Rita Levi-Montalcini

Rita Levi-Montalcini
	; Rita Levi-Montalcini (2009)
Państwo działania	Włochy
Data i miejsce urodzenia	22 kwietnia 1909 ; Turyn
Data i miejsce śmierci	30 grudnia 2012 ; Rzym
	Specjalność: embriologia, neurologia
Alma Mater	Uniwersytet Turyński
	Pracownik naukowy
Uczelnia	Washington University
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Rita Levi-Montalcini (ur. 22 kwietnia 1909 w Turynie, zm. 30 grudnia 2012 w Rzymie^[1]) – włoska lekarka, embriolog i neurolog, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny (1986), senator dożywotni.

Życiorys

Urodziła się w Turynie jako córka Adama Leviego i Adele Montalcini; jej rodzice byli Żydami sefardyjskimi^[2]. Miała trójkę rodzeństwa: siostrę bliźniaczkę Paolę (malarkę)^[3], siostrę Annę Marię^[2] oraz brata Gina (inżyniera i architekta)^[3]. Była niezamężna i bezdzietna.

W latach 1930–1936 studiowała medycynę na Uniwersytecie Turyńskim. Karierę akademicką, jako osobie pochodzenia żydowskiego, uniemożliwiły jej przyjęte przez faszystowskie władze przepisy prawa (Manifesto della razza). Utworzyła prowizoryczne i niejawne laboratorium we własnej sypialni, by kontynuować prace nad analizą wzrostu komórek nerwowych. Ponieważ nie mogła publikować artykułów we Włoszech, swoje prace wysyłała do redakcji czasopism naukowych w Szwajcarii i Belgii^[4].

W 1947 wyjechała do USA na zaproszenie Washington University in St. Louis; w latach 1956–1977 była profesorem tej uczelni. Kierowała instytutem neurobiologii przy Consiglio Nazionale delle Ricerche w Rzymie. Została przyjęta w poczet m.in. Papieskiej Akademii Nauk.

Prowadziła badania dotyczące wzrostu komórek nerwowych. Później zajęła się wzrostem unerwienia czuciowego w zarodkach kury, którym przeszczepiono mysi nowotwór. Odkryła tzw. czynnik wzrostu nerwu (NGF), pobudzający wzrost komórek nerwowych. W 1986, za odkrycia o istotnym znaczeniu dla zrozumienia mechanizmów regulujących wzrost komórek i narządów zarówno zwierząt oraz ludzi, otrzymała Nagrodę Nobla (wspólnie ze Stanleyem Cohenem). W 1987 wyróżniona National Medal of Science^[5]. Była autorką publikacji naukowych, m.in. In Praise of Imperfection (1988).

1 sierpnia 2001 prezydent Carlo Azeglio Ciampi w uznaniu zasług mianował ją dożywotnim senatorem. Rita Levi-Montalcini zasiadała w Senacie XIV, a następnie XV i XVI kadencji, w trakcie której w 2012 zmarła^[6].

Odznaczenia

W 1987 została odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Republiki Włoskiej^[7]. W 2008 otrzymała francuską Legię Honorową V klasy^[8].

Zobacz też

(9722) Levi-Montalcini

Przypisy

↑ Rita Levi Montalcini è morta, giornalettismo.com, 30 grudnia 2012 [zarchiwizowane 2014-10-16] (wł.).
↑ ^a ^b Marilyn BaileyM.B. Ogilvie Marilyn BaileyM.B., Joy DorothyJ.D. Harvey Joy DorothyJ.D., The Biographical Dictionary of Women in Science: L-Z, Nowy Jork: Routledge, 2000, ISBN 978-0-415-92040-7 [dostęp 2022-03-05] (ang.).
↑ ^a ^b Vivian B.V.B. Mann Vivian B.V.B., Gardens and ghettos. The art of Jewish life in Italy, Berkeley: University of California Press, 1989, ISBN 978-0-520-06824-7 .
↑ RachelR. Swaby RachelR., Upór i przekora. 52 kobiety, które odmieniły naukę i świat, Warszawa: Agora, 2017, s. 136–140, ISBN 978-83-268-2485-2 .
↑ The President's National Medal of Science: Recipient Details [online], nsf.gov [dostęp 2021-10-19] (ang.).
↑ XVI Legislatura 2008–2013: Rita Levi-Montalcini [online], senato.it [dostęp 2013-06-02] (wł.).
↑ Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana, quirinale.it, 7 stycznia 1987 [dostęp 2013-06-02] (wł.).
↑ Consegna della Croce di Grande Ufficiale della Legione d'onore all'On. Rita Levi Montalcini, ambafrance-it.org [zarchiwizowane 2012-01-18] (wł.).

