Robert Szewalski

Robert Szewalski
Data i miejsce urodzenia	16 sierpnia 1903 ; Nisko
Data i miejsce śmierci	9 lutego 1993 ; Gdańsk
	Profesor nauk technicznych
	Specjalność: energetyka cieplna, technika turbinowa
Alma Mater	Politechnika Lwowska
Doktorat	1935
Habilitacja	1938
Profesura	1945
	Doktor honoris causa; Politechnika Gdańska – 1978; Politechnika Poznańska – 1987
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Politechnika Gdańska
Instytut	Maszyn Przepływowych PAN
	Dziekan
Wydział	Budownictwa Okrętowego PG
Okres spraw.	1950–1952
	Rektor
Uczelnia	Politechnika Gdańska
Okres spraw.	1951–1954
	Odznaczenia

Robert Tadeusz Seweryn Szewalski (ur. 16 sierpnia 1903 w Nisku, zm. 9 lutego 1993 w Gdańsku) — polski inżynier, uczony i wynalazca, specjalista energetyki cieplnej, w szczególności techniki turbinowej, profesor Politechniki Lwowskiej (do 1945) i (po wojnie) Politechniki Gdańskiej, członek rzeczywisty PAN (od 1961), twórca i dyrektor Instytutu Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku.

Życie prywatne

Syn Marka Zygmunta (1863–1937), pułkownika Wojska Polskiego i Barbary Marii z domu Sellburger. Miał dwóch braci: Stanisława (1902–1984, oficer artylerii^[1]) i Stefana (major dyplomowany, doktor praw)^[2].

Działalność naukowa

W 1921 ukończył z odznaczeniem VIII klasę i 6 czerwca 1921 zdał egzamin dojrzałości w X Państwowym Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie^[3]. W 1929 ukończył Politechnikę Lwowską, w 1930 Technische Hochschule w Monachium. Od 1927 był związany z Politechniką Lwowską (potem Lwowskim Instytutem Politechnicznym), przechodząc kolejne szczeble kariery – od asystenta do profesora nadzwyczajnego i kierownika Katedry Teorii Mechanizmów i Maszyn oraz Katedry Turbin Parowych i Gazowych. Doktorat obronił w 1935, habilitował się trzy lata później. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie^[4]. W latach 1942–44, podczas niemieckiej okupacji Lwowa, pracował na stanowisku kierownika warsztatu przyrządów laboratoryjnych. W 1944 wrócił na uczelnię, obejmując kierownictwo dwóch katedr.

W 1945 roku na zaproszenie rektora PG przeniósł się do Gdańska, na stanowisko profesora nadzwyczajnego Katedry Turbin Parowych, Spalinowych i Sprężarek Wirnikowych na Wydziale Budowy Okrętów. Nominowany na prof. zwyczajnego w styczniu 1949. W latach 1950–1952 pełnił funkcję dziekana Wydziału Budownictwa Okrętowego Politechniki Gdańskiej, a w latach 1951–1954 – funkcję rektora uczelni.

W latach 1946–1947 przebywał w Stanach Zjednoczonych oraz Anglii, poznając najnowsze osiągnięcia techniki turbinowej. Jako ekspert dwukrotnie wyjeżdżał także do Szwajcarii.

Ponadto w latach 1947–1949 współpracował z Politechniką Wrocławską jako profesor nadzwyczajny i kierownik Katdery Turbin.
Pracował jako doradca techniczny w zakresie turbin i turbosprężarek w Zakładach Mechanicznych im. K. Świerczewskiego w Elblągu oraz jako kierownik Biura Konstrukcji Turbin w Elblągu przy Zakładzie Turbin PG w Gdańsku.

Od maja 1952 r. pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Komitetu Budowy Maszyn PAN. W 1953 przyczynił się do powołania Instytutu Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku i stanął na jego czele (do 1970), na emeryturze pozostając jego konsultantem naukowym. Gościnnie wykładał na uniwersytetach w Stuttgarcie i Hanowerze oraz Brown University w Providence (Rhode Island). Od 1952 był członkiem-korespondentem PAN, od 1961 - członkiem rzeczywistym. Wchodził w skład Komitetu Budowy Maszyn PAN, Komitetu Termodynamiki i Spalania PAN, Komitetu Energetyki PAN.

Był konstruktorem pierwszej polskiej turbiny przemysłowej (1953), później także innych turbin przemysłowych.

Należał m.in. do Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, pełniąc w nim funkcję prezesa w latach 1970–1972; później nadano mu tytuł członka i prezesa honorowego. Przed II wojną światową działał we Lwowskim Towarzystwie Politechnicznym. Został również powołany do wielu zagranicznych towarzystw naukowych. Był członkiem ZBoWiD.

Autor ponad 200 publikacji naukowych, z których najważniejsze to:

Podręcznik Teoria mechanizmów i maszyn (1959)
Turbiny parowe i turbiny gazowe („Mechanik”, 1963)
Problem rozwoju techniki energetycznej (1977)

Twórca Nagrody Naukowej Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza, długoletni przewodniczący komitetu tejże nagrody.

W 1978 r. Politechnika Gdańska uhonorowała go tytułem doktora honoris causa^[5], w 1987 – taki tytuł przyznała mu Politechnika Poznańska.

Pochowany został na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku-Wrzeszczu (rejon IX, kwatera profesorów)^[6].

Odznaczenia i nagrody

Order Sztandaru Pracy I klasy (1983)
Order Sztandaru Pracy II klasy (1974)
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Orderu Odrodzenia Polski (1959)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1954, za zasługi w dziedzinie nauki)^[7]
Medal Niepodległości (27 czerwca 1938, za pracę w dziele odzyskania niepodległości)^[8]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955, na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk)^[9]
Indywidualna Państwowa Nagroda Naukowa I stopnia za całokształt działalności naukowej (1980)
Medal im. Mikołaja Kopernika (1988)
Wpis do Księgi honorowej zasłużonych dla ziemi gdańskiej

Przypisy

↑ Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 902.
↑ Ś. p. Marek Z. Szewalski. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 67 z 24 marca 1937.
↑ Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum X im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie za rok szkolny 1920/21. Lwów: 1921, s. 11.
↑ Czasopismo Techniczne. R. 54, 10 sierpnia 1936, Nr 15 s. 266
↑ Osoby uhonorowane tytułem doktora honoris causa PG. pg.gda.pl. [dostęp 2011-02-23].
↑ Robert Szewalski. cmentarze-gdanskie.pl. [dostęp 2020-05-27].
↑ M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1463
↑ M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323.
↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450.

Bibliografia

Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, Edycja 2, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989.
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, Wyd. PG, Gdańsk 2005

Linki zewnętrzne

Jan Jakubowski, Na pełnych obrotach . ely.pg.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-28)].
Bogusław Maziak, Naukowcy Politechniki Lwowskiej siłą napędową odbudowy i rozwoju polskiej Politechniki w Gdańsku od 1945 r.
Prof. zw. dr hab. in Robert Szewalski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2009-10-01] .

[1] Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 902.

[2] Ś. p. Marek Z. Szewalski. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 67 z 24 marca 1937.

[3] Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum X im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie za rok szkolny 1920/21. Lwów: 1921, s. 11.

[4] Czasopismo Techniczne. R. 54, 10 sierpnia 1936, Nr 15 s. 266

[5] Osoby uhonorowane tytułem doktora honoris causa PG. pg.gda.pl. [dostęp 2011-02-23].

[6] Robert Szewalski. cmentarze-gdanskie.pl. [dostęp 2020-05-27].

[7] M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1463

[8] M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323.

[9] M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]