Senatorowie dożywotni we Włoszech
Senatorowie dożywotni we Włoszech (wł. Senatore a vita) są członkami Senatu, wyższej izby Parlamentu Włoch.
Instytucję senatorów dożywotnich wprowadziła uchwalona przez konstytuantę Konstytucja Włoch z 27 grudnia 1947. Przepis art. 59 tego aktu prawnego przewidział dwa rodzaje senatorów dożywotnich – z urzędu i z mianowania. Z mocy prawa staje się nim każdy były prezydent Republiki Włoskiej (art. 59 zdanie pierwsze). Ponadto prezydent może powierzyć godność senatora dożywotniego pięciu obywatelom w uznaniu ich zasług dla kraju w sferze społecznej, naukowej, artystycznej lub literackiej (art. 59 zdanie drugie)[1][2].
Wątpliwości budziła wykładnia zdania drugiego art. 59 odnoszącego się do senatorów dożywotnich z mianowania, dotyczyły one kwestii interpretacji liczby senatorów. Luigi Einaudi łącznie mianował ośmiu senatorów, jednak każdorazowo liczba senatorów z mianowania nie przekraczała pięciu. Kolejni prezydenci nominowali senatorów w taki sposób, że łączna liczba senatorów z mianowania aktualnie zasiadających w Senacie nie przekraczała pięciu. Trend ten zmienił się w czasach Sandra Pertiniego i jego trzech następców – każdy z nich nominował po pięciu senatorów dożywotnich, niezależnie od liczby urzędujących senatorów powołanych przez poprzedników. W 2020 w poprawce do tego przepisu (przyjętej w referendum) wprowadzono ostatecznie doprecyzowanie, że liczba urzędujących w danym czasie senatorów z mianowania nie może przekraczać pięciu[3].
Spośród prezydentów Republiki Włoskiej z prerogatywy mianowania senatora dożywotniego ani razu nie skorzystali Enrico De Nicola i Oscar Luigi Scalfaro.
Wszyscy byli prezydenci Włoch sprawowali mandat senatora do czasu swojej śmierci. Francesco Cossiga 27 listopada 2006 zadeklarował rezygnację z tej funkcji, którą jednak w głosowaniu z 31 stycznia 2007 Senat odrzucił większością 178 głosów „przeciw” przy 100 głosach „za”[4]. W przypadku senatorów mianowanych jeden raz doszło do rezygnacji z nominacji – dyrygent Arturo Toscanini ogłosił tę decyzję już dzień po jej otrzymaniu. Dwie osoby zaprzestały wykonywania mandatu w związku z wyborem przez specjalne kolegium na urząd prezydenta. Z tego powodu z godności senatora dożywotniego zrezygnowali Giovanni Leone (prezydent w latach 1971–1978) i Giorgio Napolitano (prezydent w latach 2006–2015). Obaj po zakończeniu urzędowania powrócili do Senatu jako senatorzy dożywotni z mocy prawa.
Według stanu na 2018 mandaty senatorów dożywotnich wykonuje były prezydent Giorgio Napolitano oraz pięciu senatorów z mianowania[5].
