Rada miasta Częstochowy
Rada Miasta Częstochowy – organ stanowiący i kontrolny gminy Częstochowa, istniejący kilkukrotnie w różnych okresach historii miasta, począwszy od jego utworzenia w 1826 roku.
Od IV kadencji (2002-2006) Rada Miasta Częstochowy składa się z 28 członków (wcześniej 50), wybieranych zgodnie z polską ordynacją na czteroletnie kadencje. Od kadencji 2018-2023 kadencje są pięcioletnie.
Obecnie (kadencja 2018-2023) zasiadają w niej przedstawiciele SLD (12), PiS (8), lokalnego ugrupowania Wspólnie dla Częstochowy (5) i KO (3). Koalicję w radzie utworzyło SLD, WdCz i KO[1].
Skład Rady poszczególnych kadencji
[edytuj | edytuj kod]| Klub | I kadencja 1919-1925[2] |
II kadencja 1925-1927[3] |
III kadencja 1927-1930[4] |
IV kadencja 1934-1939[3] |
|---|---|---|---|---|
| PPS | 6 (13,95%) | 9 (20,93%) | ? | 12 (25,00%) |
| Lewica Klasowych Związków Zawodowych (komuniści) |
– | 3 (6,98%) | ? | – |
| Niezależna Socjalistyczna Partia Pracy |
– | 1 (2,33%) | ? | – |
| Blok Demokratyczny / Polski Blok Gospodarczy (BBWR) |
– | – | 2 (4,76%) | 14 (29,16%) |
| Narodowy KW | 25 (58,14%) | – | ? | – |
| Zjednoczony Chrześcijański KW | – | 18 (41,86%) | 17 (40,48%) | 13 (27,08%) |
| Chrześcijańska Demokracja | – | – | ? | 1 (2,08%) |
| NPR-Zjednoczenie Zawodowe Polskie |
– | 3 (6,98%) | ? | – |
| Zjednoczony Żydowski KW | 5 (11,63%) | 6 (13,96%) | ? | 3 (6,25%) |
| Zjednoczenie Żydowskie Blok Gospodarczy |
– | – | – | 5 (9,10%) |
| inne komitety żydowskie |
7 (16,28%) | 3 (6,98%) | – | – |
| SUMA | 43 (100%) | 43 (100%) | 42 (100%) | 48 (100%) |
| Klub | I kadencja 1990-1994[5] |
II kadencja 1994-1998[5] |
III kadencja 1998-2002[5] |
IV kadencja 2002-2006[5][6] |
V kadencja 2006-2010[7] |
VI kadencja 2010-2014[8] |
VII kadencja 2014-2018[9] |
VIII kadencja
2018-2023 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| SLD | – | 18 (36,00%) | 25 (50,00%) | 14 (50,00%) | 7 (25,00%) | 10 (35,71%)[a] | 9 (26,59%)[b] | 12[10] |
| PO / KO (od 2018) | – | – | – | – | 8 (28,57%) | 9 (32,14%)[c][d] | 5 (17,65%)[e] | 3[11] (z 5[10]) |
| PiS | – | – | – | 5 (17,86%) | 6 (21,43%) | 5 (17,86%) | 10 (29,77%)[f] | 8[11] (z 10[10]) |
| PSL | – | 1 (2,00%) | – | – | – | – | 0 (6,48%) | |
| Wspólnota Samorządowa |
– | – | – | 9 (32,14%) | 7 (25,00%) | 4 (14,29%) | – | |
| Mieszkańcy Częstochowy | – | – | – | – | – | – | 4 (13,69%) | |
| Wspólnie dla Częstochowy | 5[11] (z 1[10]) | |||||||
| AWS | – | – | 21 (42,00%) | – | – | – | – | |
| „Solidarność” | 45 (90,00%) | – | – | – | – | – | – | |
| Liga Miejska | – | 14 (28,00%) | – | – | – | – | – | |
| UW | – | 6 (12,00%) | – | – | – | – | – | |
| inni | 5 (10,00%) | 10 (20,00%) | 4 (8,00%) | – | – | – | 0 (5,82%) | |
| SUMA | 50 (100%) | 50 (100%) | 50 (100%) | 28 (100%) | 28 (100%) | 28 (100%) | 28 (100%) | 28 (100%) |
