Niccolò Jommelli

Niccolò Jommelli
Data i miejsce urodzenia	10 września 1714 ; Aversa
Pochodzenie	włoskie
Data i miejsce śmierci	25 sierpnia 1774 ; Neapol
Gatunki	muzyka poważna, muzyka klasycystyczna
Zawód	kompozytor
	Multimedia w Wikimedia Commons

Niccolò Jommelli (ur. 10 września 1714 w Aversa koło Neapolu, zm. 25 sierpnia 1774 w Neapolu)^[1]^[2] – włoski kompozytor epoki klasycyzmu.

Życiorys

Urodził w Aversa koło Neapolu. Jego rodzicami byli Margarita Cristiano i Francesco Antonio Jommelli, zasobny kupiec bławatny. Miał trzy siostry i brata, który był dominikaninem. Ostatnie trzy lata życia spędził pod opieką brata, częściowo sparaliżowany po udarze mózgu. Aż do śmierci nie przestał jednak pracować.

Edukacja

Pierwszym jego nauczycielem muzyki był kanonik Muzzillo, dyrygent chóru przy katedrze w Aversa. W wieku lat szesnastu Jommelli został przyjęty do Konserwatorium Świętego Onufrego przy Bramie Kapuańskiej (Conservatorio di Sant'Onofrio a Porta Capuana), gdzie studiował u słynnego mistrza szkoły neapolitańskiej Francesco Durante^[1].

Po trzech latach przeniósł się do Konserwatorium Świętej Marii Litościwej na Turchini w Neapolu (Conservatorio di Santa Maria della Pietà dei Turchini). Tam studiował u Ignazia Prato (muzykę), Francesca Manciniego (śpiew), Francesca Feo (kompozycję) i Leonarda Leo (style muzyki religijnej i dramatycznej)^[1]^[2]. Następnie Jommelli, prawdopodobnie sponsorowany przez markiza di Villarosa^[a], studiował u kompozytora Nicoli Fago^[2]. Kontynuował także naukę śpiewu u Giacoma Sarcuniego i Andrei Basso.

Duży wpływ wywarł na twórczość Jommellego wywarł Johann Adolf Hasse, który przez dłuższy czas przebywał w Neapolu. Wpływ ten widać w zastosowaniu recytatywu obbligato z akompaniamentem całej orkiestry, a nie tylko klawesynu dla wzmocnienia wrażenia napięcia.

Za ostatniego nauczyciela Jommellego uchodzi Padre Martini, boloński muzykolog i wyznawca tradycyjnej rzymskiej szkoły kompozycji^[1].

Kariera

Jommelli zaczął od komponowania baletów, ale jego kantaty zainteresowały publiczność bardziej, kierując go ku komponowaniu oper. Po skończeniu studiów napisał najpierw dwie opery buffa, L’errore amorosa w 1737 i Odoardo w 1738.

Jego pierwsza opera seria, Ricimero re di Goti, odniosła sukces Rzymie w Teatrze Argentyńskim (w 1740), a książę Yorku Henryk Benedykt Stuart zamówił u Jommellego nowe dzieło oraz postarał się o zatrudnienie Jommellego w Watykanie.

Dzięki sukcesowi opery Merope (Wenecja, 1741) od 1747 był dyrektorem Ospedaletto degli Incurabili w Wenecji. następnie działał w Wiedniu i Rzymie^[1].

W 1753 został pierwszym kapelmistrzem dworskim w prywatnym teatrze księcia Wirtembergii Karola Eugeniusza w Ludwigsburgu koło Stuttgartu, gdzie przebywał przez 15 lat^[1].

W 1769 wrócił do Neapolu. Jego późne opery nie cieszyły się już takim powodzeniem, gdyż włoska publiczność preferowała opery buffa. Dwie jego ostatnie opery wygwizdano^[3]. Zwłaszcza mierny sukces opery Ifigenia in Tauride (1771) zniechęcił go do dalszej twórczości operowej i Jommelli poświęcił się całkowicie muzyce kościelnej.

Dokonania

Jommelli jest obok Tommasa Traetty najwybitniejszym przedstawicielem późnej szkoły neapolitańskiej^[1]. W jego operach zaznaczyła się tendencja do integracji formy, m.in. w wiązaniu uwertury z akcją dramaturgiczną^[1], zastosowaniu recitativo obligato z akompaniamentem orkiestry w momentach napięcia dramatycznego, wstawianiu intermezzo baletowych w operach poważnych, a także rozbudowanie znaczenia partii orkiestrowych ze szczególną rolą instrumentów dętych oraz partii chóralnych. Przesunął punkt ciężkości przedstawienia operowego z popisów solistów na bardziej zintegrowany popis całego zespołu odnoszący się do dramatycznego posłania libretta. W niezwykle umiejętny sposób połączył niemiecką złożoność, francuską dekoracyjność i włoskie brio^[2].

