Montrichardia

*Montrichardia*
	; Montrichardia arborescens
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	Aroideae
Rodzaj	Montrichardia
	Nazwa systematyczna
	Montrichardia Crueg.; Bot. Zeitung (Berlin) 12: 25 (1854)
	Typ nomenklatoryczny
	Montrichardia aculeata (Mey.) Schott [=Montrichardia arborescens (L.) Schott]
Synonimy
	Pleurospa Raf.;
	Pleurospa Raf.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Montrichardia Crueg. – rodzaj wysokich roślin zielnych, należący do rodziny obrazkowatych, liczący 2 gatunki żyjące w neotropikalnych regionach Ameryki Środkowej i Południowej: Montrichardia arborescens (L.) Schott i Montrichardia linifera (Arruda) Schott oraz gatunek wymarły Montrichardia aquatica†, który występował w okresie paleocenu na obecnym terytorium Kolumbii.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Rosłe, a nawet olbrzymie, niemal drzewiaste rośliny zielne, o maksymalnej wysokości od 3 metrów (M. arborescens) do 4 metrów (M. linifera), tworzące rozległe szuwary na brzegach rzek i jezior oraz pływające wyspy.

Kłącze: Rosnące poziomo w błocie lub wodzie.

Łodyga: Wzniesiona, zdrewniała, z wyraźnymi bliznami liściowymi, niekiedy pokryta krótkimi kolcami. Międzywęźla o długości do 30 cm. U starszych roślin może osiągnąć u podstawy średnicę do 25 cm.

Liście: Rośliny tworzą kilka liści zebranych w szczytową koronę. Pochwy liściowe o długości do 15 cm. Ogonki liściowe o długości do 30 cm. Blaszki liściowe sercowato-strzałkowate do oszczepowatych (rzadziej trójsieczne), o maksymalnej długości od 30 cm (M. arborescens) do 50 cm (M. linifera). Użyłkowanie pierwszo- i drugorzędowe pierzaste, dalsze siatkowate.

Kwiaty: Rośliny jednopienne. Pojedynczy (rzadko dwa) kwiatostan, typu kolbiastego pseudancjum wyrasta ze szczytu łodygi na relatywnie krótkiej szypułce, o długości od 12 cm (M. arborescens) do 20 cm (M. linifera). Pochwa kwiatostanu gruba, o długości 17–20 cm, wewnątrz biaława, z zewnątrz żółtawo-zielona; brzegi pochwy lekko zwinięte u podstawy, dalej rozłożone. Kolba równa długości pochwy, gęsto pokryta na całej długości kwiatami płodnymi. Kwiaty żeńskie, położone na dolnych 3–4 cm kolby, o zalążniach siedzących, pryzmatyczno-jajowatych, jednokomorowych (u M. arborescens niekiedy dwukomorowych), zawierających od 1 do 2 anatropowych zalążków. Szyjki słupka niemal nieobecne. Znamiona słupka położone centralnie, okrągłe, białe. Kwiaty męskie 3-6-pręcikowe. Nitki pręcików niemal nieobecne. Główki pręcików ostrosłupowo-pryzmatyczne, przylegające, białe.

