Puchowiec pięciopręcikowy
| ||
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | ślazowce | |
| Rodzina | ślazowate | |
| Podrodzina | wełniakowe | |
| Rodzaj | puchowiec | |
| Gatunek | puchowiec pięciopręcikowy | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Ceiba pentandra (L.) Geartn. Fruct. sem. pl. 2:244. 1791 | ||
| Synonimy | ||
|
Ceiba caribaea (DC.) A. Chev. | ||
Puchowiec pięciopręcikowy, drzewo kapokowe (Ceiba pentandra (L.) Gaertn.) – gatunek drzewa z rodziny ślazowatych i podrodziny wełniakowych. Rośnie w Południowej, Środkowej Ameryce, w Meksyku, na Karaibach oraz w Afryce. Uprawiany jest w Azji, na wyspach Oceanii występuje zdziczały[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Dorasta 60-70 m wysokości, pień wraz z korzeniami podporowymi osiąga średnicę 3 m. Pień o dość gładkiej korze pokrywają z czasem gęsto masywne, stożkowate kolce o długości kilku cm. Liście dłoniaste, złożone z 5 do 9 listków, każdy długości do 20 cm. Kwiaty posiadają 5 sterczących pręcików i różowe płatki. Owoce w postaci jajowatych torebek, zawierających nasiona. Dorosłe drzewo wytwarza kilkaset takich torebek. Nasiona w torebce otoczone są puchowym, żółtawym włóknem, zbudowanym z ligniny i celulozy.
Biologia[edytuj | edytuj kod]
Kwiaty puchowca są hermafrodytyczne. Kwitnięcie trwa 3-4 tygodni i rozpoczyna się na początku pory suchej. Kwiaty są w pełni rozwinięte w ciągu nocy i wydzielają przy tym silny zapach, który przyciąga zwierzęta prowadzące nocny tryb życia np. - różne gatunki nietoperzy - Cynopterus sphinx oraz Pteropus giganteus. W niektórych regionach to właśnie nietoperze poszukujące nektaru są głównym sposobem zapylania Ceiba pentandra[3].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Włókno puchowca, zwane kapokiem, jest głównym celem jego uprawy. Jest ono bardzo lekkie, sprężyste i odporne na działanie wody. Dzięki tym zaletom wykorzystywane jest do wypełniania materaców, w tapicerstwie i jako wykładzina ocieplająca. W przeszłości używano go również do wypełniania pływaków kamizelek ratunkowych. Współcześnie kapok z większości zastosowań jest wypierany przez tworzywa sztuczne.
Z nasion puchowca tłoczy się olej, w niektórych regionach wykorzystywany do produkcji mydła. Może być również stosowany jako naturalny nawóz.
- Roślina jadalna i pastewna
Młode liście, kwiaty i owoce w postaci ugotowanej podawane są z sosem. Liście stanowią również paszę dla kóz, owiec i bydła. Nasiona bogate w olej zapewniają pożywienie dla zwierząt. Prażone nasiona lub mąka są również spożywane przez ludzi, ale są uważane za ciężkostrawne.
- Roślina lecznicza
Puchowiec pięciopręcikowy jest szeroko stosowany w tradycyjnej medycynie na Karaibach, w Afryce, Ameryce Południowej, Indiach, na Sri Lance i w Azji Południowo-Wschodniej. Na Karaibach kora jest stosowana w wywołaniu moczopędności, liście w zapobieganiu wypadaniu włosów. W połączeniu z innymi roślinami jest stosowany do leczenia chorób skóry. W Birmie, korzenie są używane jako środek wzmacniający i w leczeniu rzeżączki. W Kambodży korzenie są uważane by zmniejszyć gorączkę. Kora pomaga w leczeniu rzeżączki, gorączki i biegunki. W Indonezji wywar z liści jest stosowany w leczeniu kiły. W Afryce, puchowiec jest uważany za lek na ból głowy, zawroty głowy, zaparcia, zaburzenia psychiczne i gorączkę. W Nigerii, liście, kora, pędy i korzenie są powszechnie stosowane. Ten lek w kombinacji z innymi roślinami jest stosowany do leczenia nadciśnienia i cukrzycy. Biochemicy wykazali, że ekstrakt z kory podawany szczurom z cukrzycą znacznie zmniejsza ich poziom glukozy we krwi[4][5].
Gatunek w kulturze[edytuj | edytuj kod]
Motyw kolców puchowca pięciopręcikowego powtarza się na naczyniach, urnach i figurkach starożytnych Majów, dla których jest świętym drzewem[6].
Gatunek ten jest także symbolem Gwatemali i Gwinei Równikowej, gdzie jego wizerunek został przedstawiony na fladze i godle państwa[6][7].
Ze względu na potężne rozmiary i długowieczność drzewa w warunkach tropikalnych uważa się, że puchowiec pięciopręcikowy był inspiracją do stworzenia Drzew-Domów w filmie Avatar[6].
Korzenie
Kora
Owoc
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-02-24].
- ↑ a b Taxon: Ceiba pentandra (L.) Gaertn.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2014-10-19].
- ↑ Nathan i inni, Bat pollination of kapok tree, Ceiba pentandra., „Current Science,”, 2005, s. 1679-1681, ISSN 88.
- ↑ Christophe Wiart, Medicinal plants of Asia and thePacific, CRC Taylor & Francis, 2006, str. 306
- ↑ Kit Anderson, Nature, Culture, and Big Old Trees: Live Oaks and Ceibas in the Landscapes of Louisiana and Guatemala, University of Texas Press, 2004, str. 199
- ↑ a b c Hellmuth, Nicholas: "Ceiba pentandra", Revue Magazine, 2011
- ↑ Equatorial Guinea. W: Flags of the World [on-line]. [dostęp 2014-04-09].