Meduza (gorgona): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 15:14, 8 paź 2016

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Meduza (gr. Μέδουσα Médousa, łac. Medusa) – w mitologii greckiej najmłodsza z trzech Gorgon.

Zbiorcze miano trzech sióstr Gorgoes (później Gorgones) pochodzi od pierwiastka dźwiękonaśladowczego, obecnego również w wyrazie gorgos, co po grecku oznacza dziki, straszny, kojarzy się z polskim słowem groza. Zygmunt Kubiak dostrzega tutaj echo strachu, jakim napawały w przeszłości ludzi sytuacje, gdy coś uderzało w ich siedziby^[1].

Znaczenie imienia Meduza to Władnąca. Być może wcześniej nosiła imię Eurymedusa, a więc Szeroko Władnąca, co z czasem uległo skróceniu^[1].

Jej postrzeganie zmieniało się z upływem czasu. Niegdyś potwór i stare, przedolimpijskie bóstwo, później ofiara przemiany na skutek wyzwania rzuconego bogini^[2].

Pochodzenie

Meduza była najmłodszą z trzech Gorgon^[3], córek Forkosa i Keto^[4]. Jej siostry to Steno i Euryale^[5]. W odróżnieniu od nich, które były nieśmiertelne, Meduzę można było zabić^[6].

Drzewo genealogiczne Meduzy^[4]

Meduza

Wąż

Piękna kobieta

Meduza była początkowo kobietą wyjątkowej urody^[5], szczyciła się zwłaszcza bujnymi włosami^[7], którymi rywalizowała z Ateną^[2]. W innej wersji mitu jej wdzięk zwrócił uwagę Posejdona. Do zbliżenia doszło w świątyni Ateny^[5] (choć Teogonia mówi o „miękkiej łące wśród kwiatów wiosennych”^[1]), co było świętokradztwem^[2]. Za karę bogini przemieniła dziewczynę w odrażające stworzenie^[8].

Potwór

Wygląd Meduzy, opisany dokładnie przez Apollodorosa (2, 4, 2)^[1], napawał strachem. Była najbardziej przerażającą z Gorgon^[3], które Michał Pietrzykowski uważał za najstraszniejsze potwory mitologii greckiej^[9]. Podobnie jak siostrom, jej głowę pokrywały węże^[3] zamiast włosów i wężowe łuski, a nieruchome^[1] oczy błyszczały^[2]. Twarz Meduzy szpeciły grymasy^[7]. Gorgony miały też dzicze kły w ustach^[3], a szyje pokryte były smoczymi łuskami. Ich ręce były ze spiżu^[10] lub z brązu. Miały też złote skrzydła^[3], pozwalające im latać^[2]. W odróżnieniu od sióstr, spojrzenie Meduzy, lub sam jej widok^[3], zamieniało w kamień^[9]. Już widok jednego tylko loku jej włosów sprawiał, iż napierające armie uciekały^[2]. Niekiedy też podawano, że wszystkie trzy Gorgony miały tę właściwość^[5]^[2]. Wstręt i grozę budziły nie tylko wśród zwykłych ludzi, ale nawet u nieśmiertelnych bogów^[2], bez których pomocy nikt nie mógłby ich pokonać^[10]. Jedynym, który się nie lękał, był Posejdon, ojciec jej dzieci^[11].

Gorgony zamieszkały na zachodnim skraju świata^[9], jeszcze za Okeanosem^[1]. Miejsce ich pobytu sąsiadowało z ogrodem Hesperyd, królestwem umarłych, ziemią Geriona^[2], dziedziną nocy, leżało jeszcze bardziej na zachód od miejsca pobytu Graj^[1]. Wedle późniejszych poglądów żyły w Libii^[5]. Zadomowiły się w jaskini^[2]. Wokoło otaczały je pozostałości zabitych^[12].

Wyprawa Perseusza i śmierć

Na wyprawę przeciwko Meduzie wyruszył heros Perseusz^[13], jeden z najsłynniejszych bohaterów mitologii greckiej^[14]. Bywał on gościem króla Polidektesa^[13], władcy Serifos^[6], który, chcąc posiąść jego matkę Danae, na przeszkodzie czemu stał jej syn, mamił młodzieńca opowieściami o bohaterskich czynach. Pewnego dnia zaprosił go na ucztę, gdzie wyjawił plany ożenku z Hippodameją z Elidy. Z tego powodu goście obiecali mu bogate dary, jeden tylko Perseusz był ubogim człowiekiem i nie mógł podarować władcy nic kosztownego. Wobec tego, zmuszony do złożenia obietnicy, zaoferował Polidektesowi, że wyruszy i przywiezie mu głowę Meduzy. Monarcha chętnie na to przystał, oczekując śmierci śmiałka^[13]. Istnieje wersja mitu, wedle której Perseusz wyruszył przeciwko Meduzie dla Ateny, z którą Gorgona współzawodniczyła. Wersję taką poświadcza Apollodoros^[12].