Bibliografia

BeataB. Tarnowska BeataB. (red.), Nagrody Nobla, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001 .
MyriamM. Muhm MyriamM., Vage Hoffnung für Parkinson-Kranke – Überlegungen der Medizin-Nobelpreisträgerin Rita Levi Montalcini, „Süddeutsche Zeitung”, Nr 293, 22 grudnia 1986 [dostęp 2011-02-15] [zarchiwizowane 2011-09-28] (niem.).
BenedictB. Carey BenedictB., Dr. Rita Levi-Montalcini, a Revolutionary in the Study of the Brain, Dies at 103 [online], nytimes.com, 30 grudnia 2012 [dostęp 2012-12-30] (ang.).
EmilyE. Langer EmilyE., Rita Levi-Montalcini, Nobel Prize-winning neuroscientist, dies at 103, washingtonpost.com, 30 grudnia 2012 [zarchiwizowane 2013-04-13] (ang.).
AnthonyA. Tucker AnthonyA., Rita Levi-Montalcini obituary [online], guardian.co.uk, 30 grudnia 2012 [dostęp 2013-06-02] (ang.).
Rita Levi-Montalcini [online], telegraph.co.uk, 31 grudnia 2012 [dostęp 2013-06-02] (ang.).
Rita Levi-Montalcini [online], economist.com, 5 stycznia 2013 [dostęp 2013-06-02] (ang.).

[1] Rita Levi Montalcini è morta, giornalettismo.com, 30 grudnia 2012 [zarchiwizowane 2014-10-16] (wł.).

[:0-2] Marilyn BaileyM.B. Ogilvie Marilyn BaileyM.B., Joy DorothyJ.D. Harvey Joy DorothyJ.D., The Biographical Dictionary of Women in Science: L-Z, Nowy Jork: Routledge, 2000, ISBN 978-0-415-92040-7 [dostęp 2022-03-05] (ang.).

[:2-3] Vivian B.V.B. Mann Vivian B.V.B., Gardens and ghettos. The art of Jewish life in Italy, Berkeley: University of California Press, 1989, ISBN 978-0-520-06824-7 .

[4] RachelR. Swaby RachelR., Upór i przekora. 52 kobiety, które odmieniły naukę i świat, Warszawa: Agora, 2017, s. 136–140, ISBN 978-83-268-2485-2 .

[5] The President's National Medal of Science: Recipient Details [online], nsf.gov [dostęp 2021-10-19] (ang.).

[6] XVI Legislatura 2008–2013: Rita Levi-Montalcini [online], senato.it [dostęp 2013-06-02] (wł.).

[7] Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana, quirinale.it, 7 stycznia 1987 [dostęp 2013-06-02] (wł.).

[8] Consegna della Croce di Grande Ufficiale della Legione d'onore all'On. Rita Levi Montalcini, ambafrance-it.org [zarchiwizowane 2012-01-18] (wł.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

1981	Philip Handler
1982	Philip W. Anderson Seymour Benzer Glenn W. Burton Mildred Cohn F. Albert Cotton Ed Heinemann Donald L. Katz Yoichiro Nambu Marshall Harvey Stone Gilbert Stork Edward Teller Charles H. Townes
1983	Howard L. Bachrach Paul Berg Margaret Burbidge Maurice Goldhaber Hermann Heine Goldstine William Hewlett Roald Hoffmann Helmut E. Landsberg George Michael Low Walter Munk George C. Pimentel Frederick Reines Wendell L. Roelofs Bruno Rossi Berta Scharrer John Robert Schrieffer Isadore M. Singer John G. Trump Richard N. Zare
1986	Solomon J. Buchsbaum Stanley Cohen Horace R. Crane Herman Feshbach Harry Gray Donald Henderson Robert Hofstadter Peter Lax Yuan T. Lee Hans Wolfgang Liepmann Tung-Yen Lin Carl S. Marvel Vernon Mountcastle Bernard M. Oliver George Emil Palade Herbert Simon Joan Steitz Frank Westheimer Chen Ning Yang Antoni Zygmund
1987	Philip Hauge Abelson Anne Anastasi Robert B. Bird Raoul Bott Michael Ellis DeBakey Theodor O. Diener Harry Eagle Walter Elsasser Michael Freedman William Summer Johnson Har Gobind Khorana Paul Christian Lauterbur Rita Levi-Montalcini George Pake H. Bolton Seed George Stigler Walter H. Stockmayer Max Tishler James van Allen Ernst Weber
1988	William O. Baker Konrad Bloch David Allan Bromley Michael Stuart Brown Paul Chu Stanley N. Cohen Elias James Corey Jr. Daniel C. Drucker Milton Friedman Joseph Leonard Goldstein Ralph Gomory Willis Hawkins Maurice Hilleman George W. Housner Eric R. Kandel Joseph B. Keller Walter Kohn Norman Ramsey Jack Steinberger Rosalyn Sussman Yalow
1989	Arnold Orville Beckman Richard B. Bernstein Melvin Calvin Harry George Drickamer Katherine Esau Herbert Grier Viktor Hamburger Samuel Karlin Philip Leder Joshua Lederberg Saunders Mac Lane Rudolph Arthur Marcus Harden M. McConnell Eugene Parker Robert P. Sharp Donald Spencer Roger Sperry Henry Stommel Harland G. Wood