Lista przewodniczących Rady Miasta Częstochowy
[edytuj | edytuj kod]| Nazwisko | Przynależność | Data rozpoczęcia | Data zakończenia |
|---|---|---|---|
| I kadencja[2] | |||
| Stanisław Nowak | Narodowy Komitet Wyborczy | 1919 | 1925 |
| II kadencja[2] | |||
| Julian Bugajski | Polska Partia Socjalistyczna | 1925 | 1927 |
| III kadencja[2] | |||
| Julian Bugajski | Polska Partia Socjalistyczna | 1927 | 1930 |
| IV kadencja[2] | |||
| ? | 1934 | 1939 | |
| Nazwisko | Przynależność | Data rozpoczęcia | Data zakończenia |
|---|---|---|---|
| I kadencja[5][12] | |||
| Jerzy Zając | 5 czerwca 1990 | 10 maja 1991 | |
| Teodor Harabasz | 10 maja 1991 | 27 maja 1994 | |
| II kadencja[5][12] | |||
| Ewa Maria Janik | Sojusz Lewicy Demokratycznej | 4 lipca 1994 | 21 września 1995 |
| Sławomir Gliński | 23 października 1995 | 19 czerwca 1998 | |
| III kadencja[5][12] | |||
| Wiesław Wiatrak[13] | 30 października 1998 | 27 października 2002 | |
| IV kadencja[5][12] | |||
| Ryszard Szczuka[14] | 19 listopada 2002 | 27 października 2006 | |
| V kadencja | |||
| Piotr Kurpios | Platforma Obywatelska | 2006 | 10 grudnia 2009 |
| Ewa Pachura | Platforma Obywatelska | 10 grudnia 2009 | 12 listopada 2010 |
| VI kadencja | |||
| Marek Balt | Sojusz Lewicy Demokratycznej | 10 grudnia 2010[15] | 24 października 2011[16] |
| p.o. Jerzy Nowakowski | Prawo i Sprawiedliwość | 24 października 2011[17] | 22 listopada 2011 |
| Zdzisław Wolski[18] | Sojusz Lewicy Demokratycznej | 22 listopada 2011[18][19] | nadal w VII kadencji |
| VII kadencja | |||
| Zdzisław Wolski | Sojusz Lewicy Demokratycznej | od VI kadencji | nadal w VIII kadencji |
| VIII kadencja | |||
| Zdzisław Wolski[20] | Sojusz Lewicy Demokratycznej | od VI kadencji | 13 października 2019 |
| Zbigniew Niesmaczny[21] | Sojusz Lewicy Demokratycznej | 21 listopada 2019 | nadal |
Historia
[edytuj | edytuj kod]W wyniku połączenia Starej Częstochowy i Nowej Częstochowy miasto uzyskało przywilej organizacji władz miejskich według zasad zarezerwowanych dla miast wojewódzkich. Prezydentem miasta został Józef Gąsiorowski, pierwszym radnym dotychczasowy burmistrz Starej Częstochowy Jan Muszyński, a drugim radnym dotychczasowy kasjer Tomasz Mientzer. Skład władz nie zmienił się do powstania listopadowego[22].
Na początku grudnia 1830 r. powołane komitet obywatelski, który przejął funkcje administracyjne, odsuwając od nich prezydenta Gąsiorowskiego. Sprzeciwiła się temu jednak rada obywatelska województwa kaliskiego, która rozwiązała komitet i utworzyła w jego miejsce nowy trzyosobowy komitet niemający prawa ingerować w sprawy administracyjne miasta. 20 czerwca 1831 roku przeprowadzone zostały na nowych zasadach wybory do demokratycznej rady municypalnej, która działała do zajęcia miasta przez wojska rosyjskie, które przywróciły stary ustrój[22].