Pomocy nieszczęśnikowi udzieliła Atena, dzięki temu dotarł do trzech Graj, które wyjawiły mu miejsce pobytu Gorgon. Heros uzbrojony został w czyniący niewidzialnym hełm oraz skrzydlate buty, aby mógł lecieć w powietrzu, w końcu otrzymał też od Hermesa sierp^[3] z adamantu^[1] bądź też zakrzywiony nóż^[9], by tym ostrym narzędziem pozbawić Meduzę głowy^[3].

Perseusz dotarł do Gorgon i ujrzał je śpiące na brzegu oceanu. Stanął do sióstr tyłem, by nie zamienić się w kamień. Spoglądał jedynie w swą tarczę z miedzi, wypolerowaną tak, że widział w niej oblicze potwora^[15]. Wedle innej wersji tarczę tę trzymała przed nim sama Atena^[9]. Perseusz uciął Meduzie głowę, schował ją do torby^[15] czy też raczej sakwy kibisis^[10], po czym odleciał, pozostawiając ciało. Z szyi wyskoczył Pegaz^[15], wyszedł z niej też olbrzym Chrysaora^[9], trzymający w ręku złoty miecz^[16]. Obaj byli synami Posejdona^[11]. Tymczasem obudziły się siostry zamordowanej i poczęły ścigać zabójcę, ten jednak miał na głowie czapkę-niewidkę, więc nie mogły go odnaleźć^[15].

Śmiertelna głowa

Perseusz zdążył pobrać magiczną krew wypływającą z ran zamordowanej. Krew z lewej żyły stanowiła pozbawiającą życia truciznę, w odróżnieniu od niej krew z żyły po stronie prawej przywracała zmarłych do życia^[2].

Syn Zeusa udał się w drogę powrotną. Spotkał na niej Atlasa, tytana dźwigającego sklepienie nieba. Za pomocą głowy Meduzy zamienił go w kamień^[17]. Głowy Gorgony użył ponownie podczas sporu z Fineusem, chcącym poślubić swą bratanicę Andromedę, którą Perseusz wybawił od śmierci, pokonując morskiego potwora. Zwolennicy Perseusza wdali się w bójkę z poplecznikami Fineusa, wobec czego heros wyjął z torby głowę Meduzy przeistaczając Fineusa i jego zwolenników w kamień^[18]. Swoim polecił przedtem odwrócić wzrok^[1]. Istnieje też inna wersja, w której Fineus zostaje oślepiony, ale zachowuje życie^[18].

Perseusz wykorzystał głowę Meduzy do zemsty na Polidektesie, który za czasu jego nieobecności prześladował jego matkę, nie chcącej go za męża. Syn Zeusa wkroczył do zamku monarchy i wyciągnął z torby straszną głowę. Polidektes i jego dworzanie zamienili się w kamień. Odtąd przypominali marmurowe posągi^[19]. Perseusz, wedle jednej z wersji, po wypełnieniu swej misji oddał głowę Gorgony Atenie^[20], według innej zatrzymał głowę Gorgony^[19] i dopiero przed śmiercią oddał Atenie. Bogini głowę Meduzy umieściła na swej tarczy, by przerażać wrogów^[21] i zmuszać ich do ucieczki^[11], a nawet zamieniać w kamień^[2].

Na pamiątkę swego wyczynu Perseusz nadał swej córce imię Gorgofone (Gorgonobójcza)^[22].

Po śmierci

Gdy Herakles^[23], potomek Perseusza^[10] wstąpił do królestwa umarłych, ukazał się Cień Meduzy, odstraszając wiele innych mar. Heros dobył miecza do walki z potworem, ale towarzyszący mu Hermes wyjaśnił, że walka z duchem za pomocą miecza nie ma sensu^[23].

Potomkowie

Potomków Meduzy prezentuje następujące drzewo genealogiczne^[4]:

Meduza

Przyjście na świat Pegaza i Chrysaora dopiero po śmierci Meduzy burzy pewną chronologię, gdyż to na Pegazie Bellerofon zabił Chimerę, a Chrysaor był przodkiem Echidny. Zygmunt Kubiak występującą w mitologii chronologię określa jako osobliwą^[12].

Interpretacje

Inaczej Meduzę widzi Diodor, który prezentuje euhemerystyczną interpretację mitu o Meduzie. Gorgony uważa za szczep wojowniczych kobiet, podobnych do Amazonek, mieszkających w okolicy Atlantydy. Jej mieszkańcy wespół z Amazonkami uderzyć mieli na Gorgony i zwyciężyć je, ale nie wytępić. Kolejny atak poprowadził na nie Perseusz, a Herakles spowodował ich wymarcie^[2].

