Piotr Paweł Sapieha

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Piotr Paweł Sapieha
Ilustracja
Piotr Sapieha w 1744
Herb
Lis
Rodzina

Sapiehowie herbu Lis

Data i miejsce urodzenia

28 stycznia 1701
Drezno

Data i miejsce śmierci

23 stycznia 1771
Żylina

Ojciec

Jan Kazimierz Sapieha

Matka

Ludwika z Bnina Opalińska

Żona

Marianna ze Skowrońskich Joanna Sułkowska[1]

Odznaczenia
Order Orła Białego Order św. Aleksandra Newskiego
Pałac w Wieleniu wybudowany przez Piotra Sapiehę

Piotr Paweł Sapieha herbu Lis (ur. 28 stycznia 1701 w Dreźnie, zm. 23 stycznia 1771 w Żylinie) – wojewoda smoleński w 1744 roku, stolnik wielki litewski w 1732 roku[2], starosta wschowski[3], starosta zdzitowski w 1733 roku, pułkownik województwa smoleńskiego w 1764 roku.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Jana Kazimierza i Ludwiki z Bnina Opalińskiej[4], bratem Katarzyny Agnieszki.

Pisał się jako „hrabia na Lachowiczach, Borku, Radlinie, Rawiczu, Koźminie, Wieleniu, Kosowie, Starym Zdzitowie i Sapieżynie”[4]. Wychowywany w latach wojny północnej, dzięki wpływom ojca i jego znajomości z Aleksandrem Mienszykowem został wysłany w 1721 na dwór cara Piotra I, gdzie był carskim szambelanem w Petersburgu. Przez pewien czas pretendował do tronu kurlandzkiego, a po śmierci Augusta II nawet do tronu polskiego[4]. W 1726 roku został odznaczony Orderem św. Aleksandra Newskiego[5]. 24 marca 1726 zaręczony za pośrednictwem carycy Katarzyny I z Marią, córką Mienszykowa, a rok później po zerwaniu poprzednich, z bratanicą carycy Marianną ze Skowrońskich, z którą wziął ślub w 1727. Powrócił wraz z żoną jesienią 1728 do Polski i został wkrótce starostą wschowskim i zdzitowieckim, a w 1732 stolnikiem litewskim[4]. Po śmierci ojca w 1730 stał się jednym z najpotężniejszych magnatów w Polsce.

Jako poseł na sejm konwokacyjny 1733 roku z województwa kaliskiego był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 27 kwietnia 1733 roku na tym sejmie[6]. W 1733 roku podpisał elekcję Stanisława Leszczyńskiego[7]. Był delegatem województwa poznańskiego w konfederacji dzikowskiej 1734 roku[8][4]. Przebywał u jego boku aż do abdykacji w 1736, próbując cały czas zbudować antyrosyjską koalicję polsko-szwedzką, ofiarowując Szwedom w zamian za interwencję prawa do Inflant polskich, które w tym czasie znajdowały się już w granicach Rosji.

Na scenie politycznej pojawia się dopiero w 1740, odbudowując wcześniej swoje wpływy i majątki w Wielkopolsce i na Litwie. W latach 1741–1742 wraz z Franciszkiem Radzewskim zabiegał bezskutecznie o zorganizowanie antyrosyjskiej i antysaskiej konfederacji, dla której chciał uzyskać poparcie Szwecji toczącej wojnę z Rosją[9]. Z dworem pogodził się ostatecznie w 1744, kiedy to otrzymał województwo smoleńskie[9] i Order Orła Białego. W tych latach staje się też zajadłym przeciwnikiem Familii. Nadal spiskował – w 1748 z Turcją, w latach 1751–1754 pobierał pieniądze z dworu Ludwika XV, a na początku wojny siedmioletniej – z Prusami. W latach 1754–1758 razem z synem Janem cieszył się protekcją rosyjską[10].

Członek konfederacji generalnej Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1764 roku[11]. Pogodziwszy się uprzednio z Familią w elekcji 1764 poparł Stanisława Augusta Poniatowskiego, podpisał jego elekcję z województwa smoleńskiego[12]. W 1766 sprzedał zadłużone dobra litewskie i osiadł w Wielkopolsce.

Od początku włączył się w działania konfederacji barskiej, wraz z siostrą Katarzyną Agnieszką organizował działania konfederacji w Wielkopolsce. W 1770 wojska pruskie weszły na teren dóbr Pawła Piotra. W obawie przed zemstą Prusaków wyjechał do Drezna, a następnie do Żyliny.

Zmarł 23 stycznia 1771 w Żylinie.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Piotr Paweł Sapieha h. Lis (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego), www.sejm-wielki.pl [dostęp 2020-03-21].
  2. Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku spisy opracowali Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba, Kórnik 1994, s. 239.
  3. Konfederacja Generalna Stanów Koronnych y Wielkiego Xięztwa Litewskiego na walnym zieźdźie w Dźikowie pod Sandomierzem postanowiona dnia V miesiąca Listopada. Roku Pańskiego MDCC.XXXIV, b.n.s.
  4. a b c d e Gąsiorowski, Topolski 1981 ↓, s. 645.
  5. Бантыш-Каменский Н.Н. Списки кавалерам российских императорских орденов Св. Андрея Первозванного, Св. Екатерины, Св. Александра Невского и Св. Анны с учреждения до установления в 1797 году орденского капитула, 2005, s. 118.
  6. Konfederacya generalna omnium ordinum Regni et Magni Ducatus Lithuaniae na konwokacyi generalney Warszawskiej uchwalona [...] 27 (słow. [...] kwietnia [...] 1733, s. 38-39.
  7. Jerzy Dunin-Borkowski i Mieczysław Dunin-Wąsowicz, Elektorowie królów Władysława IV., Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III. Lwów 1910, s. 199.
  8. Konfederacja Generalna Stanów Koronnych y Wielkiego Xięztwa Litewskiego na walnym zieździe w Dźikowie pod Sandomierzem postanowiona dnia V miesiąca Listopada. Roku Pańskiego MDCC.XXXIV, brak paginacji.
  9. a b Gąsiorowski, Topolski 1981 ↓, s. 646.
  10. Tomasz Szwaciński, Rosja a Piotr i Jan Sapiehowie w dobie kryzysu ostrogskiego (1754-1758). Kwartalnik Historyczny, Rocznik CXIX, 2012, 1, s. 31–65.
  11. Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 73.
  12. Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 76.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]