Przeczyca

Przeczyca

wieś
Dwór, obecnie szkoła podstawowa
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	dębicki
Gmina	Brzostek
Liczba ludności (2020)	688
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	39-230
Tablice rejestracyjne	RDE
SIMC	0814872
Położenie na mapie gminy Brzostek Przeczyca
Położenie na mapie Polski Przeczyca
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Przeczyca
Położenie na mapie powiatu dębickiego Przeczyca
49°53′12″N 21°21′51″E

Przeczyca – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie dębickim, w gminie Brzostek.

Integralne części wsi Przeczyca

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0814889	Laskowiec	część wsi
0814895	Podlesie	część wsi
0814903	Półanki	część wsi

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej należącej do dekanatu Pilzno w diecezji tarnowskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnowskim.

Historia

Osada ma wiele walorów turystycznych: położona jest w pobliżu rzeki Wisłoki, otaczają ją lasy pełne grzybów i jeżyn, co sprzyja rozwojowi agroturystyki. Niedawno odkryto, że pod wioską znajdują się wody chlorkowo-siarczkowo-wapienne, takie jak w Busku-Zdroju. W pobliżu Przeczycy, w lesie, znajdują się ruiny zamku, prawdopodobnie z XIV w. Badania archeologiczne prowadzone na wzgórzu zwanym Zamczyskiem w latach sześćdziesiątych, potwierdziły istnienie w tym miejscu grodziska datowanego na IX-X w. n.e. Ślady pobytu człowieka są znacznie wcześniejsze - sięgają wczesnej epoki rzymskiej lub nawet epoki brązu. Przeczyca odnotowana jest w dokumentach pod koniec XIII wieku. Około 1300 roku przeszła z rąk opata tynieckiego do dóbr biskupa krakowskiego. Pod koniec XIV wieku utworzono tu parafię. Przeczyca w 1527 roku stała się ponownie własnością opactwa tynieckiego. Jan z Kijan w utworze Fraszki nowe Sowiźdrzałowe wydanym w 1615 roku w Krakowie, przy kulcie Matki Bożej wymienia Przeczyce. W 1786 roku A.E. Kuropatnicki, w przewodniku po Galicji pisał: "Przeczyca - w mizernym kościele, cudowny obraz Matki Boskiej słynie". W 1845 roku leśniczym w Przeczycy był Feliks Bolechowski pełniący funkcję komisarza powstańczego w cyrkule jasielskim. W styczniu 1846 roku został potem skazany na 7 lat więzienia w twierdzy za organizowanie na tych terenach oddziałów przeciw zaborcy. W czasach powstania styczniowego w 1863 r. obowiązki leśniczego pełnił brat poety Kornela Ujejskiego, który często bywał w tych stronach.

W czasie I wojny światowej toczyły się tu walki między zaborcami, czego dowodem jest cmentarz wojenny(nr 228) według projektu Gustawa Rossmana. Ks. Stanisław Konopacki pełniący zarazem urząd wicemarszałka Rady Powiatowej w Pilźnie, wybudował kościół parafialny i most na Wisłoce, oddany do użytku w 1910 roku jako pomnik bitwy grunwaldzkiej. We wrześniu 1914 roku wysadziły most wycofujące się przed Rosjanami wojska austriackie. 4 grudnia 1914 roku doszło do niemieckiego ataku na umocnione pozycje rosyjskie, walczyły wojska niemieckie dowodzone przez generała Mackensena, a rosyjskie przez generała Dymitriewa.

W czasie II wojny światowej w Przeczycy działał tu Ignacy Czech ps. "Barabasz" jeden z organizatorów placówki AK Brzostek. Pochodzący stąd nauczyciel Jan Gil ps. "Ptaś" uwięziony w czasie łapanki, dostał się do obozu zagłady w Oświęcimiu. Jest on autorem Wspomnienień z obozów. W Przeczycy istniał obóz pracy, od jesieni 1944 roku, w dworskich zabudowaniach gospodarczych dla około 250 więźniów, którzy wykonywali prace na zapleczu frontu. 10 lipca 1942 roku, na granicy Przeczycy oraz Jodłowej hitlerowcy rozstrzelali 167 osób głównie pochodzenia żydowskiego z pobliskiego getta istniejącego od 1941 r. Z miejsca egzekucji uciekło 2 Żydów: Hersz Gelb, Josek Lazur, którzy dzięki miejscowym przeżyli okupację. Grupka mieszkańców okolicznych miejscowości uczestnicząc w I kompanii 5.psp. AK, pod dowództwem por. Edwarda Przybyłowicza ps. Bem brała udział w dniu 17 sierpnia 1944 r. w walce pod Gilową Górą, w której zginęło 24 gestapowców, a kilku zmarło w wyniku odniesionych ran. Zniszczono 9 samochodów i zdobyto wiele amunicji. Dzięki tej zasadzce ocaleli mieszkańcy pacyfikowanej pobliskiej Żurowej.

W dniu ofensywy sowieckiej; 15 stycznia 1945 r., Niemcy dokonali łapanki w Przeczycy i w sąsiednich miejscowościach. Wywieziono około 400 mężczyzn do fortyfikacji Wrocławia. Dwudziestu zginęło tam w czasie radzieckiego natarcia. Po wojnie nastał czas represji względem AK. M.in. został aresztowany z tych okolic przez jasielski PUBP Mieczysław Frużyński i inni.

Galeria

• 
  Kościół parafialny
• 
  Dawny spichlerz plebański z Przeczycy z 1732 przeniesiony do skansenu w Sanoku
• 
  Cmentarz wojenny nr 228

Zabytki

Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej to sanktuarium ze względu na uznany za cudowny obraz Matki Boskiej Przeczyckiej. Obraz ma burzliwą historię, trzykrotnie okradano go z korony, a w 1975 r. w jego rekoronacji brał udział Karol Wojtyła, ówczesny biskup krakowski, potem papież. Przeczyckie odpusty, odbywające się rokrocznie 15 sierpnia, w wielu domach gminy Brzostek uznawane są za święto równe Wigilii Bożego Narodzenia czy Wielkanocy.

Według rejestru zabytków NID na listę zabytków wpisane są:

• kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, 1906, nr rej.: A-750 z 19.11.1985
• zespół dworski, 2 poł. XIX, ok. 1920, nr rej.: A-314 z 28.10.1987: dwór, park, spichlerz. Istniały również stajnia, piwnica i obora.
• spichrz plebański, drewn., 1732, nr rej.: A-322 z 11.02.1969 (przeniesiony do skansenu w Sanoku).

W dworze mieści się Szkoła Podstawowa im. ks. dr. Józefa Jałowego.

Bibliografia

• A.E. Kuropatnicki: Przewodnik po Galicji, Kraków 1786
• J. Mleczko: Jodłowa jej przeszłość i teraźniejszość, Jodłowa 1989
• Przewodnik turystyczny: Ziemia Dębicka, Dębica 2003

Linki zewnętrzne

• Przeczyca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 132 .
• Przeczyca, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 521 .
• Przeczyca, trochę historii ... oraz kilka fotografii