Robert Oszek

Robert Oszek
	; 1922
	kapitan marynarki
Data i miejsce urodzenia	30 maja 1896 ; Zabrze, Królestwo Prus, Cesarstwo Niemieckie
Data i miejsce śmierci	13 kwietnia 1938 ; Katowice, Polska
	Przebieg służby
Lata służby	1912–1924
Siły zbrojne	Kaiserliche Marine; Marynarka Wojenna (II RP)
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa,; wojna polsko-bolszewicka,; III powstanie śląskie
	Odznaczenia

Robert Oszek (ur. 30 maja 1896 w Zabrzu^[3], zm. 13 kwietnia 1938 w Katowicach) – kapitan marynarki, oficer Polskiej Marynarki Wojennej, dowódca w III powstaniu śląskim.

Życiorys

Urodził się w rodzinie robotniczej, brat Pawła. W wieku 15 lat uciekł z domu, w 1910 roku znalazł się w Hamburgu i podjął pracę na statku wielorybniczym „Olaf II”, na którym pracował przez dwa lata.

Po powrocie do Niemiec, został powołany do niemieckiej marynarki wojennej i w latach 1912–1914 był elewem w szkole marynarki w Murwik pod Flensburgiem. Po ukończeniu szkoły został zaokrętowany na krążownik SMS „Bremen” i wypłynął w rejs do Meksyku. W trakcie pobytu w Meksyku, załoga krążownika wzięła udział w tłumieniu strajku robotników przemysłu naftowego. Za wypuszczenie kilku zatrzymanych robotników stanął przed sądem, został skazany na karę aresztu i zdegradowany. Po powrocie do Niemiec pełnił służbę na okrętach szkolnych „Hertha” i „Kaiserin Augusta”.

Na początku I wojny światowej został przydzielony do załogi krążownika pancernego SMS „Blücher” i jako jeden z nielicznych członków załogi uratował się po jego zatopieniu w dniu 24 stycznia 1915. Został awansowany do stopnia bosmana i skierowany do szkoły nawigacyjnej w Altonie, po której ukończeniu został oficerem pokładowym i dowódcą torpedowca „D-8”, którym dowodził do zakończenia I wojny światowej. W 1917 r. został odznaczony za męstwo Krzyżem Żelaznym I klasy^[4].

W styczniu 1919 roku znalazł się w Polsce i wstąpił do Marynarki Wojennej, początkowo w stopniu ppor. mar. w porcie wojennym w Toruniu, a od 1920 we Flotylli Pińskiej. Wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, będąc najpierw zastępcą dowódcy okrętu opancerzonego „Pancerny I”, a od 17 sierpnia 1920 roku dowódcą monitora „Mozyrz”.

19 lutego 1921 roku został mianowany porucznikiem marynarki, równocześnie urlopowany i skierowany na Górny Śląsk. 27 lutego 1921 roku zgłosił się w Dowództwie Obrony Plebiscytu włączając się w działania mające na celu przyłączenia Górnego Śląska do Polski. Na początku maja 1921 roku z byłych marynarzy stworzył specjalny oddział szturmowy, który został zmotoryzowany i wyposażony w improwizowane samochody pancerne. Jak dowódca oddziału bierze udział w walkach w trakcie III powstania śląskiego w składzie Grupy „Północ”, m.in. w bitwie o Górę św. Anny. W dniu 4 czerwca 1921 roku dowodził oddziałem, który stłumił bunt w dowództwie Grupy „Wschód”, którego członkowie zamierzali aresztować Wojciecha Korfantego.

Po zakończeniu powstania został komendantem konspiracyjnej Organizacji „P”, której celem była ochrona polskich placówek i instytucji do momentu ich przejęcia przez władze polskie, a także ochrona kontrwywiadowcza i niszczenie magazynów broni niemieckich organizacji bojowych. Funkcję tę pełnił do czerwca 1922 roku, a jego łącznikiem z przedstawicielami koalicji był por. Teodor Lelek były zastępca dowódcy Żandarmerii Wojsk Powstańczych^[5]. W 1922 roku został awansowany do stopnia kapitana marynarki i ponownie rozpoczął służbę w Marynarce Wojennej.

W 1924 roku został zdemobilizowany. Pracował następnie jako kierownik hurtowni tytoniowych w Królewskiej Hucie i Katowicach. Aktywny w Związku Powstańców Śląskich.

Zmarł w Katowicach 13 kwietnia 1938 roku, a w dniu 16 kwietnia został pochowany na cmentarzu garnizonowym w Katowicach przy ul. Zgrzebnioka (obecnie pomiędzy ul. Ceglaną i ul. Meteorologów).

Awanse

Ordery i odznaczenia

Mogila Roberta Oszeka, Katowice, zdjęcie 2014 — Mogila Roberta Oszka, Katowice, zdjęcie 2014

Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)^[6]
Krzyż Niepodległości
Krzyż Walecznych – czterokrotnie
Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi
Krzyż Żelazny II Klasy, 10 czerwca 1915^[7]
Krzyż Żelazny I klasy, 8 października 1917^[7]
Krzyż Hanzeatycki^[7]
Honorowa Odznaka Plebiscytowa^[7]
Odznaka Orła Górnośląskiego^[7]

Przypisy

↑ ^a ^b Archiwum Państwowe w Katowicach oddział w Gliwicach, Księga USC w Zabrzu, Zabrze, 1896.
↑ Hindenburger Anzeiger, 1916.
↑ Archiwum Państwowe w Katowicach oddział w Gliwicach, Księga USC w Zabrzu, Zabrze, 1896.
↑ Hindenburger Anzeiger 246, 24 października 1917
↑ M. Patelski, Kapitan Teodor Lelek (1885–1965) – przyczynek do biografii zastępcy dowódcy Żandarmerii Wojsk Powstańczych, [w:] Powstania śląskie i plebiscyt górnośląski – perspektywa edukacyjna, muzealna i naukowa, Redakcja naukowa Krzysztof Kleszcz, Katarzyna Szawan, Instytut Śląski: Opole 2022
↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 3306 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 10).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ZbigniewZ. Gołasz ZbigniewZ., Robert Oszek (1896–1938) – Żołnierz Niepodległej, Katowice 2018 .

Bibliografia

Encyklopedia powstań śląskich. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982.

[ReferenceA-1] Archiwum Państwowe w Katowicach oddział w Gliwicach, Księga USC w Zabrzu, Zabrze, 1896.

[2] Hindenburger Anzeiger, 1916.

[3] Archiwum Państwowe w Katowicach oddział w Gliwicach, Księga USC w Zabrzu, Zabrze, 1896.

[4] Hindenburger Anzeiger 246, 24 października 1917

[5] M. Patelski, Kapitan Teodor Lelek (1885–1965) – przyczynek do biografii zastępcy dowódcy Żandarmerii Wojsk Powstańczych, [w:] Powstania śląskie i plebiscyt górnośląski – perspektywa edukacyjna, muzealna i naukowa, Redakcja naukowa Krzysztof Kleszcz, Katarzyna Szawan, Instytut Śląski: Opole 2022

[6] Dekret Wodza Naczelnego L. 3306 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 10).

[ZG-7] ZbigniewZ. Gołasz ZbigniewZ., Robert Oszek (1896–1938) – Żołnierz Niepodległej, Katowice 2018 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]