Lista senatorów dożywotnich[edytuj | edytuj kod]
Byli prezydenci Republiki Włoskiej[edytuj | edytuj kod]
Prezydent | Zdjęcie | Objęcie mandatu | Wygaśnięcie mandatu | Źródło |
---|---|---|---|---|
Enrico De Nicola | ![]() |
12 maja 1948 | 1 października 1959 (zmarł) |
[6] |
Luigi Einaudi | ![]() |
11 maja 1955 | 30 października 1961 (zmarł) |
[7] |
Giovanni Gronchi | ![]() |
11 maja 1962 | 17 października 1978 (zmarł) |
[8] |
Antonio Segni | ![]() |
6 grudnia 1964 | 1 grudnia 1972 (zmarł) |
[9] |
Giuseppe Saragat | ![]() |
29 grudnia 1971 | 11 czerwca 1988 (zmarł) |
[10] |
Giovanni Leone | ![]() |
15 czerwca 1978 | 9 listopada 2001 (zmarł) |
[11] |
Sandro Pertini | ![]() |
2 czerwca 1985 | 24 lutego 1990 (zmarł) |
[12] |
Francesco Cossiga | ![]() |
28 kwietnia 1992 | 17 sierpnia 2010 (zmarł) |
[13] |
Oscar Luigi Scalfaro | ![]() |
15 maja 1999 | 29 stycznia 2012 (zmarł) |
[14] |
Carlo Azeglio Ciampi | ![]() |
15 maja 2006 | 16 września 2016 (zmarł) |
[15] |
Giorgio Napolitano | ![]() |
14 stycznia 2015 | urzęduje | [16] |
Senatorowie dożywotni z mianowania[edytuj | edytuj kod]
Nominujący | Senator | Profesja lub funkcja | Data nominacji | Uzasadnienie | Wygaśnięcie mandatu | Źródło |
---|---|---|---|---|---|---|
Luigi Einaudi | Guido Castelnuovo | matematyk | 5 grudnia 1949 | zasługi naukowe | 27 kwietnia 1952 (zmarł) |
[17][18] |
Arturo Toscanini | dyrygent | 5 grudnia 1949 | zasługi artystyczne | 6 grudnia 1949 (rezygnacja) |
[19][18] | |
Pietro Canonica | rzeźbiarz i kompozytor | 1 grudnia 1950 | zasługi artystyczne | 8 czerwca 1959 (zmarł) |
[20][18] | |
Gaetano De Sanctis | historyk specjalizujący się w tematyce starożytności | 1 grudnia 1950 | zasługi naukowe | 9 kwietnia 1957 (zmarł) |
[21][18] | |
Pasquale Jannaccone | ekonomista | 1 grudnia 1950 | zasługi naukowe | 22 grudnia 1959 (zmarł) |
[22][18] | |
Carlo Alberto Salustri | poeta znany pod pseudonimem Trilussa | 1 grudnia 1950 | zasługi literackie i artystyczne |
21 grudnia 1950 (zmarł) |
[23][18] | |
Luigi Sturzo | duchowny katolicki, inicjator chadeckiej Włoskiej Partii Ludowej | 17 września 1952 | zasługi naukowe i społeczne |
8 sierpnia 1959 (zmarł) |
[24][18] | |
Umberto Zanotti Bianco | archeolog | 17 września 1952 | zasługi naukowe i społeczne |
28 sierpnia 1963 (zmarł) |
[25][18] | |
Giovanni Gronchi | Giuseppe Paratore | polityk, minister i przewodniczący Senatu | 9 listopada 1957 | zasługi naukowe i społeczne |
26 lutego 1967 (zmarł) |
[26][27] |
Antonio Segni | Cesare Merzagora | polityk, minister i przewodniczący Senatu | 2 marca 1963 | zasługi społeczne | 1 maja 1991 (zmarł) |
[28][29] |
Ferruccio Parri | polityk, działacz ruchu oporu, premier i minister | 2 marca 1963 | zasługi społeczne | 8 grudnia 1981 (zmarł) |
[30][29] | |
Meuccio Ruini | polityk, prawnik, działacz ruchu oporu i współtwórca Konstytucji Włoch | 2 marca 1963 | zasługi społeczne | 6 marca 1970 (zmarł) |
[31][29] | |
Giuseppe Saragat | Vittorio Valletta | przedsiębiorca, długoletni prezes koncernu motoryzacyjnego FIAT | 28 listopada 1966 | zasługi społeczne | 10 sierpnia 1967 (zmarł) |
[32][33] |
Eugenio Montale | poeta | 13 czerwca 1967 | zasługi literackie i artystyczne |
12 września 1981 (zmarł) |
[34][33] | |
Giovanni Leone | polityk, premier i przewodniczący Izby Deputowanych | 27 sierpnia 1967 | zasługi naukowe i społeczne |
24 grudnia 1971 (wybrany na prezydenta Republiki Włoskiej) |
[11][33] | |
Pietro Nenni | polityk, wicepremier i minister, lider Włoskiej Partii Socjalistycznej | 25 listopada 1970 | zasługi społeczne | 1 stycznia 1980 (zmarł) |
[35][33] | |
