Maria Grzegorzewska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maria Stefania Grzegorzewska
zdjęcie Marii Grzegorzewskiej
Maria Grzegorzewska
Data i miejsce urodzenia

18 kwietnia 1887
Wołucza

Data i miejsce śmierci

7 maja 1967
Warszawa

Zawód, zajęcie

pedagog, psycholog

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Maria Stefania Grzegorzewska (ur. 18 kwietnia 1887[1] w Wołuczy, zm. 7 maja 1967 w Warszawie[2]) – polska pedagog, psycholog, profesor, twórczyni pedagogiki specjalnej w Polsce[3].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Szkoły specjalne im. Marii Grzegorzewskiej w Tomaszowie Mazowieckim
Pomnik Marii Grzegorzewskiej w Wołuczy

Urodziła się w 1887 roku jako córka Adolfa Błażeja i Felicji z domu Bogdanowicz[a][1]. Rodzice Marii Grzegorzewskiej dzierżawili majątek.

Pomnik Marii Grzegorzewskiej w Poznaniu
Grób Marii Grzegorzewskiej na cmentarzu Powązkowskim

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

Rozpoczęła naukę na pensji w Warszawie, następnie uczęszczała do szkoły prywatnej, którą ukończyła w roku 1907[4]. Po kursie przygotowawczym wstąpiła na studia (praca w tajnych kompletach), właściwe studia rozpoczęła w 1909 na wydziale przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zarabiała na utrzymanie udzielając korepetycji i nauk w prywatnych domach. Z powodu choroby przerwała studia i wyjechała do Zakopanego, a następnie do Włoch. Wstąpiła na Międzynarodowy Fakultet Pedagogiczny w Brukseli (1913), zaprzyjaźniła się z Józefą Joteyko, Édouardem Claparèdem i Ovidem Decrolym. Wpłynęło to na jej poglądy pedagogiczne. W 1914 była w Warszawie – wybuch I wojny uniemożliwił jej wyjazd do Brukseli, przedostała się jednak do Londynu i tam kontynuowała studia. Następnie studiowała psychologię na Sorbonie, gdzie w 1916 uzyskała tytuł doktora filozofii za rozprawę Studium na temat rozwoju uczuć estetycznych – badania z zakresu estetyki eksperymentalnej przeprowadzone wśród uczniów szkół brukselskich.[5]

Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej[edytuj | edytuj kod]

Po doktoracie zdecydowała się na pracę z osobami niepełnosprawnymi i została nauczycielką w jednej z paryskich szkół dla dzieci opóźnionych w rozwoju.

W maju 1919 znalazła się w Warszawie. Od 1919 pracowała w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, zajmując się sprawami szkolnictwa specjalnego, popularyzowała ten rodzaj szkół, zakładała takie szkoły, a także powołała kurs seminaryjny dla nauczycieli tych szkół. W roku 1922 przekształciła kurs w Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej i została jego dyrektorką[3]. Funkcję tę pełniła do końca życia, kierując się hasłem Instytutu: „Nie ma kaleki – jest człowiek”. Opracowała i spopularyzowała metodę rewalidacyjną. Nauczyciele studiujący w Instytucie mieli już za sobą pracę w zawodzie nauczyciela, a do pracy magisterskiej badali dane problemy (łączenie teorii z praktyką).

Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej został przekształcony po wojnie - 14 marca 1950 r. - zarządzeniem ministra w Państwowe Studium Pedagogiki Specjalnej, 2 kwietnia 1976 r. na mocy zarządzenia Rady Ministrów w Wyższą Szkołę Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej (WSPS). WSPS na mocy ustawy Sejmu Rzeczypospolitej z 7 czerwca 2000 r. zostaje przekształcona w Akademię Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej (APS)[6]. Uczelnia w 2022 r. obchodziła 100-lecie istnienia.

