Sankt Moritz

Sankt Moritz

San Murezzan

Herb
Państwo	Szwajcaria
Kanton	Gryzonia
SFOS	3787
Powierzchnia	28,69 km²
Wysokość	1733–3379 m n.p.m.
Populacja (2018) • liczba ludności • gęstość	4928 172 os./km²
Nr kierunkowy	081
Kod pocztowy	7500
Tablice rejestracyjne	GR
Położenie na mapie Gryzonii Sankt Moritz
Położenie na mapie Szwajcarii Sankt Moritz
46°29′40″N 9°50′45″E
Strona internetowa

Sankt Moritz, St. Moritz (niem. Sankt Moritz, wł. San Maurizio, rom. San Murezzan) – kurort i ośrodek sportów zimowych, położony w dolinie Engadine na wysokości ok. 1800 m n.p.m. w kantonie Gryzonia w Szwajcarii, nad jeziorem St. Moritz.

Historia

Jezioro St. Moritz

Styczeń w St. Moritz, rok 1931

Zawody PŚ w polo na lodzie

Widok na współczesne centrum St. Moritz (styczeń 2014)

Pierwsze wzmianki o Sankt Moritz zostały zanotowane na lata 1137/39 jako Ad Sanctum Mauricium. Miasto zostało nazwane tak na cześć Świętego Maurycego – czczonego jako świętego w kościołach koptyjskim i katolickim.

Mimo że miasto było znane z turystyki letniej, pierwsze wzmianki o ośrodku narciarskim sięgają roku 1864, kiedy to w St. Moritz został wybudowany hotel przez angielskiego pioniera hotelarstwa Johannesa Badrutta. Zachęcony dużym zainteresowaniem turystów w sezonie letnim, postanowił, że powróci z Anglii do Sankt Moritz także na sezon zimowy. Szybko przekonał się, że Sankt Moritz jest także atrakcyjne zimą, po jednorazowej opłacie turyści mogli przebywać w hotelu przez czas nieokreślony. Badrutt szybko zrozumiał, że Sankt Moritz dało początek nowej formie wypoczynku nie tylko w samym mieście, ale również w całych Alpach. Pierwsze biuro turystyczne w Szwajcarii powstało w St. Moritz i rozwijało się stale aż do końca XIX wieku. St. Moritz było pierwszym miastem szwajcarskim, w którym popłynęło światło elektryczne do hotelu Kulm. Zaś w 1880 roku zostały w mieście rozegrane pierwsze w historii zawody Pucharu Świata w curlingu. St. Moritz również organizowało pierwsze w historii Mistrzostwa Europy w łyżwiarstwie figurowym w 1882 roku. W St. Moritz został zbudowany pierwszy tor lodowy na świecie, na którym zawody bobslejowe zostały rozegrane w 1890 roku. Zaś w 1896 roku miasto St. Moritz zapisało się w historii jako pierwsze miasto w Alpach, w którym został uruchomiony tramwaj elektryczny. W 1929 roku została uruchomiona pierwsza szkółka narciarska w Szwajcarii.

Geografia

Od 2006 roku St. Moritz ma powierzchnię 28,7 kilometrów kwadratowych. Z tego 28,2% jest wykorzystywane w celu rolniczym, a 19,4% stanowią lasy. St. Moritz jest również gminą znajdującą się w dolinie Engadyna obok przełęczy Maloja. Składa się ona z miasta Sankt Moritz, oraz z wiosek Bad i Champfèr, do gminy częściowo należy też wioska Suvretta.

Transport

W Sankt Moritz jest jedna stacja kolejowa, którą obsługują dwa pociągi ekspresowe, są to:

• Glacier Express (St. Moritz – Davos – Chur – Zermatt)
• Bernina Express (Chur – Davos – St. Moritz – Tirano)

W latach 1896–1932 w mieście działała linia tramwajowa.

Sport

Od 1918 r. w mieście działa klub hokeja na lodzie EHC St. Moritz. St. Moritz było gospodarzem Zimowych Igrzysk Olimpijskich 1928. Stadion, na którym odbywała się ceremonia otwarcia igrzysk istnieje do dziś. Miasto zorganizowało także Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1948. St. Moritz organizowało 20 razy mistrzostwa świata FIBT. Miasto również było pięciokrotnym gospodarzem mistrzostw świata w narciarstwie alpejskim, były to MŚ 1934, MŚ 1948, MŚ 1974, MŚ 2003 i MŚ 2017. Miasto jest gospodarzem zawodów PŚ w narciarstwie alpejskim kobiet. Organizowano tu także w przeszłości Puchar Świata w skokach narciarskich i kombinacji norweskiej. Miejscowość zorganizowała także Mistrzostwa Świata Juniorów w Narciarstwie Klasycznym 1998. W mieście odbywało się też dużo zawodów w innych dyscyplinach, między innymi golfie czy polo na zamarzniętym jeziorze Moritz. Dzięki jeziorze Moritz miasto gości też zawody w windsurfingu i żeglarstwie.

St. Moritz jest również odwiedzane w miesiącach letnich, w szczególności przez rowerzystów, biegaczy i lekkoatletów. Jego popularność znana jest na całym świecie, miasto słynie też z dobrej pogody.

Turystyka

Mistrzostwa Świata w narciarstwie alpejskim w Sankt Moritz w 1948 r.

