Przepiórka (zwyczajna)
| Coturnix coturnix[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
przepiórka (zwyczajna) | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska | |||
Przepiórka (zwyczajna)[4][5] (Coturnix coturnix) – gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny kurowatych (Phasianidae), zamieszkujący niemal całą Europę, Azję Środkową i Południową oraz Afrykę. Przeloty w V i VIII – IX (wyjątkowo do XI). Zimuje w basenie Morza Śródziemnego, Afryce i w Indiach.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Wyróżniono kilka podgatunków C. coturnix[4][6]:
- C. coturnix coturnix – przepiórka (zwyczajna) – zamieszkuje Europę, Afrykę Północną, Azję Środkową i północne Indie;
- C. coturnix conturbans – zamieszkuje Azory;
- C. coturnix inopinata – zamieszkuje Wyspy Zielonego Przylądka;
- C. coturnix africana – przepiórka afrykańska – zamieszkuje Afrykę Subsaharyjską, Madagaskar i Komory. Populacja introdukowana na wyspy Mauritius i Reunion prawdopodobnie wymarła[2].
- C. coturnix erlangeri – zamieszkuje wschodnią i północno-wschodnią Afrykę; dawniej tę nazwę stosowano tylko w odniesieniu do populacji zamieszkującej Wyżynę Abisyńską.
Za podgatunek przepiórki uznawano niekiedy przepiórkę japońską (C. japonica), ale występują one sympatrycznie w Mongolii. Proponowane podgatunki ragonierii (Toskania we Włoszech) i parisii (prawdopodobnie Sardynia) włączono do podgatunku nominatywnego. Podgatunki afrykańskie są niekiedy wydzielane do osobnego gatunku C. africana[2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod].jpg)
- Cechy gatunku
- Upierzenie płowobrązowe z ciemnobrunatnym wzorem pokrywającym wierzch ciała, głowę i pierś. Wierzch ciała i boki pokryte są białawym kreskowaniem. Samice mają brudnobiałe gardło, u samców występuje czarna plama o zmiennym rozmiarze – niekiedy przypomina jedynie wąski pas[7]. Samce wyróżnia też czarny wąs[8]. W locie zwracają uwagę długie skrzydła[7].
- Wymiary średnie[2]
- Długość ciała ok. 16–20 cm
- Rozpiętość skrzydeł 32–35 cm
- Masa ciała: samce 70–140 g, samice 70–155 g
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]- Biotop
- Pola uprawne, pastwiska i łąki[9]; szczególnie chętnie wybiera pola koniczyny. Na zimowiskach również przebywa na polach lub trawiastych równinach[8]. Zasiedla także obszary inne niż pochodzenia antropogenicznego – od półpustynnych terenów trawiastych po górskie płaskowyże. Odnotowywana do wysokości 2400 m n.p.m. w Zimbabwe, 3000 m n.p.m. w Kenii, 2990 m n.p.m. w Tadżykistanie i 3600 m n.p.m. w Ladakhu. Przepiórki unikają obszarów zadrzewionych i mokradeł[10].
- Gniazdo
- Na ziemi osłonięte roślinami. Ma formę płytkiego zagłębienia rzadko wyściełanego roślinami[10].
- Jaja
- Zasadniczo jeden lęg w maju lub czerwcu. Samica składa przeważnie od 8 do 13 jaj[11].
- Wysiadywanie, młode
- Jaja wysiadywane są przez okres 17–20 dni wyłącznie przez samicę. Pisklęta są zagniazdownikami. Klują się żółte, pokryte brunatnymi cętkami, z domieszką rdzawej barwy na głowie, jasną pręgą na wierzchu głowy i ciemną plamką uszną[11]. Po około 19 dniach życia uzyskują zdolność lotu, w wieku 2 miesięcy są samodzielne[12]. Do około 50 dnia życia przebywają w grupach rodzinnych[11].
- Pożywienie
- Pokarm roślinny wzbogacony drobnymi bezkręgowcami[11].
- Głos
- Przepiórki odzywają się trzysylabowym pit-pi-lit, intensywne i dobrze słyszalne. Ludowe podania tłumaczyły ten głos jako wzywanie chłopców do pracy („pójdźcie żąć”)[8]. Spłoszone i zmuszone do lotu odzywają się przenikliwym, piskliwym trii-trii. Wydają z siebie również kilka innych dźwięków, miękkich lub niskich, lecz są one trudne do usłyszenia[10].
- Zachowanie
- Przepiórki prowadzą bardzo skryty tryb życia, wolą uciekać piechotą, do lotu zrywają się w ostateczności[8]. Zajmują niewielkie terytoria o powierzchni 0,7–1,5 ha[11]. W sezonie lęgowym przepiórki widywane są parami, po wyprowadzeniu lęgów żyją w grupach rodzinnych, przed wędrówkami łączą się w większe grupy[10].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]IUCN klasyfikuje przepiórkę jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 15–35 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
W Polsce przepiórka jest objęta ścisłą ochroną gatunkową[13]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek narażony (VU)[14]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 krajowa populacja lęgowa liczyła 38–65 tysięcy samców, a trend liczebności jest silnie spadkowy[15].
Zagrożeniem dla przepiórek jest stosowanie toksycznych środków ochrony roślin, które pozbawiają je pokarmu w obszarach rolniczych. Zdarzają się również kolizje z budynkami i łapanie przez koty[12]. Przepiórka jest gatunkiem łownym w krajach Europy Południowej, legalny odstrzał szacuje się tam na 1,6 miliona osobników rocznie[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Coturnix coturnix, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d McGowan, P.J.K., Kirwan, G.M., de Juana, E. & Boesman, P.: Common Quail (Coturnix coturnix). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
- ↑ a b Coturnix coturnix, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Coturnicini Reichenbach, 1848 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-16].
- ↑ Nazwy polskie za: P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999.
- ↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-17]. (ang.).
- ↑ a b Lars Svensson: Przewodnik Collinsa. Ptaki. Wyd. II. Warszawa: MULTICO, 2017, s. 56. ISBN 978-83-7763-406-6.
- ↑ a b c d Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 58. ISBN 978-83-7845-983-5.
- ↑ przepiórka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-04-20].
- ↑ a b c d Steve Madge, Phil McGowan: Pheasants, Partridges, and Grouse: A Guide to the Pheasants, Partridges, Quails, Grouse, Guineafowl, Buttonquails, and Sandgrouse of the World. Princeton University Press, 2002, s. 235–236. ISBN 978-0-691-08908-9.
- ↑ a b c d e Andrzej Dombrowski: Coturnix coturnix (Przepiórka). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 281–284. ISBN 83-86564-43-1.
- ↑ a b Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 1. MULTICO, 2010, s. 91–92. ISBN 978-83-7073-945-4.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ a b Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Andrzej Dombrowski: Coturnix coturnix (Przepiórka). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 281–284. ISBN 83-86564-43-1.