W 1861 r. ukaz carski ustanowił w Polsce rady miejskie, powiatowe i gubernialne[23]. Na podstawie tego prawa 2 kwietnia 1861 roku utworzona została w Częstochowie rada miejska[24] złożona z ośmiu członków, przewodził jej prezydent[23]. Początkowo był nim Walerian Grochowski, ale krytykowany za oportunizm wobec władzy, został zastąpiony w lipcu 1861 roku przez Stanisława Łąckiego. Sekretarzem rady został Julian Kalinka, a pozostałymi jej członkami byli Aleksander Ferencewicz, Leon Wodziński, Jan Stasiakowski, Władysław Bonasiewicz, Maciej Trojanowski i Berek Kohn[24].
Do ważnych decyzji ówczesnej rady miasta należała likwidacja ograniczeń w osiedlaniu się ludności żydowskiej. Częstochowa stała się w tej kwestii pionierem w skali kraju, a podobna decyzja na szczeblu centralnym została wydana dopiero rok później dekretem margrabiego Wielopolskiego[24].
Kompetencje rady były jednak ograniczone i sprowadzały się głównie do przedstawiania władzom powiatowym i gubernialnym postulatów, w związku z tym rada miejska zaczęła domagać się rozszerzenia swych kompetencji i podjęła krytykę Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego oraz ogłosiła w związku z tym swoją dymisję uznając, że istnienie rad w takim kształcie za bezcelowe (6 grudnia 1862 r.). Było to jedyne tego typu wystąpienie w całej Polsce[23][25].
W czasie okupacji niemieckiej podczas I wojny światowej miasto ponownie uzyskało samorząd miejski. Rada miasta została utworzona z dniem 1 lipca 1915 roku, a w kwietniu 1917 r. odbyły się wybory do nowej rady miasta, która wybrała polskiego burmistrza miasta – dr. Józefa Marczewskiego. W październiku tego samego roku rada miejska zażądała od władz okupacyjnych zgody na likwidację pomnika cara Aleksandra II, na co zgodę wyraził generał-gubernator warszawski Hans Hartwig von Beseler[26].
Tymczasowe władze miejskie istniały do wyborów samorządowych z marca 1919 roku. W wyborach tych na trzyletnią kadencję wybrano władze zdominowane przez prawicę i centrum. W 1922 roku kadencja samorządu została przez Sejm przedłużona o kolejne trzy lata, co spowodowało w mieście strajki. Po przeprowadzonych w 1925 roku wyborach zwycięski Chrześcijański Komitet Wyborczy musiał liczyć się z mającą tyle samo miejsc w radzie koalicją lewicową. Efektem pata było kompromisowe podzielenie władzy. Prezydentem został przedstawiciel prawicy, a jego zastępcą reprezentant lewicy. Skonfliktowane władze miejskie zostały po niecałych dwóch latach zawieszone przez MSW, które wprowadziło rządy komisaryczne. W wyborach z października 1927 roku wygrała zdecydowanie lewica skupiona wokół PPS i wspierające ją komitety żydowskie. Zdominowany przez lewicę Zarząd Miasta był niewygodny dla władz państwowych, został więc zawieszony w 1930 roku i zastąpiony przez rządy komisaryczne, które trwały do 1936 roku[27].
Po zakończeniu niemieckiej okupacji podstawą prawną do powołania władz miejskich został dekret PKWN z 23 listopada 1944 r. o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego, zgodnie z którym organem uchwałodawczym była miejska rada narodowa, a wykonawczym zarząd miejski[28].