W sztuce

Walka Perseusza z Meduzą należy do scen często przedstawianych w sztuce. Sam moment ucinania głowy przedstawia jedna z metop selinunckich^[24].

Często przedstawiano też samą głowę Meduzy, na przykład na piersiach Ateny. Motyw taki nosi nazwę gorgonejonu. Być może wykorzystywano go jako symbol apotropaiczny, a więc chroniący przez złymi mocami. Gorgonejon zmieniał się z upływem czasu. Początkowo przedstawiał twarz okropną, wykrzywioną, z językiem wysuniętym z ust. Późniejsze przedstawienia ukazują już twarz piękną, choć smutną, otoczoną wężami. Prezentuje ją choćby Meduza Rondanini^[24].

Z kolei przyczółek z Kerkyry ukazuje oglądającym Meduzę pośród swoich dzieci^[24].

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Kubiak 1997 ↓, s. 436.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Grimal 2008 ↓, s. 114.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Parandowski 1979 ↓, s. 200.
↑ ^a ^b ^c Grimal 2008 ↓, s. 385 (tabl. 32).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Cotterell 1996 ↓, s. 180.
↑ ^a ^b Pietrzykowski 1983 ↓, s. 186.
↑ ^a ^b Schmidt 2006 ↓, s. 203.
↑ Schmidt 2006 ↓, s. 203-204.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pietrzykowski 1983 ↓, s. 189.
↑ ^a ^b ^c ^d Grimal 2008 ↓, s. 289.
↑ ^a ^b ^c Schmidt 2006 ↓, s. 204.
↑ ^a ^b ^c Kubiak 1997 ↓, s. 437.
↑ ^a ^b ^c Parandowski 1979 ↓, s. 199-200.
↑ Pietrzykowski 1983 ↓, s. 185.
↑ ^a ^b ^c ^d Parandowski 1979 ↓, s. 200-201.
↑ Grimal 2008 ↓, s. 63.
↑ Grimal 2008 ↓, s. 48.
↑ ^a ^b Grimal 2008 ↓, s. 103.
↑ ^a ^b Parandowski 1979 ↓, s. 201.
↑ Pietrzykowski 1983 ↓, s. 191.
↑ Parandowski 1979 ↓, s. 199-203.
↑ Kubiak 1997 ↓, s. 440.
↑ ^a ^b Grimal 2008 ↓, s. 133.
↑ ^a ^b ^c Pietrzykowski 1983 ↓, s. 193.

Bibliografia

Arthur Cotterell: Słownik mitów świata. Katowice: Książnica, 1996, seria: Słowniki encyklopedyczne „Książnicy”. ISBN 978-83-7132-704-9.
Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo we Wrocławiu, 2008. ISBN 978-83-04-04673-3.
Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-585-5.
Jan Parandowski: Mitologia. Warszawa: czytelnik, 1979. ISBN 83-07-00233-8.
Michał Pietrzykowski: Mitologia starożytnej Grecji. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1983, seria: Mitologie świata. ISBN 83-221-0111-2.
Joël Schmidt: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Katowice: Książnica, 2006, seria: Słowniki encyklopedyczne „Książnicy”. ISBN 978-83-7132-841-1.

Zobacz też

[CITEREFKubiak1997436-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Kubiak 1997 ↓, s. 436.

[CITEREFGrimal2008114-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Grimal 2008 ↓, s. 114.

[CITEREFParandowski1979200-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Parandowski 1979 ↓, s. 200.

[CITEREFGrimal2008385_(tabl._32)-4] Grimal 2008 ↓, s. 385 (tabl. 32).

[CITEREFCotterell1996180-5] Cotterell 1996 ↓, s. 180.

[CITEREFPietrzykowski1983186-6] Pietrzykowski 1983 ↓, s. 186.

[CITEREFSchmidt2006203-7] Schmidt 2006 ↓, s. 203.

[CITEREFSchmidt2006203-204-8] Schmidt 2006 ↓, s. 203-204.

[CITEREFPietrzykowski1983189-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pietrzykowski 1983 ↓, s. 189.

[CITEREFGrimal2008289-10] Grimal 2008 ↓, s. 289.

[CITEREFSchmidt2006204-11] Schmidt 2006 ↓, s. 204.

[CITEREFKubiak1997437-12] Kubiak 1997 ↓, s. 437.

[CITEREFParandowski1979199-200-13] Parandowski 1979 ↓, s. 199-200.