Owoce: Jagody o gąbczastej owocni, zdrewniałe i popękane przy wierzchołku, u M. linifera podłużno-jajowate, o wymiarach 1,7×4 cm, u M. arborescens niemal kuliste o średnicy 1–1,5 cm. Nasiona duże, eliptyczne do odwrotnie jajowatych, o gładkiej do szorstkiej, brązowej łupinie.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój: Rośliny z rodzaju Montrichardia są wiecznie zielonymi, wieloletnimi, słodkowodnymi helofitami strefy szuwaru wysokiego, zasiedlającymi brzegi i ujścia rzek, bagna oraz błota terenów zalewowych. Kwitną w październiku. Cykl rozrodczy trwa przeważnie 2 doby, rzadziej 3–4. Pochwa zaczyna się otwierać o poranku pierwszego dnia kwitnienia, osiągając pełne otwarcie przed zmierzchem. O zmierzchu znamiona słupków wilgotnieją, kolba zaczyna się nagrzewać i wydaje silny aromat, wabiący chrząszcze, które żerują na znamionach słupków przez kolejne 24–36 h (nie uszkadzając zalążni). Kolba pozostaje cieplejsza od powietrza o ok. 10 °C przez około 8 godzin (do północy). Podczas drugiego dnia kwitnienia pochwa lekko się przymyka. O zmierzchu drugiego dnia kolba ponownie się nagrzewa do wcześniejszego poziomu, a roślina uwalnia pyłek; jednocześnie kwiatostan zaczyna być opuszczany przez owady. Trzeciego dnia kwitnienia pochwa zaczyna gnić, odpadając najpóźniej pod koniec czwartego dnia. Głównymi owadami zapylającymi rośliny z rodzaju Montrichardia są chrząszcze z rodzaju Cyclocephala (podrodzina rohatyńcowatych). Innymi owadami obserwowanymi na kwiatostanach były Aspidolea quadrata, Erioscelis proba oraz czarnuchowate. Głównym składnikiem aromatu kwiatostanu tych roślin był jasmon^[4].

Bioindykacja: Szuwary Montrichardii są typowym siedliskiem hoacynów, które żerują na ich liściach^[5]. Liście tych roślin są również pożywieniem syren z gatunku manat karaibski^[6].

Cechy fitochemiczne: Oba gatunki zawierają w tkankach kryształy szczawianu wapnia. Kontakt z sokiem roślin z gatunku M. arborescens powoduje zapalenie skóry. Rumień pojawia się natychmiast po zetknięciu z sokiem i zanika w ciągu 24–72 godzin^[7]. Liście M. linifera zawierają ponad 3,5 g/kg manganu, co jest stężeniem toksycznym dla ssaków^[8], poza tym zawierają alkaloidy, flawonoidy, taniny, triterpeny i estry^[9].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 48.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016): Należy do monotypowego plemienia Montrichardieae, podrodziny Aroideae, rodziny obrazkowatych, rzędu żabieńcowców w kladzie jednoliściennych^[2]^[10].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala z roku 2007: Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist, Takht. & Zimmerm. ex Reveal), podgromada Magnoliophytina (Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasa Magnoliopsida (Brongn.), podklasa żabieńcowe (Alismatidae Takht.), nadrząd obrazkopodobne (Aranae Thorne ex Reveal), rząd obrazkowce (Arales Juss. ex Bercht. & J. Presl), rodzina obrazkowate (Araceae Juss.), plemię Montrichardieae Engl.^[11]^[12].

Pozycja rodzaju według Crescent Bloom (system Reveala z lat 1993–1999): Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina (Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa obrazkowe (Aridae Takht.), nadrząd obrazkopodobne (Aranae Thorne ex Reveal), rząd obrazkowce (Arales Dumort.), rodzina obrazkowate (Araceae Juss.), plemię Montrichardieae Engl.^[13].

Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Toponimia nazwy naukowej: Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć hrabiego Gabriela de Montrichard, mecenasa nauk na Trynidadzie, przyjaciela autora rodzaju^[14].

Nazwy zwyczajowe: Rośliny z gatunku M. arborescens są określane w językach lokalnych jako coumarou, muku muku, moko moko, tiniwiwi, watraman i kru-ku-ne. Zwyczajowa nazwa angielska tego gatunku to yautia madera, francuska: malanga-glatter lub moucou moucou, hiszpańska: arracacho, boroboro lub chupaya, a portugalska: aninga de espinho. Rośliny z gatunku M. linifera określane są lokalnie jako moko moko. Nazwa angielska i hiszpańska tego gatunku to aninga.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Rośliny jadalne: Nasiona gatunku M. arborescens są spożywane po upieczeniu^[15].