Państwowy Instytut Nauczycielski[edytuj | edytuj kod]

W 1930 Grzegorzewska otworzyła Państwowy Instytut Nauczycielski i prowadziła go do 1935 roku[3] wraz z Władysławem Radwanem. Warunkiem przyjęcia do Instytutu była praca nauczycielska, ukończony wyższy kurs nauczycielski, „twórczy stosunek do pracy” oraz przedstawienie opisu własnych doświadczeń kandydata. Studia trwały 3 lata. W ciągu 5 lat Instytut wykształcił 178 nauczycieli. Program zawierał:

  • przedmioty dające podstawę naukową pracy pedagogicznej (filozofia, pedagogika, psychologia, socjologia, ekonomia, prawo, higiena, higiena społeczna)
  • przedmioty związane z praktyką (głównie seminaria)
  • przedmioty o kulturze i estetyce plus lektorat języka obcego (francuski, angielski lub niemiecki)

W kadrze nauczycielskiej znalazł się m.in. Janusz Korczak. W 1935 Grzegorzewska została odwołana ze stanowiska dyrektorki Instytutu, a wtedy wraz z nią z PIN odeszli Janusz Korczak, Władysław Radwan, Henryk Elzenberg, Bogdan Suchodolski, Jerzy Zawieyski.

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

W okresie wojny i okupacji Maria Grzegorzewska pracowała w szkole specjalnej nr 177 w Warszawie jako nauczycielka. Chorowała na serce, mimo to brała udział w tajnej działalności oświatowej Delegatury Rządu Londyńskiego, pracując nad kształceniem nauczycieli. Prowadziła roczne studium kształcące nauczycieli, działała w konspiracji (kolportaż broni), udzielała pomocy Żydom, brała udział w Powstaniu Warszawskim w służbie sanitarnej. W czasie powstania spłonął jej dom i prace wielu jej uczniów, ponadto spaliły się jej prace „Psychologia niewidomych” (tom II, tom I wydany w 1930) i „Osobowość nauczyciela” – nie udało się ich odtworzyć.

Po wojnie[edytuj | edytuj kod]

Po wojnie wróciła do problemu edukacji nauczycielskiej w 3 cyklach „Listów do młodego nauczyciela” (cele zawodu nauczyciela i społeczne znaczenie jego pracy). Zawarła w nich charakterystykę nauczycielskiej osobowości, nawiązując do Władysława Dawida i Stefana Szumana. Położyła nacisk na stosunek nauczyciel – uczeń, opisując

  • stosunek wyzwalający: wzajemne zbliżenie (powinna być chęć pomocy, sympatia)
  • stosunek hamujący: zamknięcie się w sobie i oddalanie się.

Instytut Pedagogiki Specjalnej[edytuj | edytuj kod]

Po wojnie kierowała Instytutem Pedagogiki Specjalnej. W latach 1958–1960 była profesorem w Katedrze Pedagogiki Specjalnej UW, pierwszej uniwersyteckiej katedrze pedagogiki specjalnej w Polsce[3]. W 1960 choroba serca zmusiła ją do oddania kierownictwa zastępczyni Janinie Doroszewskiej, a wcześniej utworzono dla niej Katedrę Pedagogiki Specjalnej na UW, gdzie stworzyła warunki otrzymania tytułu magistra. Studia obejmowały zakres neurologii i psychopatologii plus obserwację w klinice psychiatrycznej w Pruszkowie. Wyodrębniła 3 grupy:

  • upośledzeni umysłowo
  • osoby cierpiące na przewlekłe choroby somatyczne, nerwowe i psychiczne
  • niedostosowani społeczne na tle środowiskowym

Z czasem powstał też oddział głuchych.

Zmarła 7 maja 1967 na atak serca. Pochowana została w Alei Zasłużonych (rząd 1, miejsce 82) Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie[7].