Giovanni Leone | Amintore Fanfani | polityk, premier i minister, lider Chrześcijańskiej Demokracji | 10 marca 1972 | zasługi naukowe i społeczne |
20 listopada 1999 (zmarł) |
[36][37] |
Sandro Pertini | Leo Valiani | polityk, działacz ruchu oporu, dziennikarz | 12 stycznia 1980 | zasługi społeczne | 18 września 1999 (zmarł) |
[38][39] |
Eduardo De Filippo | aktor teatralny i filmowy, reżyser | 26 września 1981 | zasługi literackie i artystyczne | 31 października 1984 (zmarł) |
[40][39] | |
Camilla Ravera | polityk, współzałożycielka Włoskiej Partii Komunistycznej | 8 stycznia 1982 | zasługi społeczne | 14 kwietnia 1988 (zmarła) |
[41][39] | |
Carlo Bo | krytyk literacki, wieloletni rektor Uniwersytetu w Urbino | 18 lipca 1984 | zasługi literackie | 21 lipca 2001 (zmarł) |
[42][39] | |
Norberto Bobbio | prawnik, działacz ruchu oporu | 18 lipca 1984 | zasługi naukowe | 9 stycznia 2004 (zmarł) |
[43][39] | |
Francesco Cossiga | Giovanni Spadolini | polityk, premier i minister, lider republikanów | 2 maja 1991 | zasługi naukowe, literackie i społeczne |
4 sierpnia 1994 (zmarł) |
[44][45] |
Gianni Agnelli | przedsiębiorca, główny akcjonariusz koncernu motoryzacyjnego FIAT | 1 czerwca 1991 | zasługi społeczne | 24 stycznia 2003 (zmarł) |
[46][45] | |
Giulio Andreotti | polityk, premier i minister | 1 czerwca 1991 | zasługi społeczne i literackie |
6 maja 2013 (zmarł) |
[47][45] | |
Francesco De Martino | polityk, wicepremier i minister, lider Włoskiej Partii Socjalistycznej | 1 czerwca 1991 | zasługi naukowe, literackie i społeczne |
18 listopada 2002 (zmarł) |
[48][45] | |
Paolo Emilio Taviani | polityk, działacz ruchu oporu, minister, lider Chrześcijańskiej Demokracji | 1 czerwca 1991 | zasługi naukowe i społeczne | 18 czerwca 2001 (zmarł) |
[49][45] | |
Carlo Azeglio Ciampi | Rita Levi-Montalcini | neurobiolog, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny | 1 sierpnia 2001 | zasługi naukowe i społeczne |
30 grudnia 2012 (zmarła) |
[50][51] |
Emilio Colombo | polityk, premier i minister | 14 stycznia 2003 | zasługi społeczne | 24 czerwca 2013 (zmarł) |
[52][51] | |
Mario Luzi | poeta | 14 października 2004 | zasługi literackie i artystyczne |
28 lutego 2005 (zmarł) |
[53][51] | |
Giorgio Napolitano | polityk, przewodniczący Izby Deputowanych i minister | 23 września 2005 | zasługi społeczne | 15 maja 2006 (wybrany na prezydenta Republiki Włoskiej) |
[54][51] | |
Sergio Pininfarina | przedsiębiorca, wieloletni prezes rodzinnego przedsiębiorstwa konstrukcyjnego Pininfarina | 23 września 2005 | zasługi społeczne | 3 lipca 2012 (zmarł) |
[55][51] | |
Giorgio Napolitano | Mario Monti | ekonomista i polityk, komisarz europejski | 9 listopada 2011 | zasługi naukowe i społeczne |
urzęduje | [56] |
Claudio Abbado | dyrygent i pianista związany m.in. z La Scalą, London Symphony Orchestra i Operą Wiedeńską | 30 sierpnia 2013 | zasługi artystyczne | 20 stycznia 2014 (zmarł) |
[57] | |
Elena Cattaneo | wykładowczyni akademicka, neurobiolog | 30 sierpnia 2013 | zasługi naukowe | urzęduje | [57] | |
Renzo Piano | architekt, laureat Nagrody Pritzkera | 30 sierpnia 2013 | zasługi artystyczne | urzęduje | [57] | |
Carlo Rubbia | fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki | 30 sierpnia 2013 | zasługi naukowe | urzęduje | [57] | |
Sergio Mattarella | Liliana Segre | działaczka społeczna, ocalała z Holokaustu | 19 stycznia 2018 | zasługi i społeczne | urzęduje | [58] |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zbigniew Witkowski (tłum.): Konstytucja Włoch. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2004. [dostęp 18 stycznia 2020].
