50°23′37″N 19°31′58″E/50,393611 19,532778Rodaki
| Artykuł | 50°23'37"N 19°31'58"E |
| - błąd | 39 m |
| WD | 50°27'N, 19°35'E, 50°27'N, 19°35'E |
| - błąd | 19641 m |
| Odległość | 289 m |
| ||||
| ||||
.jpg) Kościół pw. NMP Częstochowskiej | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  małopolskie
| |||
| Powiat | olkuski | |||
| Gmina | Klucze | |||
| Wysokość | 358,5 do 403,5 m n.p.m. | |||
| Liczba ludności (2010) | 948 | |||
| Strefa numeracyjna | 32 | |||
| Kod pocztowy | 32-310 | |||
| Tablice rejestracyjne | KOL | |||
| SIMC | 0215195 | |||
Położenie na mapie gminy Klucze  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu olkuskiego  | ||||
| 50°23′37″N 19°31′58″E/50,393611 19,532778
| ||||
Rodaki – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w północnej części gminy Klucze, przy drodze wojewódzkiej nr 791 Olkusz – Zawiercie, w paśmie Krajobrazowego Parku Orlich Gniazd.
W 1595 roku wieś położona w powiecie proszowskim województwa krakowskiego była własnością wojewody krakowskiego Mikołaja Firleja[1]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.
W miejscowości znajduje się zabytkowy drewniany kościółek św. Marka z 1601 roku.
Z najwyższego wzniesienia – Świniuszki (487 m n.p.m.) – roztacza się widok na Pustynię Błędowską i ruiny zamku w Ogrodzieńcu. Na zboczu Świniuszki znajduje się jaskinia, zaliczana do jednych z najgłębszych na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej[2]. Wieś otacza obszar lesisty usiany ostańcami, poprzecinany skalistymi dolinkami, stanowiący szlak turystyczny i rowerowy, jest to teren do wspinaczek i dla grotołazów.
Rodaki podzielone są na cztery części: Dwór, Wieś, Nowsie oraz przysiółek Rzeka.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Hipoteza I: Nazwa miejscowości jest etniczna i pochodzi od jakiegoś rodu (lub rodziny), który mógł posiadać tę włość, jednak nie wiadomo jakiego (rodak – współobywatel, krewniak). W 1398 roku występuje jako Rodak, w latach 1470-80 jako Rodaky.
Hipoteza II: Nazwa „Rodaki” pochodzi od słowa „rod” – źródło.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Już w 1325 roku był tu kościółek, ale sama wieś należała do parafii Chechło.
Do 1388 roku była królewszczyzną. Wtedy jednak, wraz z Kluczami i zamkiem w Ogrodzieńcu, nadana została cześnikowi Włodkowi.
W XV w. wieś ta była własnością Salomona i Piotra herbu Łabędź. Miała wówczas 15 łanów kmiecych, z których dziesięcinę wartą 4 grzywny płacono biskupowi krakowskiemu, zaś dziesięcinę wartą 2 grzywny z łanu sołtysiego płacono plebanowi w Chechle. Według regestru poborowego w 1490 roku wieś miała 11 łanów. W 1581 roku była własnością Bonerów. W XVI w. był w Rodakach młyn i karczma. W XIX w. należała do gminy Ogrodzieniec w powiecie olkuskim. W 1870 roku dobra Rodaki zostały zakupione za sumę 11 tys. rubli przez Jana Ulryka Schaffgotsch[3]. W 1876 r. tutejszy folwark liczył 1396 mórg powierzchni, z czego 401 mórg miały grunty orne i sady, łąk mórg 39, lasu 922, nieużytków mórg 34, były w nim 4 budynki murowane i 18 drewnianych. W końcu XIX w. ziemia dworska została rozparcelowana między chłopów.
W latach 1954–1972 włączone do gromady Rodaki.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Najcenniejszym zabytkiem wsi jest drewniany kościółek pod wezwaniem św. Marka, wzniesiony prawdopodobnie przed rokiem 1601 roku z drewnianą dzwonnicą z XVIII lub XIX wieku. Przy jego budowie nie używano gwoździ. Kościółek jest jednonawowy, częściowo z podcieniami, od północy zwieńczony zakrystią i otwartymi sobotami. Na pokrytym gontem dachu znajduje się barokowa wieżyczka.
W głównym, późnobarokowym ołtarzu znajduje się obraz św. Marka. W bocznym ołtarzu kościoła znajdował się także posąg św. Mikołaja z początku XV wieku, który przeniesiony został do nowego kościoła w Rodakach. Znajduje się tam także epitafium Krzysztofa Zawalskiego, zmarłego w 1673 roku. Zabytkową świątynię otacza kamienny mur. W 2001 roku kościółek został wpisany na listę obiektów drewnianych w Małopolsce i włączony do Szlaku Architektury Drewnianej województwa małopolskiego. W roku 2006 został poddany gruntownej renowacji.
Komunikacja[edytuj | edytuj kod]
Z Rodak odjeżdżają autobusy ZKGKM Olkusz o numerach:
- 471
- 476
- 477
Dodatkowo przez miejscowość przejeżdżają autobusy linii dalekobieżnej relacji Kraków-Częstochowa realizowanej przez PKS Częstochowa.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.
- ↑ Ranking jaskiń jurajskich
- ↑ Gazeta Kielecka, 1870, R. 1, nr 1, s. 6
| |||||||||||||||