Rośliny lecznicze: Rośliny z gatunku Montrichardia arborescens zawierają między innymi saponiny sterydowe i wykazują działanie hemostatyczne i ściągające. Sok tych rośliny stosowany jest w leczeniu kaszlu, przeziębienia, nadciśnienia i reumatyzmu, a także jako afrodyzjak i środek do powiększania penisa. Łodyga stosowana jest w przypadku cukrzycy, gruźlicy, pleśniawek, przeziębienia, a także stanowi składnik maści ochronnej przed wyładowaniami węgorza elektrycznego. Sok uzyskiwany z ziela tych roślin stosowany jest w razie ukłucia żądłem przez ogończe, w razie brodawek, a także w głębokich zranieniach. Pieczone, młode pędy tej rośliny w Gujanie Francuskiej stosowane są w razie ukąszenia przez skorpiona. Drobne szczyty łodygi są również używane jako tampony w przypadku krwawień z nosa. Liście stosowane są w razie zapalenia powiek, a także do pozbywania się pęcherzy; wywar z liści stanowi składnik leczniczych kąpieli, stosowanych w razie chorób skóry.

W Surinamie łodyga gatunku M. linifera, pieczona z kulczybą z gatunku Strychnos melinoniana (zawierającą strychninę), stosowana jest jako afrodyzjak^[16], mimo że związki zawarte w liściach roślin tego gatunku wykazują działanie rozkurczowe^[9].

Rośliny ozdobne: Gatunek M. arborescens uprawiany jest w ogrodach jako roślina ozdobna, pół-wodna, do upiększania terenów wokół stawów i basenów^[14].

Inne zastosowania: Z roślin gatunku M. arborescens produkowana jest pulpa^[15].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-28] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-06-28]. (ang.).
↑ M. Gibernau et al.. Reproductive biology of Montrichardia arborescens (Araceae) in French Guiana. „Journal of Tropical Ecology”. 19, s. 103–107, 2003. Cambridge University Press. DOI: 10.1017/S0266467403003134. (ang.).
↑ J.J. Quelch. On the Habits of the Hoatzin (Opisthocomus cristatus). „Ibis”. 32 (3), s. 327-335, 2008. British Ornithologists' Union. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1890.tb06488.x. (ang.).
↑ T. Spiegelberger i U. Ganslosser. Habitat analysis and exclusive bank feeding of the Antillean manatee (Trichechus manatus manatus L. 1758) in the Coswine Swamps of French Guiana, South America. „Tropical Zoology”. 18, s. 1-12, 2005. (ang.).
↑ R.J. Schmidt: BoDD – Botanical Dermatology Database. Araceae – 3. Dracunculus – Philodendron. 2011. [dostęp 2011-01-19]. (ang.).
↑ C.B. do Amarante et al.. Estudo Espectrométrico Das Folhas Da Aninga (Montrichardia linifera) Coletadas à Margem do Rio Guamá no Campus da UFPA, Belém-PA. Uma Contribuição ao Estudo Químico da Família Araceae. „Revista Científica da UFPA”. 7 (1), 2009. (port.).
↑ ^a ^b Eliene Costa et al. Pharmacognostics studies, phytochemicals, antiplasmodic activity and toxicity in Artemia salina of ethanolic extract from Montrichardia linifera (Arruda) Schott, Araceae leaves. „Revista Brasileira de Farmacognosia”. 19 (4), s. 834-838, 2009. DOI: 10.1590/S0102-695X2009000600006. ISSN 0102-695X. (ang.).
↑ L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. (ang.).
↑ James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families. 2008-03-29. [dostęp 2010-05-29]. (ang.).
↑ James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. 2007-10-01. [dostęp 2010-06-28]. (ang.).
↑ Crescent Bloom: Hierarchical position of the Genus Montrichardia. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-06-28]. (ang.).
↑ ^a ^b Robert A. DeFilipps: Ornamental Garden Plants of the Guianas. An Historical Perspective of Selected Garden Plants from Guyana, Surinam, and French Guiana. Department of Botany, Smithsonian Institution, 1992, s. 234-235. (ang.).
↑ ^a ^b Rudolf Mansfeld: Mansfeld's encyclopedia of agricultural and horticultural crop (except ornamentals). Berlin: Springer, 2001, s. 2325. ISBN 3-540-41017-1. (ang.).
↑ R.A. DeFilipps, S.L. Maina i J. Crepin: Medicinal Plants of the Guianas (Guyana, Surinam, French Guiana). Department of Botany, Smithsonian Institution. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

