Raphael Mechoulam

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Raphael Mechoulam
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

5 listopada 1930
Sofia, Bułgaria

Data i miejsce śmierci

9 marca 2023
Jerozolima, Izrael

Zawód, zajęcie

chemik

Tytuł naukowy

profesor

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Raphael Mechoulam (hebr. רפאל משולם, bułg. Рафаел Мешулам; ur. 5 listopada 1930 r., w Sofii[1], zm. 9 marca 2023 r. w Jerozolimie) – urodzony w Bułgarii izraelski chemik organiczny, profesor na Wydziale Medycyny Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Pełnił funkcję rektora tego uniwersytetu w latach 1979-1982. Został wybrany do Israel Academy of Sciences and Humanities (odpowiednik Polskiej Akademii Nauk) w 1994 roku[2][3] i pełnił funkcję jej kierownika naukowego w latach 2007-2013[4]. Był laureatem Israel Prize for Chemistry Research w 2000 r. oraz nagrody Harvey Prize za lata 2019–2020[5].

Znany jako „ojciec chrzestny badań nad konopiami”, wspólnie z Y. Gaonim wyizolował tetrahydrokanabinol (THC) – główną substancję czynną konopi[1][6][7]. Wyizolował również i zidentyfikował endogenne kannabinoidy: anandamid w mózgu i 2-Arachidonyloglicerol (2-AG) w narządach obwodowych[8]. Jego praca doprowadziła do odkrycia układu endokannabinoidowego, który ma wpływ na wiele aspektów zdrowia człowieka[5][9].

Biografia[edytuj | edytuj kod]

Mechoulam urodził się 5 listopada 1930 r. w Sofii (Bułgaria) w rodzinie sefardyjskiej. Rodzice byli osobami wykształconymi: ojciec był lekarzem ordynatorem miejscowego szpitala, a matka studiowała w Berlinie. Przed uchwaleniem praw antysemickich i wybuchem II wojny światowej uczęszczał do „amerykańskiej szkoły podstawowej” w Sofii[7]. Po jej zamknięciu wraz z rodzicami przeprowadził się do małej miejscowości na Bałkanach, ze względów bezpieczeństwa. Mimo, że był jedynym lekarzem w okolicy, ojciec Mechoulama został zesłany do obozu koncentracyjnego, w którym pobyt przeżył[7][10][1]. Po zajęciu Bułgarii przez komunistów w 1944 roku studiował inżynierię chemiczną, czego „nie lubił”[11].

W 1949 roku jego rodzina wyemigrowała do Izraela, gdzie później studiował chemię[11]. Uzyskał tytuł magistra nauk ścisłych w dziedzinie biochemii na Uniwersytecie Hebrajskim w 1952 roku. Podczas służby wojskowej w armii izraelskiej w latach 1953-1956 prowadził badania nad środkami owadobójczymi[8].

W latach 1956–1958 uzyskał jako jeden z pierwszych doktorat na Instytucie Naukowym Weizmanna, pracą o syntezie sterydów pod kierunkiem Franza Sondheimera. Następnie w okresie 1959-1960 odbył staż podoktorski na Uniwersytecie Rockefellera w Nowym Jorku w zakresie badań nad strukturą terpenów. W latach od 1960 do 1965 był pracownikiem naukowym w Instytucie Weizmanna i zajmował się chemią substancji naturalnych, w tym kannabinoidów, terpenów i alkaloidów[12].

W 1966 Mechoulam dołączył do kadry Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie[1]. W 1967 roku otrzymał grant badawczy Instytutu Zdrowia Psychicznego USA na kontynuację badań nad haszyszem[13][14]. Został mianowany profesorem nadzwyczajnym (1968)[3], następnie profesorem zwyczajnym (1972) Uniwersytetu Hebrajskiego[12]. Zaś w roku 1975 został powołany na stanowisko kierownika katedry chemii medycznej Lionela Jacobsona[3].

Od 1979 do 1982 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Hebrajskiego, a w latach 1983-1985 prorektora[12][15]. W 1982 r. był profesorem wizytującym na Uniwersytecie Ohio, natomiast w okresie 1993-1994 – na Wydziale Farmakologii Richmond College of Medicine[3]. W 1994 roku został wybrany na członka Israel Academy of Sciences and Humanities[2][3].

