Kurhan

Kurhan w powiecie wejherowskim niedaleko leśniczówki Szklana Huta

Cmentarzysko kurhanowe Szwajcaria w okolicy Suwałk

Kurhan na Wzgórzu Wisielców na Wolinie

Kurhan I w Przywozie

Kurhan-kwadrat 387C , Puszcza Białowieska

Wielki Kurhan w Werginie, Grecja

Kurhan - rodzaj mogiły, w kształcie kopca o kształcie stożkowatym lub zbliżonym do półkolistego, z elementami drewnianymi, drewniano-kamiennymi lub kamiennymi (zobacz dolmen), w którym znajduje się komora grobowa z pochówkiem szkieletowym lub ciałopalnym. Pomieszczenia grobowe, nieraz bardzo rozbudowane, mają zwykle konstrukcję kamienną bądź drewnianą, czasem są kute w litej skale.

Wschodnioeuropejskiemu słowu „kurhan” odpowiada, używane w językach zachodnioeuropejskich, określenie „tumulus”.

Występowanie

Kurhany występują na obszarach Europy, Azji i Ameryki w epoce neolitu i żelaza (kultura unietycka, trzciniecka, przedłużycka, także w niektórych lokalnych grupach kultury łużyckiej). Rzadziej spotykane były także w kulturach okresu rzymskiego i wczesnośredniowiecznego.

Najsłynniejsze kurhany

Polska

• Stróża Kolonia (gmina Kraśnik), IX wiek .
• Wielkopolskie piramidy w Łękach Małych koło Grodziska Wielkopolskiego – grupa 11 kurhanów z XVII wieku p.n.e..
• Poleski Park Narodowy – kurhany z epoki trzcinieckiej.
• Łysa Góra; Sitaniec, okolice Zamościa.
• Czarnocin koło Buska-Zdroju.
• Miernów koło Buska-Zdroju.
• Kopiec tatarski w Przemyślu.
• Czerne na Mazurach.
• Szwedzka Mogiła - wczesnośredniowieczny kurhan w Rejowcu Fabrycznym.
• Grodzisko w Wysokiem Mazowieckiem.
• Białogórze, między Zgorzelcem a Lubaniem - 200 mogił oraz grodzisko słowińskie.
• Rezerwat Przyrodniczo-Archeologiczny „Grodzisko Runowo".
• Widawa (powiat łaski) - kurhan z okresu II-IV w.,
• Cmentarzysko Jaćwingów w okolicach Suwałk.
• Lubiatowo - kurhany w pobliżu leśniczówki Szklana Huta.
• Wzgórze Wisielców na wyspie Wolin.
• Kurhan karniowicki w Karniowicach.
• Kurhany w Bierówce k. Jasła
• Szczeglińskie kurhany (w okolicach Szczeglina w gminie Sianów)
• Puszcza Białowieska - Rezerwat krajobrazowy im. prof. Władysława Szafera ( kwadrat 387 C )
• Rostołty w woj. podlaskim, kurhan kultury wielbarskiej
• Kuraszewo w woj. podlaskim, kurhan kultury wielbarskiej

Europejska część Rosji i Ukraina

• Królewskie kurhany scytyjskie: Tołstaja Mogiła, Sołocha, Gajmanowa Mogiła, Czertomłyk, Melitopolski oraz Kelermeskie i Uljapskie na Kubaniu.
• Kurhany bosporańskie: Kul-Oba, Bolszaja Bliznica.
• Wielki Ipatowski koło Stawropola.
• Numer 4, Kutuluk koło Samary w Rosji, XXIV wiek p.n.e..
• Ryżanówka, około 150 km na południe od Kijowa, III wiek p.n.e..

Syberia i Azja Środkowa

• Pazyryk – zespół 5 wielkich kurhanów z pochówkami wodzów plemion scyto-sackich, VI-V wiek p.n.e.
• Noin Uła – nekropola wielmożów Xiongnu, I wiek p.n.e./I wiek n.e..
• Issyk w Kazachstanie w kompleksie sackiej nekropoli królewskiej z VI-III wieku p.n.e.
• Cmentarzysko kurhanowe Berel w dolinie rzeki Buchtarmy w Kazachstanie - III wiek p.n.e. z najsłynniejszym kurhanem nr 11

Państwa bałkańskie

Tereny obecnej Bułgarii, Rumuni, Grecji, Serbii i europejskiej części Turcji (na obszarze dawnej Tracji, Dacji i Mezji)

• Kurhan Aleksandrowski, ok. IV wiek p.n.e. - w grobowcu zachowały się freski ze sceną polowania na dzika.
• grobowiec z Kazanłyku w środkowej Bułgarii.
• Wielki Kurhan z Werginy w Grecji
• Goljama Kosmatka
• Svetica
• Zlatinica
• Kırklareli = bułg. Łozengrad
• Naip i Harekattepe w Tekirdağ

Skania

• Håga koło Uppsali , X wiek p.n.e..

Bliski Wschód

• Nemrut Dağı, w kommageńskim kompleksie świątynno-sepulkralnym w południowo-wschodniej Turcji, I wiek p.n.e.

Japonia

• Wielki Kurhan cesarza Nintoku na wyspie Honsiu

Zobacz też

• rodzaje budowli megalitycznych,
• tumulus
• teoria kurhanowa

Bibliografia

• publikacje:
  • (ros.) Акишев К.А. - "Курган Иссык", "Искусство", Москва, 1978 (K.A. Akiszew „Kurhan Issyk”, wyd. Isskustwo, Moskwa, 1978); [1]
  • (duń.) Almgren, O. - "Kung Björns hög" och andra fornlämningar vid Håga, 1905 (za anglojęzyczną Wikipedią)
  • (fr.) Domaradzki M.M. - „Pitiros i Thasos. Structures economiques dans la peninsule balkanique aux VII-II siecles avant J.C.”, Opole 2000
  • Faridis K. - „Vergina”, Wydawnictwo Rekos Ltd., Thessaloniki-Oreokastro 2006, s. 36 (wydanie polskie w tłum. Barbary Marii Hantel-Galatou), ISBN 960-358-236-0
  • Praca zbiorowa - „Encyklopedia sztuki starożytnej”, WaiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 126, 171, 248, 325, 326, 347-349, 348-349, 386, 425, 431, 462, 534, 575-576, 590-591, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WaiF)

Linki zewnętrzne

• (ang.) O Kutuluku z „Archeology”, magazynu Amerykańskiego Instytutu Archeologicznego
• (ang.) O Ipatowie z „Archeology
• (ros.) Cmentarzysko Berel
• O Ryżanówce (Tutanchamon ukraińskich stepów - Muzeum Archeologiczne w Krakowie)
• Przewodnik "Śladami Pierwotnych Kultur: Grodziska - Święte miejsca - Kamienne kręgi - Kurhany", format PDF.

• Puszcza Białowieska - Kurhany (kwadrat 387C)