Zarząd miejski w miastach wydzielonych składał się z prezydenta, wiceprezydentów i 3-6 pozostałych członków zarządu. Prezydenci miasta pełnili jednocześnie funkcję starostów grodzkich i jako tacy podlegali wojewodzie. Organizacja administracji terenowej w latach 1945–1948 opierała się na strukturze przejętej z okresu międzywojennego, z wprowadzonymi do niej niewielkimi modyfikacjami, a dopiero w 1948 r. Ministerstwo Administracji Publicznej opracowało statuty zarządów miejskich dla różnych typów miast i był to obwiązujący model w latach 1949–1950, choć w 1949 Ministerstwo Administracji Publicznej dokonało jeszcze pewnych zmian w strukturze zarządów miejskich. Zarząd miał również za zadanie obsługę biura Miejskiej Rady Narodowej[28].
Rady Narodowe były wybieralnymi, samorządowymi organami uchwałodawczymi, ale funkcjonowały na zasadzie hierarchicznego podporządkowania. W miastach wydzielonych liczących ponad 100 tys. mieszkańców, rady składały się z 56 radnych, spośród których wybierano Prezydium MRN, które tworzyli: przewodniczący, jego zastępcy oraz 3 członkowie. W Częstochowie Miejska Rada Narodowa ukonstytuowała się zaraz po zakończeniu okupacji niemieckiej, a jej pierwsze posiedzenie MRN odbyło się 20 stycznia 1945 r. przy ul. Sobieskiego 50[28].
Ta struktura administracji terenowej funkcjonowała do kwietnia 1950 r., kiedy weszła w życie ustawa z 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej[28].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ 11 – po przejściu radnej klubu PO 29 kwietnia 2013 r. (Sensacja w częstochowskiej radzie miasta. Radna rzuca PO dla SLD. [w:] Gazeta.pl Częstochowa [on-line]. Agora SA, 2013-04-29. [dostęp 2013-04-29]. (pol.).).
- ↑ Na koniec kadencji 8, po przejściu jednego radnego do klubu PO.
- ↑ 8 – po zawieszeniu jednego z radnych w prawach członka partii i usunięciu z klubu radnych w marcu 2013 roku. (Bartłomiej Sabat zawieszony w prawach członka Platformy Obywatelskiej na dwa lata. Częstochowa Nasze Miasto, 2013-03-12. [dostęp 2013-04-29]. (pol.).).
- ↑ 7 – po przejściu radnej klubu do klubu SLD 29 kwietnia 2013 r. (Sensacja w częstochowskiej radzie miasta. Radna rzuca PO dla SLD. [w:] Gazeta.pl Częstochowa [on-line]. Agora SA, 2013-04-29. [dostęp 2013-04-29]. (pol.).).
- ↑ 4 – po wyjściu jednego radnego z klubu (jako radny niezależny) Dorota Steinhagen: Częstochowa. SLD trzyma PiS na bezpieczną odległość kija?. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2016-02-05. [dostęp 2016-02-06]. (pol.).
- ↑ Na koniec kadencji 7 radnych, po odejściu trzech radnych.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Urząd Miasta Częstochowy – Kluby radnych – [online], www.czestochowa.pl [dostęp 2020-08-22].
- ↑ a b c d e Rządzimy się sami, choć nie zawsze...
- ↑ a b Stefan Krakowski, Alfred Czarnota: Dzieje Częstochowy od zarania do czasów współczesnych. Katowice: Śląsk, 1964, s. 151–154.
- ↑ Nie zawsze rządziliśmy się sami. extrapolska.pl. [dostęp 2011-12-13]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Halina Rozpondek: Kalendarium ważniejszych działań samorządu miasta Częstochowy w latach 1990–2002. UM Częstochowa. [dostęp 2012-01-26]. (pol.).
- ↑ Wybory: Problemy z wynikami. interia.pl, 2002-10-29. [dostęp 2012-01-30]. (pol.).
- ↑ Częstochowa skręca ostro w lewo. Gazeta Wyborcza Częstochowa. [dostęp 2009-10-25]. (pol.).