- ↑ La Costituzione. quirinale.it. [dostęp 14 lutego 2011].
- ↑ Matteo Garavoglia}data=17 września 2020: Italy’s constitutional referendum: The right solution to long-standing problems? (ang.). lse.ac.uk. [dostęp 21 września 2020].
- ↑ La biografia di Francesco Cossiga. Vita ed attività politica del „Picconatore” (wł.). italynews.it, 18 sierpnia 2008. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Senatori a vita (wł.). senato.it. [dostęp 11 marca 2018].
- ↑ Enrico DE NICOLA (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Luigi EINAUDI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Giovanni GRONCHI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Antonio SEGNI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Giuseppe SARAGAT (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ a b Giovanni LEONE (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Sandro PERTINI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Francesco COSSIGA (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Oscar Luigi SCALFARO (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Carlo Azeglio CIAMPI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Giorgio NAPOLITANO (wł.). senato.it. [dostęp 1 lutego 2015].
- ↑ Guido CASTELNUOVO (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ a b c d e f g h Luigi Einaudi (le nomine) (wł.). quirinale.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Arturo TOSCANINI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Pietro CANONICA (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Gaetano DE SANCTIS (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Pasquale JANNACCONE (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Carlo Alberto SALUSTRI (TRILUSSA) (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Luigi STURZO (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Umberto ZANOTTI BIANCO (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Giuseppe PARATORE (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Giovanni Gronchi (le nomine) (wł.). quirinale.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Cesare MERZAGORA (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ a b c Antonio Segni (le nomine) (wł.). quirinale.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Ferruccio PARRI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Meuccio RUINI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Vittorio VALLETTA (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ a b c d Giuseppe Saragat (le nomine) (wł.). quirinale.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Eugenio MONTALE (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Pietro NENNI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Amintore FANFANI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Giovanni Leone (le nomine) (wł.). quirinale.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Leo VALIANI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ a b c d e Sandro Pertini (le nomine) (wł.). quirinale.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Eduardo DE FILIPPO (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Camilla RAVERA (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Carlo BO (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Norberto BOBBIO (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Giovanni SPADOLINI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ a b c d e Francesco Cossiga (le nomine) (wł.). quirinale.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Giovanni AGNELLI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Giulio ANDREOTTI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Francesco DE MARTINO (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Emilio Paolo TAVIANI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Rita LEVI-MONTALCINI (wł.). senato.it. [dostęp 30 grudnia 2012].
- ↑ a b c d e Carlo Azeglio Ciampi (le nomine) (wł.). quirinale.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Emilio COLOMBO (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Mario LUZI (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Giorgio NAPOLITANO (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Sergio PININFARINA (wł.). senato.it. [dostęp 9 lutego 2011].
- ↑ Mario MONTI (wł.). senato.it. [dostęp 11 listopada 2011].
- ↑ a b c d Nominacje na dożywotnich senatorów. Za zasługi. money.pl, 30 sierpnia 2013. [dostęp 30 sierpnia 2013].
- ↑ Liliana SEGRE (wł.). senato.it. [dostęp 11 marca 2018].