Wystąpił w programie dokumentalnym Konopie: lek czy narkotyk? (oryg. Cannabis: Miracle Medicine or Dangerous Drug?) w Polsce emitowanym na kanale BBC Earth[16] (2019).

Mechoulam był członkiem założycielem International Association for Cannabinoid Medicines (IACM; Międzynarodowe Stowarzyszenie Leków Kannabinoidowych) i International Cannabinoid Research Society (Międzynarodowe Towarzystwo Badań nad Kannabinoidami)[17]. Pełnił funkcję prezesa tego drugiego w latach 1999–2002[18] oraz pierwszego w latach 2003–2005[19]. W okresie 2007–2018 piastował urząd przewodniczącego Wydziału Nauk Przyrodniczych Israel National Academy of Sciences[4].

Zmarł 9 marca 2023 roku w wieku 92 lat[17][20][21].

Badania[edytuj | edytuj kod]

Głównymi zainteresowaniami naukowymi Raphaela Mechoulama była chemia i farmakologia kannabinoidów. W 1963 roku rozpoczął prace nad składowymi rośliny konopi indyjskiej, z której produkuje się haszysz i marihuanę. Chociaż były od stuleci najpopularniejszymi nielegalnymi narkotykami w wielu regionach, ich właściwości chemiczne i biologiczne były nieznane. W przeciwieństwie do równie popularnej morfiny i kokainy, które opisano już w XIX wieku. Chociaż przeprowadzono pewne badania, psychoaktywne składniki konopi nie zostały wyizolowane w czystej postaci, a struktura chemiczna nie została poznana[22][23].

Wraz z członkami swojej grupy badawczej, w tym Yehielem Gaonim, Mechoulam określił struktury i stereochemię głównych kannabinoidów roślinnych, kanabidiolu (CBD, 1963) i Δ9-tetrahydrokannabinolu (THC, 1964), a próba ich całkowitej syntezy zakończyła się sukcesem w 1965 roku[22]. Wyizolowali także, scharakteryzowali i zsyntetyzowali kannabigerol (CBG, 1964) oraz wykazali, że on nie jest psychoaktywny[24]. W 1970 roku doktorant Mechoulama, Zvi Ben-Zvi, doniósł o pierwszej izolacji aktywnego metabolitu THC w organizmie człowieka[25].

W latach 80. kontynuował badania nad aktywną strukturą kannabinoidów i rozpoczął współpracę z klinicystami przy badaniach THC i CBD na zwierzętach[26]. W 1987 roku Mechoulam i A. Abrahamov rozpoczęli badanie kliniczne z Δ8-THC (bardziej stabilnym izomerem Δ9-THC) u dzieci poddawanych chemioterapii. Substancja zapobiegała nudnościom i wymiotom; od tego czasu jest stosowana u pacjentów[27][26].

W 1989 roku zaprezentował koncepcję, że działanie THC wynika z jego trójwymiarowej stereospecyficznej struktury[28]. Doprowadziło to do odkrycia przez innych badaczy receptora kannabinoidowego znanego jako CB1[29].

Mechoulam zainicjował projekt badawczy, który doprowadził do wyizolowania i scharakteryzowania pierwszego opisanego anandamidu endokannabinoidowego (N-arachidonoilo-etanoloaminy, AEA) w 1992 r[22][7]. Anandamid, będący pochodną kwasu tłuszczowego, różni się budową od kannabinoidu roślinnego i ma taki sam profil działania jak THC[30]. Odkrywcami byli dr William Devane i dr Lumír Ondřej Hanuš[22][7][31]. Inny endogenny kannabinoid, 2-arachidonoiloglicerol (2-AG), został opisany w 1995 roku przez Shimona Ben-Shabata, jednego z doktorantów Mechoulama[32][29]. W roku 2006 zespół Raphaela zidentyfikował inny endokannabinoid, arachidonoilo-L-serynę. Nie jest spokrewniony ze znanymi receptorami kannabinoidowymi; powoduje rozszerzenie naczyń[33].

