego 1894 w Pradze^[2], zm. 11 czerwca 1981 w Maisons-Laffitte k. Paryża) – polska historyczka literatury, eseistka, autorka wspomnień, siostra Józefa Czapskiego, wnuczka Emeryka Hutten-Czapskiego.

Życiorys

Córka Jerzego Jana i Józefy z Thun-Hohensteinów^[2]. Pochodziła z najzamożniejszej gałęzi rodu Czapskich, która posiadała olbrzymie, odziedziczone po Radziwiłłach latyfundia w okolicy Mińska Litewskiego i na Wołyniu.

W latach 1925–1930 Maria Czapska przebywała w Paryżu jako stypendystka, zbierając materiały do swej biografii Adama Mickiewicza (La vie de Mickiewicz, 1931). Po powrocie do kraju umieszczała różne artykuły i recenzje literackie w ważniejszych periodykach i gazetach i współpracowała z Polskim Słownikiem Biograficznym, gdzie umieściła m.in. wiele biogramów dotyczących swej rodziny, np. Józefa Napoleona Czapskiego.

W 1939 otrzymała nagrodę literacką „Wiadomości Literackich” za monografię Ludwika Śniadecka z 1938^[3].

W czasie okupacji niemieckiej działała m.in. w organizacji Żegota, pomagającej Żydom^[4]. W roku 1945 przedostała się przez zieloną granicę do Francji, gdzie pozostała do końca życia^[4]. Od roku 1947 do końca życia działała i publikowała w „Kulturze” i mieszkała w siedzibie „Kultury” w Maisons-Laffitte, gdzie też zmarła^[4].

Członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie^[5].

Podpisała list pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)^[6]. W PRL informacje na temat Marii Czapskiej podlegały cenzurze. Jej nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób z całkowitym zakazem publikacji. Zalecenia cenzorskie dotyczące jej osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną nr 9 z 1975 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów zawierały na liście autorów zakazanych jej nazwisko głosząc: „(...) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości, poza krytycznymi, z prasy, radia i TV oraz publikacji nieperiodycznych o nienaukowym charakterze (literatura piękna, publicystyka, eseistyka)”^[7].

Laureatka Nagrody Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w 1975 roku^[8].

Odznaczenia

Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1938)^[9]

Prace Marii Czapskiej

La vie de Mickiewicz, Paris 1931
Ludwika Śniadecka, Kraków 1938
Szkice mickiewiczowskie, London 1963
Dwugłos wspomnień (pisane z bratem), London 1965
Europa w rodzinie, Paris 1970
Czas odmieniony, Paris 1978
Gwiazda Dawida, London 1975
Polacy w ZSRR (1939–1942) (antologia), Paris 1963
Ostatnie odwiedziny i inne szkice, Warszawa 2006

Przypisy

↑ Drzewo genealogiczne rodziny Czapskich. czapscy.org.pl. [dostęp 2023-02-03].
↑ ^a ^b StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 270 .
↑ Odznaczenie uczonego polskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 25 z 1 lutego 1939.
↑ ^a ^b ^c Maria Czapska (ulica Mianowskiego 15). [w:] Ochota – dzielnica kobiet [on-line]. urzadochota.waw.pl. [dostęp 2012-07-06].
↑ Stanisław Portalski, Zarys Historii Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Londyn 2009, wyd. PTNO s. 78, wersja elektroniczna.
↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 34.
↑ Strzyżewski 2015 ↓, s. 87.
↑ Lista laureatów – 1951-2011
↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 607 „za zasługi dla polskiej sztuki i kultury w ogóle”.

Bibliografia

Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015. ISBN 978-83-61344-70-4.
Bogdan Graf von Hutten-Czapski: Sechzig Jahre Politik und Gesellschaft, 1–2, Berlin 1936.
Czapska, Maria (1894–1981). [w:] Katalog Biblioteki Narodowej [on-line]. bn.org.pl. [dostęp 2012-07-06].

Linki zewnętrzne

Czapscy; film dokumentalny na stronie FilmPolski.pl

[1] Drzewo genealogiczne rodziny Czapskich. czapscy.org.pl. [dostęp 2023-02-03].

[kto270-2] StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 270 .

[3] Odznaczenie uczonego polskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 25 z 1 lutego 1939.

[och-4] Maria Czapska (ulica Mianowskiego 15). [w:] Ochota – dzielnica kobiet [on-line]. urzadochota.waw.pl. [dostęp 2012-07-06].

[5] Stanisław Portalski, Zarys Historii Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Londyn 2009, wyd. PTNO s. 78, wersja elektroniczna.

[6] Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 34.

[CITEREFStrzyżewski201587-7] Strzyżewski 2015 ↓, s. 87.

[8] Lista laureatów – 1951-2011

[9] M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 607 „za zasługi dla polskiej sztuki i kultury w ogóle”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]