Michał Choromański

Michał Choromański
Data i miejsce urodzenia	22 czerwca 1904 ; Jelizawietgrad
Data i miejsce śmierci	24 maja 1972 ; Warszawa
Narodowość	Polak
Język	polski (rosyjski)
Dziedzina sztuki	literatura
Epoka	dwudziestolecie międzywojenne – współczesność
	Ważne dzieła
	Biali bracia; Zazdrość i medycyna; Schodami w górę, schodami w dół;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Michał Choromański (ur. 9 czerwca^?/22 czerwca 1904 w Jelizawietgradzie^[1], zm. 24 maja 1972 w Warszawie) – polski pisarz i dramaturg. Laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury.

Życiorys

Urodził się w Jelizawietgradzie (obecnie Kropywnycki) jako syn Konstantego Choromańskiego^[1], medyka (który w 1918 zginął w Kijowie od wybuchu bomby) i Aleksandry (z domu Rogasskiej^[1]). Po śmierci ojca zmuszony był pracować, by utrzymać siebie, matkę i siostrę. Był m.in. korepetytorem, nauczycielem rysunku, dziennikarzem oraz pomocnikiem piekarza. Interesował się również malarstwem i stworzył w tym czasie kilka portretów^[2]. W młodym wieku zapadł na gruźlicę kości i płuc. Wtedy zaczęła się jego tułaczka po szpitalach i sanatoriach. W 1924 wraz z matką i siostrą przybył do Polski. Studiował pedagogikę i psychologię.

Podczas pobytu w Zakopanem zainteresowali się nim Karol Szymanowski i Kazimierz Wierzyński. Ten ostatni przedstawił młodego pisarza (piszącego wówczas po rosyjsku) Marii Kasprowiczowej, wdowie po Janie Kasprowiczu na „Harendzie”. Tak zaczęła się błyskawiczna kariera Choromańskiego. Józef Wittlin pisał o Białych braciach – pierwszej powieści napisanej przez Choromańskiego po polsku:

Będę trąbił, gdzie się da, że napisał Pan książkę stojącą na poziomie najlepszych dzieł Conrada, co jest prawdą^[2].

W latach trzydziestych XX wieku napisał Zazdrość i medycynę, Opowiadania dwuznaczne, Skandal w Wesołych Bagniskach oraz kilka dramatów. Wiosną 1933 wyjechał do Szwajcarii, gdzie w maju leczył gruźlicę w sanatorium w Leysin^[3]. Wynajął też część willi „Chimera” w Zakopanem. Tu spotykał się m.in. z Witkacym^[4] i Tadeuszem Dołęgą-Mostowiczem. W tym okresie dużo podróżował do Argentyny, Brazylii i Afryki Zachodniej.

Niedługo po wybuchu II wojny światowej poślubił tancerkę i choreografkę Ruth Sorel. Ze względu na jej żydowskie pochodzenie oboje zmuszeni byli opuścić okupowaną Polskę w 1940. Choromański spędził siedemnaście lat na emigracji – najpierw w Brazylii, potem w Kanadzie. W Montrealu Ruth prowadziła szkołę baletową, Choromański cierpiał jednak na niemoc twórczą. Po powrocie do kraju w 1957 zaczął pracować ze zdwojoną siłą. Niemalże co roku wydawał nową powieść, nie spotykał się jednak z zainteresowaniem krytyków. Czuł się osamotniony i odrzucony. Zmarł nagle 24 maja 1972. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 17B-5-30)^[5]. Ruth Sorel-Choromańska zmarła w Warszawie 1 kwietnia 1974^[6].

Twórczość

Biali bracia (1931)
Zazdrość i medycyna (1932), ekranizacja (1973)
Opowiadania dwuznaczne (1934)
Szpital Czerwonego Krzyża (druk w „Czasie” 1937, wyd. odrębne 1959)
Prolegomena do wszelkich nauk hermetycznych (1958)
Schodami w górę, schodami w dół (1965), ekranizacja (1988)
Dygresje na temat kaloszy (1966)
Makumba, czyli drzewo gadające (1968)
W rzecz wstąpić (1968)
Słowacki wysp tropikalnych (1969)
Głownictwo, moglitwa i praktykarze (1969)
Kotły Beethovenowskie (1970)
Różowe krowy i szare scandalie (1970)
Miłosny atlas anatomiczny (1972)
Memuary (1976, wcześniej drukowane w „Przekroju”)
Opowiadanie wariackie (1979)
Skandal w Wesołych Bagniskach (1993); na podstawie powieści polski horror komediowy Horror w Wesołych Bagniskach (1995)

Ekranizacje

Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Michała Choromańskiego.

Zazdrość i medycyna, reż. Janusz Majewski, 1973
Schodami w górę, schodami w dół, reż. Andrzej Domalik, 1988
Horror w Wesołych Bagniskach, reż. Andrzej Barański, 1995

Zobacz też

Henryk Worcell

Przypisy

↑ ^a ^b ^c StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 103 .
↑ ^a ^b Marek Sołtysik, posłowie do: Michał Choromański Zazdrość i medycyna. Wydawnictwo Poznańskie, 1990
↑ Zieliński Jan: Nasza Szwajcaria. Przewodnik śladami Polaków, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Muzeum Polskie w Rapperswilu, Warszawa 1999, s. 109-110, ISBN 83-87893-21-8
↑ Zobacz: portrety Choromańskiego Witkiewicza 1 2
↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
↑ Ruth Sorel-Choromańska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2023-05-11] .

Bibliografia

Marek Sołtysik, Świadomość to kamień: kartki z życia Michała Choromańskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989
Andrzej Konkowski, Michał Choromański. Warszawa: PIW, 1980
Artykuł w portalu culture.pl

[kto103-1] StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 103 .

[Sołtysik-2] Marek Sołtysik, posłowie do: Michał Choromański Zazdrość i medycyna. Wydawnictwo Poznańskie, 1990

[3] Zieliński Jan: Nasza Szwajcaria. Przewodnik śladami Polaków, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Muzeum Polskie w Rapperswilu, Warszawa 1999, s. 109-110, ISBN 83-87893-21-8

[4] Zobacz: portrety Choromańskiego Witkiewicza 1 2

[5] Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze

[6] Ruth Sorel-Choromańska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2023-05-11] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]