W 1998 roku Mechoulam i Ben-Shabat zaproponowali „efekt otoczenia”, czyli koncepcję, zgodnie z którą różne metabolity przyjmowane jednocześnie mogą skutkować zwiększonym działaniem w porównaniu z pojedynczymi endogennymi kannabinoidami[34][35].

Układ endokannabinoidowy to stosunkowo nowoodkryty układ neuroprzekaźnikowy, który wpływa na różnorodne funkcje i układy w organizmie człowieka. Odkrycie i badanie jego funkcji otworzyło nową dziedzinę w biochemii i badaniach mózgu. Prace przeprowadzone w laboratorium Mechoulama, we współpracy z innymi grupami w Izraelu i za granicą, pomogły wyjaśnić rolę kannabinoidów i endokannabinoidów w wielu procesach fizjologicznych i posunęły badania nad ich możliwym zastosowaniem w leczeniu stanów patologicznych[5][9][36][35].

Mechoulam opublikował ponad 425 artykułów naukowych[37]. Jest wymieniony jako współzałożyciel firmy 180 life sciences[38].

Narody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

  • 2019–2020: Harvey Prize, Technion[5][39]
  • 2019: Doktor filozofii, honoris causa, Instytut Naukowy Weizmanna[40]
  • 2014: IACM Special Award, International Association for Cannabinoid Medicines (IACM; Międzynarodowe Stowarzyszenie Leków Kannabinoidowych)[41][19]
  • 2012: Rothschild Prize w dziedzinie nauk chemicznych i fizycznych (Rothschild Prize in Chemical Sciences and Physical Sciences)[42]
  • 2012: EMET Prize w dziedzinie nauk ścisłych — chemii[2][43]
  • 2011: Nagroda za odkrycie (Discovery Award), NIDA (Narodowy Instytut ds. Nadużywania Narkotyków)
  • 2006: Doktor honoris causa, Uniwersytet Complutense w Madrycie[44]
  • 2003–2005: Prezes zarządu, IACM[19]
  • 2002: Honorowy członek, Izraelskie Towarzystwo Fizjologii i Farmakologii (Israel Society for Physiology and Pharmacology)
  • 2001: Honorowy tytuł doktora, Uniwersytet Stanowy Ohio[45]
  • 2000: Nagroda Izraela w dziedzinie nauk ścisłych - chemii[5]
  • 1999–2002: Prezes, (ICRS; Międzynarodowe Towarzystwo Badań nad Kannabinoidami)[18]
  • 1994: Członek, Israel Academy of Sciences and Humanities[2][3]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

