Węglowodory: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 15:35, 25 mar 2016

Modele czaszowe węglowodorów, od góry: etan, toluen, metan, etylen, benzen, cykloheksan, heksan (kolor szary – atomy węgla, kolor biały – atomy wodoru)

Węglowodory – organiczne związki chemiczne zawierające w swojej strukturze wyłącznie atomy węgla i wodoru. Wszystkie one składają się z podstawowego szkieletu węglowego (powiązanych z sobą atomów węgla) i przyłączonych do tego szkieletu atomów wodoru^[1].

Węglowodory są podstawowym składnikiem ropy naftowej, która stanowi ich podstawowe źródło w przemyśle^[1]. Innym źródłem węglowodorów są procesy tzw. suchej destylacji drewna i zgazowywania węgla. Oprócz tego węglowodory o złożonej budowie pełnią rozmaite role w organizmach żywych (np. karotenoidy).

Węglowodory ze względu na występowanie wiązań wielokrotnych węgiel-węgiel dzieli się na:

nasycone, zwane inaczej alkanami w których nie występują podwójne i potrójne wiązania chemiczne między atomami węgla
węglowodory nienasycone, w których te wiązania występują, które dzielą się dalej na^[1]:
- alkeny (olefiny) – zawierające wiązania podwójne (np. etylen), które ponownie dzielą się na:
  - dieny – zawierające dwa wiązania podwójne, które po raz kolejny dzielą się na:
    - alleny – w których występują skumulowane układy wiązań podwójnych (C=C=C) (np. 1,2-butadien)^[1]
    - dieny sprzężone – w których występują dwa wiązania podwójne przedzielone jednym pojedynczym: (C=C−C=C) (np. 1,3-butadien)
  - polieny – w których występuje więcej niż dwa wiązania podwójne.
- alkiny – w których występują wiązania potrójne węgiel-węgiel (np. acetylen)^[1]
- węglowodory aromatyczne – w których występują struktury ze specyficznie sprzężonymi układami wiązań podwójnych (np. benzen)^[1].

Inny podział węglowodorów wynika z topologii ich łańcuchów:

liniowe – w których występują ściśle liniowe łańcuchy węglowe – np. n-oktan^[1]
rozgałęzione – w których występują boczne odgałęzienia w łańcuchu – np. izooktan, izopren^[1]
alicykliczne – w których występują pierścienie węglowe – np. cykloheksan
policykliczne – w których występują dwa lub więcej pierścieni cyklicznych, w których część atomów węgla jest "współdzielona" np. naftalen
bi- i więcej cykliczne – w których występują dwa lub więcej "przeplatających" się układów pierścieniowych, np. adamantan
mieszane – w których występują różne kombinacje układów cyklicznych, liniowych i rozgałęzionych – np. karoten.

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Peter Atkins, Loretta Jones: Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje.. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2004, s. 524-525. ISBN 978-83-01-13810-6.

[Atkins-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Peter Atkins, Loretta Jones: Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje.. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2004, s. 524-525. ISBN 978-83-01-13810-6.

[1]

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
 '''Węglowodory''' – [[Związki organiczne|organiczne związki chemiczne]] zawierające w swojej strukturze wyłącznie [[atom]]y [[węgiel (pierwiastek)|węgla]] i [[wodór|wodoru]]. Wszystkie one składają się z podstawowego szkieletu węglowego (powiązanych z sobą atomów węgla) i przyłączonych do tego szkieletu atomów wodoru<ref name=Atkins>{{Cytuj książkę | autor = [[Peter Atkins]], Loretta Jones | tytuł = Chemia ogólna. Cząsteczki, materia, reakcje. | wydawca = Wydawnictwo naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 524-525 | isbn = 978-83-01-13810-6}}</ref>.
-Węglowodory są podstawowym składnikiem [[Ropa naftowa|ropy naftowej]], która stanowi ich podstawowe źródło w [[Przemysł|przemyśle]]. Innym źródłem węglowodorów są procesy tzw. [[Piroliza|suchej destylacji]] [[Drewno (technika)|drewna]] i zgazowywania węgla. Oprócz tego węglowodory o złożonej budowie pełnią rozmaite role w organizmach żywych (np. [[karotenoidy]]).
+Węglowodory są podstawowym składnikiem [[Ropa naftowa|ropy naftowej]], która stanowi ich podstawowe źródło w [[Przemysł|przemyśle]]<ref name="Atkins" />. Innym źródłem węglowodorów są procesy tzw. [[Piroliza|suchej destylacji]] [[Drewno (technika)|drewna]] i zgazowywania węgla. Oprócz tego węglowodory o złożonej budowie pełnią rozmaite role w organizmach żywych (np. [[karotenoidy]]).
 Węglowodory ze względu na występowanie wiązań wielokrotnych węgiel-węgiel dzieli się na:
 * nasycone, zwane inaczej [[Alkany|alkanami]] w których nie występują podwójne i potrójne [[wiązanie chemiczne|wiązania chemiczne]] między atomami węgla
-* [[węglowodory nienasycone]], w których te wiązania występują, które dzielą się dalej na:
+* [[węglowodory nienasycone]], w których te wiązania występują, które dzielą się dalej na<ref name="Atkins" />:
 ** [[alkeny]] ([[olefiny]]) – zawierające wiązania podwójne (np. [[Eten|etylen]]), które ponownie dzielą się na:
 *** [[dieny]] – zawierające dwa wiązania podwójne, które po raz kolejny dzielą się na:
-**** [[alleny]] – w których występują skumulowane układy wiązań podwójnych (C=C=C) (np. [[1,2-Butadien|1,2-butadien]])
+**** [[alleny]] – w których występują skumulowane układy wiązań podwójnych (C=C=C) (np. [[1,2-Butadien|1,2-butadien]])<ref name="Atkins" />
 **** dieny sprzężone – w których występują dwa wiązania podwójne przedzielone jednym pojedynczym: (C=C−C=C) (np. [[1,3-Butadien|1,3-butadien]])
 *** [[polieny]] – w których występuje więcej niż dwa wiązania podwójne.
-** [[alkiny]] – w których występują wiązania potrójne węgiel-węgiel (np. [[Etyn|acetylen]])
+** [[alkiny]] – w których występują wiązania potrójne węgiel-węgiel (np. [[Etyn|acetylen]])<ref name="Atkins" />
-** [[węglowodory aromatyczne]] – w których występują struktury ze specyficznie sprzężonymi układami wiązań podwójnych (np. [[benzen]]).
+** [[węglowodory aromatyczne]] – w których występują struktury ze specyficznie sprzężonymi układami wiązań podwójnych (np. [[benzen]])<ref name="Atkins" />.
 Inny podział węglowodorów wynika z topologii ich łańcuchów:
-* liniowe – w których występują ściśle liniowe łańcuchy węglowe – np. n-[[oktan]]
+* liniowe – w których występują ściśle liniowe łańcuchy węglowe – np. n-[[oktan]]<ref name="Atkins" />
-* rozgałęzione – w których występują boczne odgałęzienia w łańcuchu – np. [[2,2,4-Trimetylopentan|izooktan]], [[izopren]]
+* rozgałęzione – w których występują boczne odgałęzienia w łańcuchu – np. [[2,2,4-Trimetylopentan|izooktan]], [[izopren]]<ref name="Atkins" />
 * alicykliczne – w których występują pierścienie węglowe – np. [[cykloheksan]]
 * [[związki policykliczne|policykliczne]] – w których występują dwa lub więcej pierścieni cyklicznych, w których część atomów węgla jest "współdzielona" np. [[naftalen]]