Saphir (1928)
 Model jednostki | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Projekt |
Q6 |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
25 maja 1926 |
| Wodowanie |
20 grudnia 1928 |
 Marine nationale
| |
| Wejście do służby |
30 września 1930 |
| Wycofanie ze służby |
8 grudnia 1942 |
 Regia Marina
| |
| Nazwa |
FR 112 |
| Los okrętu |
samozatopiony 15 września 1943 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość |
65,9 m |
| Szerokość |
7,2 m |
| Zanurzenie |
4,3 m |
| Zanurzenie testowe |
80 m |
| Rodzaj kadłuba | |
| Napęd | |
| 2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1300 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM 2 śruby | |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg |
powierzchnia: 7000 Mm przy 7,5 w. |
| Uzbrojenie | |
| 32 miny, 7 torped 1 działo kal. 75 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm | |
| Wyrzutnie torpedowe |
3 × 550 mm |
| Załoga |
42 |
Saphir (Q145) – francuski podwodny stawiacz min z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z sześciu jednostek typu Saphir. Okręt został zwodowany 20 grudnia 1928 roku w stoczni Arsenal de Toulon w Tulonie, a w skład Marine nationale wszedł 30 września 1930 roku. Jednostka pełniła służbę na Morzu Śródziemnym, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. W grudniu 1942 roku okręt został przejęty przez Niemców w Bizercie i przekazany Włochom. W Regia Marina jednostka otrzymała oznaczenie FR 112, lecz do czynnej służby nie weszła. Po zawarciu przez Włochy zawieszenia broni z Aliantami okręt został samozatopiony w Neapolu we wrześniu 1943 roku.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
„Saphir” zamówiony został w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1925 roku[1][2]. Projekt otrzymał sygnaturę Q6[3]. Okręty otrzymały prosty i bezpieczny system przechowywania min, zwany Normand-Fenaux, w którym miny były przechowywane w szybach umieszczonych w zewnętrznych zbiornikach balastowych, z bezpośrednim mechanizmem zwalniającym[1][4]. Powiększoną wersją okrętów typu Saphir były zbudowane na zamówienie Polski stawiacze min typu Wilk[5].
„Saphir” zbudowany został w Arsenale w Tulonie[1][3]. Stępkę okrętu położono 25 maja 1926 roku[6][a], a zwodowany został 20 grudnia 1928 roku[1][7].
Dane taktyczno–techniczne[edytuj | edytuj kod]
„Saphir” był średniej wielkości podwodnym stawiaczem min o konstrukcji dwukadłubowej[1][7]. Długość całkowita wynosiła 65,9 metra (64,9 metra między pionami), szerokość 7,2 metra i zanurzenie 4,3 metra[1][8][b]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 761 ton, a w zanurzeniu 925 ton[1][7][c]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa czterosuwowe silniki wysokoprężne Normand-Vickers o łącznej mocy 1300 KM[1][9]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM[1][7][d]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 12 węzłów na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu[1][8]. Zasięg wynosił 7000 Mm przy prędkości 7,5 węzła w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 12 węzłów) oraz 80 Mm przy prędkości 4 węzłów w zanurzeniu[1][2]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego[1][e]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów[3].
Głównym uzbrojeniem okrętu były 32 miny kotwiczne Sautier-Harlé O-6 o masie 1090 kg każda (w tym 220 kg materiału wybuchowego), które były przechowywane w 16 pionowych szybach umieszczonych w zewnętrznych zbiornikach balastowych, po dwie w szybie (system Normand-Fenaux)[10]. Okręt wyposażony był też w pięć wyrzutni torped: dwie stałe kalibru 550 mm na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny dwukalibrowy obracalny aparat torpedowy, mieszczący jedną torpedę kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm, usytuowany na rufie[3][10]. Łącznie okręt przenosił siedem torped, w tym pięć kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[3][7][f]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 75 mm L/35 M1928 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][7].
Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 39 podoficerów i marynarzy[1][2][g].
Służba[edytuj | edytuj kod]
„Saphir” wszedł do służby w Marine nationale 30 września 1930 roku[6]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q145[3]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład 20. dywizjonu 6. eskadry 4. Flotylli okrętów podwodnych w Bizercie (wraz z siostrzanymi okrętami „Nautilus”, „Rubis” i „Turquoise”)[11]. Dowódcą okrętu był w tym okresie kpt. mar. R.A.M.R. Roumeas[11]. 7 lutego 1940 roku „Saphir”, „Rubis” i „Nautilus” w eskorcie awiza „Commandant Rivière” wyszły z Oranu i po przebyciu Cieśniny Gibraltarskiej dołączyły do konwojów 9-R i 63-KS, docierając następnie do Brestu (okręty podwodne zostały skierowane na remont stoczniowy)[12]. Po zakończonym remoncie „Saphir” i „Nautilus” w eskorcie awiza „Yser” wyruszyły z Brestu na Morze Śródziemne, docierając 28 kwietnia do Gibraltaru i 1 maja do Bizerty[13].