  • The Scientist – dokument poświęcony życiu i pracy Raphaela Mechoulama

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Alex Williams, Raphael Mechoulam, ‘Father of Cannabis Research,’ Dies at 92, „The New York Times”, 22 marca 2023, ISSN 0362-4331 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  2. ↑ a b c d u, Hebrew University Prof. Raphael Mechoulam "Father of Cannabis Research" Dies at 92 [online], American Friends of the Hebrew University, 10 marca 2023 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f https://www.academy.ac.il/SystemFiles/19643.pdf
  4. ↑ a b Chairpersons, The Sciences [online], academy.ac.il [dostęp 2024-04-25].
  5. ↑ a b c d e "The Harvey Prize will be awarded this year for discovering the active molecules in the cannabis plant to Prof. Rafael Meshulam" [online], en.pharmacyschool.huji.ac.il [dostęp 2023-12-22].
  6. ↑ M Maccarrone. Tribute to Professor Raphael Mechoulam, The Founder of Cannabinoid and Endocannabinoid Research.. „Molecules (Basel, Switzerland)”. 27 (1), 5 January 2022. DOI: 10.3390/molecules27010323. PMID: 35011553. PMCID: PMC8746417. 
  7. ↑ a b c d e https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-pharmtox-051921-083709
  8. ↑ a b RG Pertwee. The 90th Birthday of Professor Raphael Mechoulam, a Top Cannabinoid Scientist and Pioneer.. „International Journal of Molecular Sciences”. 21 (20), 16 October 2020. DOI: 10.3390/ijms21207653. PMID: 33081122. PMCID: PMC7593926
  9. ↑ a b BE Alger. Getting high on the endocannabinoid system.. „Cerebrum: The Dana Forum on Brain Science”. 2013, s. 14, November 2013. PMID: 24765232. PMCID: PMC3997295. 
  10. ↑ Raphael Mechoulam obituary, 22 grudnia 2023, ISSN 0140-0460 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  11. ↑ a b Mechoulam, Conversation with Raphael Mechoulam, „Addiction”, 6, 102, Wiley, 2007, s. 887–893, DOI: 10.1111/j.1360-0443.2007.01795.x, PMID: 17523982.
  12. ↑ a b c http://www.histmodbiomed.org/sites/default/files/44870.pdf
  13. ↑ R Mechoulam. Hashish--13. On the nature of the Beam test.. „Tetrahedron”. 24 (16), s. 5615–24, August 1968. DOI: 10.1016/0040-4020(68)88159-1. PMID: 5732891. 
  14. ↑ A higher calling: How Israeli marijuana research changed the world [online], The Jerusalem Post | JPost.com, 19 czerwca 2018 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  15. ↑ Prof. Raphael Mechoulam, father of Israeli cannabis research, dies at 92 [online], The Jerusalem Post | JPost.com, 11 marca 2023 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  16. ↑ Lucy Mangan, Cannabis: Miracle Medicine or Dangerous Drug? review – weeding out the truth, „The Guardian”, 28 sierpnia 2019, ISSN 0261-3077 [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  17. ↑ a b https://www.timesofisrael.com/raphael-mechoulam-israels-father-of-cannabis-research-dies-at-92/
  18. ↑ a b 'Father of cannabis research': Prof. Raphael Mechoulam dies at 92 | Israel National News - Arutz Sheva [online], israelnationalnews.com [dostęp 2024-04-25] (ang.).
  19. ↑ a b c F Grotenhermen. Two Decades of the International Association for Cannabinoid Medicines: 20 Years of Supporting Research and Activities Toward the Medicinal Use of Cannabis and Cannabinoids.. „Cannabis and Cannabinoid Research”. 6 (2), s. 82–87, April 2021. DOI: 10.1089/can.2020.0044. PMID: 33912675. PMCID: PMC8064956. 
  20. ↑ Raphael Mechoulam, Father of Cannabis Research, Dead at 92 | Psychology Today [online], www.psychologytoday.com [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  21. ↑ Joana Scopel, Renowned Scientist And Father Of THC Dr. Raphael Mechoulam Dies At 92 [online], Benzinga [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  22. ↑ a b c d RG Pertwee. Cannabinoid pharmacology: the first 66 years.. „British Journal of Pharmacology”. 147 Suppl 1 (Suppl 1), s. S163-71, January 2006. DOI: 10.1038/sj.bjp.0706406. PMID: 16402100. PMCID: PMC1760722
  23. ↑ Giovanni Appendino. The early history of cannabinoid research. „Rendiconti Lincei. Scienze Fisiche e Naturali”. 31 (4), s. 919–929, 1 December 2020. DOI: 10.1007/s12210-020-00956-0. ISSN 1720-0776. (ang.). 