Dzieła

Opery

Chronologicznie według wystawień (zawiera zatem powtórzenia), na podst. materiałów źródłowych^[2]^[4]

L'errore amoroso (Pomyłka miłosna) (Neapol, 1737) – libretto Antonio Palomba
Odoardo (Neapol, 1738)
Ricimero re de' Goti (Ricimero król Gotów) (Rzym, 1740)
Astianatte (Rzym, 1741) – libretto Antonio Salvi
Ezio (Bolonia, 1741) – libretto Pietro Metastasio
Semiramide riconosciuta (Semiramida odnaleziona) (Turyn, 1741) – libretto Pietro Metastasio
Merope (Wenecja, 1741) – libretto Apostolo Zeno
Don Chichibio (Rzym, 1742)
Eumene (Bolonia, 1742) – libretto Apostolo Zeno
Semiramide (Wenecja, 1742) – libretto Francesco Silvani
Tito Manlio (Turyn, 1743) – libretto Gaetano Roccaforte
Demofoonte (Padwa, 1743) – libretto Pietro Metastasio
Alessandro nell'Indie (Aleksander w Indiach) (Ferrara, 1744) – libretto Pietro Metastasio
Ciro riconosciuto (Bolonia, 1744) – libretto Pietro Metastasio
Sofonisba (Wenecja, 1746) – libretto Antonio Zanetti i Girolamo Zanetti
Cajo Mario (Rzym, 1746) – libretto Gaetano Roccaforte
Antigono (Lukka, 1746) – libretto Pietro Metastasio
Tito Manlio (Wenecja, 1746) – libretto Jacopo Antonio Sanvitale
Didone abbandonata (Dydona porzucona) (Rzym, 1847) – libretto Pietro Metastasio
L'amore in maschera (Miłość w masce) (Neapol, 1748) – libretto Antonio Palomba
Achille in Sciro (Wiedeń, 1749) – libretto Pietro Metastasio
Artaserse (Rzym, 1749) – libretto Pietro Metastasio
Ciro riconosciuto (Wenecja, 1749) – libretto Pietro Metastasio
Demetrio (Parma, 1749) – libretto Pietro Metastasio
La cantata e disfida di Don Trastullo (Rzym, 1749)
Cesare in Egitto (Cezar w Egipcie) (Rzym, 1751) – libretto Giacomo Francesco Bussani
Ifigenia in Aulide (Rzym, 1751) – libretto Mattia Verazi
La villana nobile (Szlachetna wieśniaczka) (Palermo, 1751) – libretto Antonio Palomba
L'uccellatrice (Ptaszniczka) (Wenecja, 1751) – libretto Carlo Goldoni
Ipermestra (Spoleto, 1751) – libretto Pietro Metastasio
Talestri (Rzym, 1751) – libretto Gaetano Roccaforte
I rivali delusi (Rywale zwiedzeni) (Rzym, 1752)
Attilio Regolo (Attyla król) (Rzym, 1753)
Bajazette (Turyn, 1753) – libretto Agostino Piovene
Fetonte (Stuttgart, 1753) – libretto Leopoldo de Villati
La clemenza di Tito (Łaskawość Tytusa) (Stuttgart, 1753) – libretto Pietro Metastasio
Il paratajo (Paryż, 1753) – nowe opracowanie L'uccellatrice
Don Falcone (Bolonia, 1754)
Catone in Utica (Stuttgart, 1754) – libretto Pietro Metastasio
Lucio Vero (Mediolan, 1754)
Il giardino incantato (Zaczarowany ogród) (Stuttgart, 1755)
Enea nel Lazio (Stuttgart, 1755) – libretto Mattia Verazi
Penelope (Stuttgart, 1755) – libretto Mattia Verazi
Il Creso (Rzym, 1757) – libretto Giovacchino Pizzi
Temistocle (Neapol, 1757) – libretto Pietro Metastasio
Tito Manlio (Stuttgart, 1758)
Ezio [Stuttgart, 1758)
L'asilo d’amore (Azyl miłości) (Stuttgart, 1758)
Endimione (Stuttgart, 1759)
Nitetti (Stuttgart, 1759) – libretto Pietro Metastasio
Alessandro nell'Indie (Aleksander w Indiach) (Stuttgart, 1760)
Cajo Fabrizio (Mannheim, 1760) – libretto Mattia Verazi
L'Olimpiade (Stuttgart, 1761) – libretto Pietro Metastasio
L'isola disabitata (Wyspa niezamieszkana) (Ludwigsburg, 1761) – libretto Pietro Metastasio)
Semiramide riconosciuta (Semiramida odnaleziona) (Stuttgart, 1762)
Didone abbandonata (Dydona porzucona) (Stuttgart, 1763)
Il trionfo d’amore (Tryumf miłości) (Ludwigsburg, 1763) – libretto Giampiero Tagliazucchi
Demofoonte (Stuttgart, 1764)
Il re pastore (Król paterz) (Ludwigsburg, 1764) – libretto Giampiero Tagliazucchi
La pastorella illustre (Patereczka wybitna) (Stuttgart, 1764) – libretto Giampiero Tagliazucchi
Temistocle (Ludwigsburg, 1765)
Imeneo in Atene (Ludwigsburg, 1765)
Il matrimonio per concorso (Małżeństwo przez konkurs) (Ludwigsburg, 1766) – libretto Gaetano Martinelli
La critica (Ludwigsburg, 1766)
Vologeso (Ludwigsburg, 1766) – libretto Mattia Verazi
Il cacciatore deluso (Myśliwy zwiedziony) (Tybinga, 1767) – libretto Gaetano Martinelli
Fetonte (Ludwigsburg, 1768)
L'unione coronata (Solitude, 1768)
La schiava liberata (Niewolnica wyzwolona) (Ludwigsburg, 1768) – libretto Gaetano Martinelli
Armida abbandonata (Armida porzucona) (Neapol, 1770) – libretto Francesco Saverio de' Rogati
Demofoonte (Neapol, 1770)
Ifigenia in Tauride (Neapol, 1771) – libretto Mattia Verazi
L'amante cacciatore (Kochanek myśliwy) (Rzym, 1771)
Achille in Sciro (Rzym, 1771)
Le avventure di Cleomede (1771) – libretto Gaetano Martinelli
Cerere placata (Ceres ubłagana) (Neapol, 1772)
Il trionfo di Clelia (Neapol, 1774) – libretto Pietro Metastasio
Arcadia conservata (Arkadia zachowana)
La Griselda
La pellegrina (Pątniczka)