Prace[edytuj | edytuj kod]

  • Essai sur le developpement du sentiment esthetique (1916)[3]
  • Metody i zakres nauczania powszechnego w Belgii (współautorka, 1922)[3]
  • Struktura psychiczna czytania wzrokowego i dotykowego (1927)[3]
  • Głuchociemni (1928)[3]
  • Psychologia niewidomych (1930)[3]
  • Opieka wychowawcza nad dziećmi niewidomymi i głuchociemnymi (1933)[3]
  • Listy do młodego nauczyciela. Cykl 1 (1947)[3]
  • Zjawisko kompensacji u niewidomych i głuchych (1959)[3]
  • Listy do młodego nauczyciela. Cykl 2 (1958)[3]
  • Listy do młodego nauczyciela. Cykl 3 (1961)[3]
  • Pedagogika lecznicza. Skrypt wykładów
  • Psychologia niewidomych
  • Analiza zjawiska kompensacji u głuchych i niewidomych

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Maria Grzegorzewska jest patronką kilkudziesięciu placówek edukacyjnych, głównie szkół specjalnych i specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych w Polsce. Jej imię nosi także Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie.

Uchwałą Sejmu RP IX kadencji z 14 października 2021, w 100. rocznicę utworzenia Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, w uznaniu wybitnych zasług jej założycielki, rok 2022 został ogłoszony w Polsce Rokiem Marii Grzegorzewskiej[12][13][14]. Patronom roku 2022 poświęcono wydanie specjalne Kroniki Sejmowej[15].

Maria Grzegorzewska jest patronką jednej z ulic na Ursynowie w Warszawie.

Pomniki: Pomnik Marii Grzegorzewskiej w Poznaniu, Pomnik Marii Grzegorzewskiej w Wołuczy.

Muzeum: Stacjonarne muzeum poświęcone Marii Grzegorzewskiej mieści się w głównej siedzibie Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie przy ul. Szczęśliwickiej 40. Istnieje również Wirtualne Muzeum Marii Grzegorzewskiej[16].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Większość źródeł przytacza błędnie rok 1888. Dopiero Cezary Domański podał poprawną datę (oraz drugie imię), odnalazłszy akt urodzenia w archiwum w Grodzisku Mazowieckim.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Cezary W. Domański: Historia psychologii w Europie Środkowej. Badacze, inspiracje i koncepcje. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018, s. 268, 472. ISBN 978-83-01-20149-4.
  2. ↑ Grzegorzewska Maria, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-04-18].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Wincenty Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2001, s. 120. ISBN 83-88149-41-5.
  4. ↑ Anna Hryniewicka, W stronę człowieka... O odwadze twórczego myślenia Marii Grzegorzewskiej, 2022, s. 35-76.
  5. ↑ Anna Hryniewicka, W stronę człowieka ... : o odwadze twórczego myślenia Marii Grzegorzewskiej, 2022, s. 126-142.
  6. ↑ l, Akademia Pedagogiki Specjalnej - Historia Uczelni [online], www.aps.edu.pl [dostęp 2022-01-10] (pol.).
  7. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Maria Grzegorzewska, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-04-18].
  8. ↑ a b Maria Grzegorzewska – patron PBW | Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka - im. Marii Grzegorzewskiej w Zielonej Górze [online], www.pbw.zgora.pl [dostęp 2020-01-19] (pol.).
  9. ↑ M.P. z 1955 r. nr 98, poz. 1334 „za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie oświaty”.
  10. ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345 „za zasługi na polu organizacji szkolnictwa specjalnego”.
  11. ↑ M.P. z 1955 r. nr 104, poz. 1411 Uchwała Rady Państwa z dnia 15 marca 1955 r. 0/402 - na wniosek Ministra Oświaty.
  12. ↑ Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 października 2017 roku w 650. rocznicę nadania Ormianom pierwszego przywileju w Polsce, „Lehahayer”, 5, 2019, s. 281–282, DOI: 10.12797/lh.05.2018.05.13, ISSN 2449-870X [dostęp 2022-01-10].
  13. ↑ Sejm ustanowił rok 2022 Rokiem Marii Konopnickiej i Józefa Wybickiego [online], Booklips.pl [dostęp 2021-10-24] (pol.).
  14. ↑ M.P. z 2021 r. poz. 982.
  15. ↑ Kronika Sejmowa 37 (942) [online].
  16. ↑ Wirtualne Muzeum Marii Grzegorzewskiej [online], muzeum.aps.edu.pl [dostęp 2023-09-29].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

  • Strona Wirtualnego Muzeum Marii Grzegorzewskiej
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Grzegorzewska&oldid=73235513”