W czerwcu 1940 roku „Saphir” nadal wchodził w skład 20. dywizjonu okrętów podwodnych w Bizercie, a jego dowódcą był kpt. mar. R. Caminati[14][15]. Po wypowiedzeniu wojny przez Włochy jednostka udała się pod włoskie wybrzeże w celu postawienia zagród minowych[16]. W nocy z 12 na 13 czerwca „Saphir” postawił 32 miny pod Cagliari[16]. 28 czerwca na jednej z nich zatonął włoski parowiec „Alicantino” o pojemności 1642 BRT[16][17]. Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami okręt znalazł się pod kontrolą rządu Vichy i został rozbrojony[18]. Na przełomie 1941 i 1942 roku okręt został wycofany z czynnej służby[8].
Po lądowaniu aliantów w Afryce Północnej, 8 grudnia 1942 roku okręt został przejęty przez Niemców w Bizercie i przekazany Włochom[4][19]. Jednostka została przeholowana do Neapolu, otrzymując w Regia Marina oznaczenie FR 112[6][19]. Okręt nie został wyremontowany i służył od kwietnia 1943 roku jako stacja ładowania akumulatorów dla okrętów podwodnych[19][20]. Po zawarciu przez Włochy zawieszenia broni z Aliantami jednostka została 15 września 1943 roku samozatopiona, by uniknąć przejęcia przez Niemców[1][7][h].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 88 i Gogin 2014a ↓ podają, że stępkę okrętu położono w listopadzie 1925 roku.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 88 podaje, że szerokość okrętu wynosiła 7,12 metra.
- ↑ Parkes 1933 ↓, s. 200, Lipiński 1999 ↓, s. 540 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że wyporność okrętu na powierzchni wynosiła 669 ton.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 88 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1100 KM.
- ↑ Gogin 2014a ↓ podaje, że okręt zabierał 75 ton paliwa.
- ↑ Parkes 1933 ↓, s. 200 i McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podają, że okręt przenosił sześć torped.
- ↑ McMurtrie 1941 ↓, s. 193 podaje, że załoga okrętu liczyła 40 osób.
- ↑ Identycznie podaje Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 89. Helgason 2020 ↓ podaje natomiast, że okręt został 15 września 1943 roku zdobyty przez Niemców w Neapolu, a jego dalsze losy są nieznane; Gogin 2014a ↓ pisze, że okręt został 15 września 1943 roku wysadzony w powietrze przez Niemców, zaś Perepeczko 2014 ↓, s. 402 podaje, że został zatopiony przez Niemców 9 września 1943 roku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.
- ↑ a b c Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 88.
- ↑ a b c d e f g Gogin 2014a ↓.
- ↑ a b Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 89.
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 189.
- ↑ a b c Helgason 2020 ↓.
- ↑ a b c d e f g Fontenoy 2007 ↓, s. 188.
- ↑ a b c Lipiński 1999 ↓, s. 540.
- ↑ Parkes 1933 ↓, s. 200.
- ↑ a b Dawidowicz 2009 ↓, s. 76.
- ↑ a b Kindell 1939 ↓.
- ↑ Kindell 1940a ↓.
- ↑ Kindell 1940b ↓.
- ↑ Kindell 1940c ↓.
- ↑ Franz 2016 ↓, s. 226.
- ↑ a b c Kindell 1940d ↓.
- ↑ Rohwer 1940 ↓.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 402.
- ↑ a b c Gogin 2014b ↓.
- ↑ Franz 2017 ↓, s. 87.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Albert Dawidowicz. Najsławniejszy „klejnot”. „Militaria XX wieku – wydanie specjalne”. Nr 2 (9), 2009. Lublin: KAGERO. ISSN 1896-9208.
- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
- Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Wojna się rozpoczyna. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65495-67-9.
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: FR112 ex-French medium submarine minelayers. Navypedia. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
- Ivan Gogin: SAPHIR submarines (1930-1937). Navypedia. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: FR Saphir. Allied Warships. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, FEBRUARY 1940 (Part 1 of 2) Thursday 1st - Wednesday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 4 of 4) Monday 22nd – Tuesday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 2 of 4) Saturday 8th – Friday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-22]. (ang.).
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1933. London: Sampson Low, Marston & Co., 1933. (ang.).
- Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789–1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
- Jürgen Rohwer: Seekrieg 1940, Juni. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-02-22]. (niem.).