Inne utwory

Sicut erat, fugowany motet na 5 głosów (prawdopodobnie pierwocina chóralnej muzyki kościelnej Jommellego)
Messa da Requiem
Miserere
La passione, oratorium
Lætatus sum F-dur, (1743, Kolekcja Santini w Munster)
Isacco figura del Redentore, oratorium
Betulia liberata), oratorium
Joas, oratorium
Juda proditor, oratorium
Le Lamentazioni del profeta Geremia (1750)
Care Deus si respiro, motet c-moll
Modulamina Sacra, zbiór motetów jednogłosowych
Missa breve F-dur, w tym Credo D-dur
Msza G-dur nr 47
Te Deum
Pięć psalmów

oraz wiele innych utworów muzyki kościelnej, kameralnej i wokalnej

Uwagi

↑ Saverio Mattei powątpiewa w związek Jommellego z mistrzem Fago, uważając, że mistrz ten zmarł wcześniej.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Chodkowski 1995 ↓, s. 410.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e McClymonds 2004 ↓.
↑ Niccola Jommelli (1714–1774). [w:] Online Encyclopedia [on-line]. [dostęp 2018-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-17)]. (ang.).
↑ Opera Composers: Jommelli, Nicolò. [w:] stanford.edu [on-line]. [dostęp 2018-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-10)]. (ang.).

Bibliografia

Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
Marita P. McClymonds: Jommelli [Jomelli], Niccolò [Nicolò]. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. F. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).

Linki zewnętrzne

HOASM: Niccolò Jommelli
Niccolò Jommelli 1714–1774
Niccolò Jommelli w Karadal Classical Music
Niccolò Jommelli – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
Partytura opery Fetonte (wydane przez Hermanna Aberta w cyklu Denkmäler deutscher Tonkunst, Leipzig 1907)
Niccolò Jommelli – dzieła w bibliotece Polona

[uwaga1-3] Saverio Mattei powątpiewa w związek Jommellego z mistrzem Fago, uważając, że mistrz ten zmarł wcześniej.

[CITEREFChodkowski1995410-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Chodkowski 1995 ↓, s. 410.

[CITEREFMcClymonds2004-2] McClymonds 2004 ↓.

[Online_Encyclopedia-4] Niccola Jommelli (1714–1774). [w:] Online Encyclopedia [on-line]. [dostęp 2018-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-17)]. (ang.).

[stanford.edu-5] Opera Composers: Jommelli, Nicolò. [w:] stanford.edu [on-line]. [dostęp 2018-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-10)]. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]