- ↑ Kto wszedł do częstochowskiej rady miasta. Gazeta Wyborcza Częstochowa. [dostęp 2009-10-25]. (pol.).
- ↑ Dorota Steinhagen: Wreszcie są oficjalne wyniki głosowania. Największe poparcie ma PiS. Gazeta Wyborcza Częstochowa. [dostęp 2014-11-19]. (pol.).
- ↑ a b c d Nowa Rada Miasta Częstochowy, w, SLD, Wyborcza.pl [online], czestochowa.wyborcza.pl, 22 października 2018 [dostęp 2018-10-23].
- ↑ a b c Dorota Steinhagen, Przetasowanie w radzie miasta w Częstochowie. Nowy klub wyprzedził KO [online], czestochowa.wyborcza.pl, 3 listopada 2020 [dostęp 2020-10-02].
- ↑ a b c d Informator Urzędu Miasta Częstochowy. UM Częstochowa, 2003-05-27. [dostęp 2012-01-26]. (pol.).
- ↑ Wiceprzewodniczący Rady Miasta Częstochowy. UM Częstochowa. [dostęp 2012-01-30]. (pol.).
- ↑ Ryszard Szczuka: Ryszard Szczuka – O mnie. [dostęp 2012-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-18)]. (pol.).
- ↑ Tomasz Jamroziński: Nowi Przewodniczący Rady Miasta VI kadencji. UM Częstochowa, 2010-12-10. [dostęp 2012-01-30]. (pol.).
- ↑ Dorota Steinhagen: Rada miasta bez szefa. gazeta.pl, 2011-10-22. [dostęp 2012-01-30]. (pol.).
- ↑ Wieszają krzyż, zdejmują krzyż, znów wieszają, potem zdejmują.
- ↑ a b Dorota Steinhagen: Rada miasta wreszcie ma przewodniczącego. gazeta.pl, 2011-11-22. [dostęp 2012-01-30]. (pol.).
- ↑ Dorota Steinhagen: Wreszcie jest przewodniczący rady miasta. Został nim Zdzisław Wolski z SLD. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2014-12-08. [dostęp 2014-12-08]. (pol.).
- ↑ Dorota Steinhagen, Porozumienie SLD i Koalicji Obywatelskiej w Częstochowie. W tle tramwaj i stadion Rakowa [WIDEO z I sesji rady miasta] [online], czestochowa.wyborcza.pl, 19 listopada 2018 [dostęp 2018-11-20].
- ↑ Redakcja, Zbigniew Niesmaczny nowym przewodniczącym Rady Miasta w Częstochowie. Zastąpił Zdzisława Wolskiego [online], Dziennik Zachodni, 21 listopada 2019 [dostęp 2019-11-21] (pol.).
- ↑ a b Maciej Trąbski: WYBORY RADY MUNICYPALNEJ MIASTA CZĘSTOCHOWY W 1831 ROKU. Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie. [dostęp 2012-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-18)]. (pol.).
- ↑ a b c Stefan Krakowski, Alfred Czarnota: Dzieje Częstochowy od zarania do czasów współczesnych. Katowice: Śląsk, 1964, s. 92.
- ↑ a b c Dwie rocznice. Jarosław Kapsa, 2012. [dostęp 2013-01-18]. (pol.).
- ↑ List częstochowskiej Rady do naczelnika Rządu Cywilnego. Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie. [dostęp 2013-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
- ↑ Stefan Krakowski, Alfred Czarnota: Dzieje Częstochowy od zarania do czasów współczesnych. Katowice: Śląsk, 1964, s. 118–124.
- ↑ Zdzisław Janikowski: Zdzisław Janikowski. Łódź: Księży Młyn, 2011, s. 10–13, seria: Magiczne czasy magicznych miast. ISBN 978-83-7729-027-9.
- ↑ a b c d EHRI – Zarząd Miejski i Miejska Rada Narodowa w Częstochowie [online], portal.ehri-project.eu [dostęp 2024-02-15].