F.A. Harrera et al.. Fossil Araceae from a paleocene neotropical rainforest in Colombia. „American Journal of Botany”. 95 (12), s. 1569-1583, 2008. (ang.).
A. Engler: Das Pflanzenreich. IV.23A Araceae. Leipzig: Wilhelm Engelmann Verlag, 1920. (niem. • łac.).
T. Stützel, Klaus Kubitzki: Flowering Plants. Monocotyledons : Alismatanae and Commelinanae (except Gramineae) (The Families and Genera of Vascular Plants). Springer. ISBN 3-540-64061-4. (ang.).
The Virtual Field Herbarium. Araceae. Montrichardia arborescens. [dostęp 2010-06-28]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-28] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-06-28]. (ang.).

[4] M. Gibernau et al.. Reproductive biology of Montrichardia arborescens (Araceae) in French Guiana. „Journal of Tropical Ecology”. 19, s. 103–107, 2003. Cambridge University Press. DOI: 10.1017/S0266467403003134. (ang.).

[5] J.J. Quelch. On the Habits of the Hoatzin (Opisthocomus cristatus). „Ibis”. 32 (3), s. 327-335, 2008. British Ornithologists' Union. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1890.tb06488.x. (ang.).

[6] T. Spiegelberger i U. Ganslosser. Habitat analysis and exclusive bank feeding of the Antillean manatee (Trichechus manatus manatus L. 1758) in the Coswine Swamps of French Guiana, South America. „Tropical Zoology”. 18, s. 1-12, 2005. (ang.).

[7] R.J. Schmidt: BoDD – Botanical Dermatology Database. Araceae – 3. Dracunculus – Philodendron. 2011. [dostęp 2011-01-19]. (ang.).

[8] C.B. do Amarante et al.. Estudo Espectrométrico Das Folhas Da Aninga (Montrichardia linifera) Coletadas à Margem do Rio Guamá no Campus da UFPA, Belém-PA. Uma Contribuição ao Estudo Químico da Família Araceae. „Revista Científica da UFPA”. 7 (1), 2009. (port.).

[revista-9] Eliene Costa et al. Pharmacognostics studies, phytochemicals, antiplasmodic activity and toxicity in Artemia salina of ethanolic extract from Montrichardia linifera (Arruda) Schott, Araceae leaves. „Revista Brasileira de Farmacognosia”. 19 (4), s. 834-838, 2009. DOI: 10.1590/S0102-695X2009000600006. ISSN 0102-695X. (ang.).

[cabrera-10] L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. (ang.).

[11] James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families. 2008-03-29. [dostęp 2010-05-29]. (ang.).

[12] James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. 2007-10-01. [dostęp 2010-06-28]. (ang.).

[13] Crescent Bloom: Hierarchical position of the Genus Montrichardia. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-06-28]. (ang.).

[orn-14] Robert A. DeFilipps: Ornamental Garden Plants of the Guianas. An Historical Perspective of Selected Garden Plants from Guyana, Surinam, and French Guiana. Department of Botany, Smithsonian Institution, 1992, s. 234-235. (ang.).

[man-15] Rudolf Mansfeld: Mansfeld's encyclopedia of agricultural and horticultural crop (except ornamentals). Berlin: Springer, 2001, s. 2325. ISBN 3-540-41017-1. (ang.).

[16] R.A. DeFilipps, S.L. Maina i J. Crepin: Medicinal Plants of the Guianas (Guyana, Surinam, French Guiana). Department of Botany, Smithsonian Institution. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]