  24. ↑ G Navarro. Cannabigerol Action at Cannabinoid CB(1) and CB(2) Receptors and at CB(1)-CB(2) Heteroreceptor Complexes.. „Frontiers in Pharmacology”. 9, s. 632, 2018. DOI: 10.3389/fphar.2018.00632. PMID: 29977202. PMCID: PMC6021502. 
  25. ↑ Zvi Ben-Zvi. Identification through synthesis of an active .DELTA.1(6)-tetrahydrocannabinol metabolite. „Journal of the American Chemical Society”. 92 (11), s. 3468–3469, June 1970. DOI: 10.1021/ja00714a043. ISSN 0002-7863. PMID: 4987240. (ang.). 
  26. ↑ a b Nicola Jones. Scientific highs and lows of cannabinoids. „Knowable Magazine | Annual Reviews”, 31 January 2023. DOI: 10.1146/knowable-013123-1. (ang.). 
  27. ↑ LA Parker. Regulation of nausea and vomiting by cannabinoids.. „British Journal of Pharmacology”. 163 (7), s. 1411–22, August 2011. DOI: 10.1111/j.1476-5381.2010.01176.x. PMID: 21175589. PMCID: PMC3165951. 
  28. ↑ R Mechoulam. Enantiomeric cannabinoids: stereospecificity of psychotropic activity.. „Experientia”. 44 (9), s. 762–4, 15 September 1988. DOI: 10.1007/BF01959156. PMID: 3416993. 
  29. ↑ a b Vincenzo Di Marzo, Cannabinoids, Neuroscience intelligence unit, Georgetown, Tex: Landes Bioscience/Eurekah.com, 2004, ISBN 978-0-306-48228-1 [dostęp 2023-12-24].
  30. ↑ M Scherma. Brain activity of anandamide: a rewarding bliss?. „Acta Pharmacologica Sinica”. 40 (3), s. 309–323, March 2019. DOI: 10.1038/s41401-018-0075-x. PMID: 30050084. PMCID: PMC6460372. 
  31. ↑ https://www.timesofisrael.com/israeli-lab-set-up-to-give-clinical-validation-to-cannabis-research/
  32. ↑ Zuzana Justinová. The Endogenous Cannabinoid 2-Arachidonoylglycerol Is Intravenously Self-Administered by Squirrel Monkeys. „Journal of Neuroscience”. 31 (19), s. 7043–7048, 11 May 2011. DOI: 10.1523/JNEUROSCI.6058-10.2011. ISSN 0270-6474. PMID: 21562266. PMCID: PMC3123903. (ang.). 
  33. ↑ Juan Guo. N -Arachidonoyl l -Serine, a Putative Endocannabinoid, Alters the Activation of N-Type Ca 2+ Channels in Sympathetic Neurons. „Journal of Neurophysiology”. 100 (2), s. 1147–1151, August 2008. DOI: 10.1152/jn.01204.2007. PMID: 18234973. PMCID: PMC2652135. 
  34. ↑ Ethan B. Russo. The Case for the Entourage Effect and Conventional Breeding of Clinical Cannabis: No "Strain," No Gain. „Frontiers in Plant Science”. 9, 2019. DOI: 10.3389/fpls.2018.01969. ISSN 1664-462X. PMID: 30687364. PMCID: PMC6334252. 
  35. ↑ a b SG Ferber. The "Entourage Effect": Terpenes Coupled with Cannabinoids for the Treatment of Mood Disorders and Anxiety Disorders.. „Current Neuropharmacology”. 18 (2), s. 87–96, 2020. DOI: 10.2174/1570159X17666190903103923. PMID: 31481004. PMCID: PMC7324885
  36. ↑ S Zou. Cannabinoid Receptors and the Endocannabinoid System: Signaling and Function in the Central Nervous System.. „International Journal of Molecular Sciences”. 19 (3), 13 March 2018. DOI: 10.3390/ijms19030833. PMID: 29533978. PMCID: PMC5877694. 
  37. ↑ User profiles for author:Raphael author:Mechoulam. Google Scholar. [dostęp 2023-05-02].
  38. ↑ New Drug Family Targets Dupuytren's, Frozen Shoulder | Orthopedics This Week [online], ryortho.com [dostęp 2023-12-22].
  39. ↑ Technion Harvey Prize Honors Pioneers in Chemical Engineering and Medical Sciences [online], www.newswise.com [dostęp 2023-05-03] (ang.).
  40. ↑ Ph.D. Honoris Causa | Academic Affairs Office [online], Weizmann Institute of Science [dostęp 2023-05-04] (ang.).
  41. ↑ Raphael Mechoulam [online], International Alliance for Cannabinoid Medicines [dostęp 2023-05-04] (ang.).
  42. ↑ The Rothschild Prize. Yad Hanadiv. [dostęp 2023-05-04]. Cytat: Search for MECHOULAM
  43. ↑ Denman, Michael (2007). "MECHOULAM, RAPHAEL". Encyclopaedia Judaica. Vol. 13 (2nd ed.). Thomson Gale. s. 711–712.
  44. ↑ Raphael Mechoulam Faculty of Medicine. Complutense University of Madrid. [dostęp 2023-05-04].
  45. ↑ Six honored at SU commencement [online], Six honored at SU commencement [dostęp 2023-12-22] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Raphael_Mechoulam&oldid=73609926”