Plazza da Scoula i Biblioteka w St. Moritz

Sankt Moritz – Widok z trasy kolejki Bernina Express

St. Moritz jest uważany za najstarszy i jeden z najbardziej znanych ośrodków narciarskich na świecie. Ze względu na dogodne położenie klimatyczne w mieście panuje 300 słonecznych dni w roku. Każdej zimy są rozgrywane wyścigi konne w ramach „White Turf” na zamarzniętym jeziorze St. Moritz.

Oprócz popularności narciarstwa i snowboardingu wśród turystów, w mieście znajduje się światowej renomy naturalny tor lodowy Cresta Run.

Miasto w szczycie sezonu zimowego jest w stanie przyjąć około 20 tysięcy gości.

Atrakcje turystyczne

• Muzeum Segantini poświęcone malarzowi Giovanniemu Segantini, artysta ten spędził ostatnie 5 lat swego życia w dolinie Engadyna.
• Najstarszy naturalny tor lodowy, udostępniany dla turystów w połowie grudnia.
• Góra Diavolezza oferująca zapierające dech w piersiach widoki, na górę ze St. Moritz można dostać się koleją Berninabahn, która łączy St.Moritz z włoskim miastem Tirano.
• Lodowiec Morteratschgletscher.
• Góra Corvatsch i lodowiec o tej samej nazwie, przede wszystkim lodowiec ten oferuje stoki narciarskie i trasy biegowe. Słynie też z jaskiń lodowych.

UNESCO

Muzeum Segantini jest wpisane do listy światowego dziedzictwa UNESCO.

Na listę UNESCO wpisano także sieć Kolei Retyckich, których ważna stacja węzłowa znajduje się w St. Moritz.

Demografia

Liczba mieszkańców

W St. Moritz mieszka 5175 ludzi, stan na 2009 r. W 2008 roku 38,0% mieszkańców było cudzoziemcami. W okresie 1999-2009 populacja spadła o 4,9%. W 2000 roku w mieście było 45,4% mężczyzn i 54,6% kobiet. W 2000 roku w St. Moritz było 423 dzieci w przedziale wiekowym od 0 do 9 lat, 502 nastolatków od 10 do 19 lat. Osób dorosłych było 960 w przedziale wiekowym między 20 a 29 rokiem życia. 1055 osób było w wieku od 30 do 39 lat, w przedziale od 40 do 49 lat mieściło się 864 osób. 820 mieszkańców stanowiło wiek od 50 do 59 lat. Zaś seniorów było 532 osób. W mieście żyją 24 osoby, które przekroczyły wiek 90 lat.

Rok	Mieszkańców
1803	183
1850	228
1900	1603
1910	3197
1950	2558
1960	3751
1970	5699
1980	5900
1990	5426
2000	5589

Populacja według narodowości
Obywatelstwo	Liczba Bez podwójnego obywatelstwa	Liczba Z podwójnym obywatelstwem
Szwajcarzy	3079	3527
Włosi	897	1162
Portugalczycy	435	445
Niemcy	202	232
Serbowie	106	108
Austriacy	74	104
Francuzi	56	73
Chorwaci	62	63
Hiszpanie	33	41
Anglicy	20	32
Holendrzy	17	29
Bośniacy	27	28

Polityka

W 2007 roku odbyły się w Szwajcarii wybory parlamentarne wygrała partia SVP, która otrzymała 34,9% głosów. Druga była partia FDP, która uzyskała 24,5% głosów, trzecią siłą polityczną w tych wyborach była partia SP.

Edukacja

Cała ludność Szwajcarii jest na ogół dobrze wykształcona. W Sankt Moritz 65,8% mieszkańców w przedziale wiekowym od 25 do 64 lat ma ukończoną szkołę średnią.

Zatrudnienie

W St. Moritz stopa bezrobocia jest na poziomie 1,38%. W 2005 roku 73 osoby były zatrudnione w sektorze rolniczym, w 10 przedsiębiorstwach zajmujących się tym sektorem. 900 osób jest zatrudnionych w 55 firmach w sektorze gospodarczym. 3501 osób jest zatrudnionych w 468 firmach zajmujących się usługami.

Języki

Większość mieszkańców St. Moritz mówi po niemiecku (58,8%), drugim pod względem częstości posługiwania się językiem jest język włoski 21,8%. 6,6% mieszkańców posługuje się językiem portugalskim. Pierwotnie cała ludność Górnej Engadyny mówiła w języku retoromańskim. Ze względu na coraz większe kontakty biznesowe ze światem, język retoromański zaczął zanikać. W 1880 roku 50,2% mieszkańców używało języka retoromańskiego jako podstawowego, w tyle był niemiecki i włoski. W 1900 roku 31% populacji mówiło w języku włoskim. W następnych latach język retoromański i włoski zaczął zanikać na rzecz niemieckiego. W 2000 roku tylko 13% mieszkańców St. Moritz potrafiło mówić po retoromańsku.

Języki w St,Moritz
Język	Spis powszechny w 1980 r.		Spis powszechny w 1990 r.		Spis powszechny w 2000 r.
	Liczba	Procent	Liczba	Procent	Liczba	Procent
Niemiecki	3092	52,41%	3186	58,72%	3286	58,79%
Retoromański	569	9,64%	338	6,23%	264	4,72%
Włoski	1608	27,25%	1157	21,32%	1220	21,83%
Populacja	5900	100%	5426	100%	5589	100%

Glacier Express

Bernina Express

Miasta partnerskie

• Bariloche

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona gminy St. Moritz
• Oficjalna strona internetowa kurortu. stmoritz.ch. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-13)].
• Tereny narciarskie w Szwajcarii