[CITEREFPietrzykowski1983185-14] Pietrzykowski 1983 ↓, s. 185.

[CITEREFParandowski1979200-201-15] Parandowski 1979 ↓, s. 200-201.

[CITEREFGrimal200863-16] Grimal 2008 ↓, s. 63.

[CITEREFGrimal200848-17] Grimal 2008 ↓, s. 48.

[CITEREFGrimal2008103-18] Grimal 2008 ↓, s. 103.

[CITEREFParandowski1979201-19] Parandowski 1979 ↓, s. 201.

[CITEREFPietrzykowski1983191-20] Pietrzykowski 1983 ↓, s. 191.

[CITEREFParandowski1979199-203-21] Parandowski 1979 ↓, s. 199-203.

[CITEREFKubiak1997440-22] Kubiak 1997 ↓, s. 440.

[CITEREFGrimal2008133-23] Grimal 2008 ↓, s. 133.

[CITEREFPietrzykowski1983193-24] Pietrzykowski 1983 ↓, s. 193.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

@@ Linia 6: / Linia 6: @@
 Zbiorcze miano trzech sióstr ''Gorgoes'' (później ''Gorgones'') pochodzi od pierwiastka [[onomatopeja|dźwiękonaśladowczego]], obecnego również w wyrazie ''gorgos'', co po [[język grecki|grecku]] oznacza dziki, straszny, kojarzy się z polskim słowem groza. [[Zygmunt Kubiak]] dostrzega tutaj echo strachu, jakim napawały w przeszłości ludzi sytuacje, gdy coś uderzało w ich siedziby{{odn|Kubiak|1997|s=436}}.
-Z kolei imię samej Meduzy oznacza Władnąca. Być może wcześniej nosiła imię Eurymedusa, a więc Szeroko Władnąca, co z czasem uległo skróceniu{{odn|Kubiak|1997|s=436}}.
+Znaczenie imienia ''Meduza'' to Władnąca. Być może wcześniej nosiła imię Eurymedusa, a więc Szeroko Władnąca, co z czasem uległo skróceniu{{odn|Kubiak|1997|s=436}}.
 Jej postrzeganie zmieniało się z upływem czasu. Niegdyś potwór i stare, przedolimpijskie bóstwo, później ofiara przemiany na skutek wyzwania rzuconego bogini{{odn|Grimal|2008|s=114}}.
 == Pochodzenie ==
-Meduza była najmłodszą z trzech Gorgon{{odn|Parandowski|1979|s=200}}, córek [[Forkos|Forkosa]] i [[Keto (córka Pontosa)|Keto]]{{odn|Grimal|2008|s=385 (tabl. 32)}}. Siostry jej nosiły imiona [[Steno (mitologia)|Steno]] i [[Euriale|Euryale]]{{odn|Cotterell|1996|s=180}}. W odróżnieniu od  [[nieśmiertelność|nieśmiertelnych]] sióstr można ją było zabić{{odn|Pietrzykowski|1983|s=186}}.
+Meduza była najmłodszą z trzech Gorgon{{odn|Parandowski|1979|s=200}}, córek [[Forkos]]a i [[Keto (córka Pontosa)|Keto]]{{odn|Grimal|2008|s=385 (tabl. 32)}}. Jej siostry to [[Steno (mitologia)|Steno]] i [[Euriale|Euryale]]{{odn|Cotterell|1996|s=180}}. W odróżnieniu od  nich, które były [[nieśmiertelność|nieśmiertelne]], Meduzę można było zabić{{odn|Pietrzykowski|1983|s=186}}.
 ; Drzewo genealogiczne Meduzy{{odn|Grimal|2008|s=385 (tabl. 32)}}
@@ Linia 19: / Linia 19: @@
 {{familytree |Po|~|y|~|J|Po = [[Pontos]]|boxstyle_Po=background-color: steelblue}}
 {{familytree ||,|-|-|^|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.}}
-{{familytree |boxstyle=background:steelblue|Ne||Tau||For|y|Ket||Eur|Ne=[[Nereus (mitologia)|Nereus]]|Tau=[[Taumas]]|For=[[Forkos|Forkos]]|Ket=[[Keto (córka Pontosa)|Keto]]|Eur=[[Eurybia|Eurybie]]}}
+{{familytree |boxstyle=background:steelblue|Ne||Tau||For|y|Ket||Eur|Ne=[[Nereus (mitologia)|Nereus]]|Tau=[[Taumas]]|For=[[Forkos]]|Ket=[[Keto (córka Pontosa)|Keto]]|Eur=[[Eurybia|Eurybie]]}}
 {{familytree ||,|-|-|-|v|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|.}}
 {{familytree |boxstyle=background:#ccf|Gr||Ste||Eua||Med||Wąż|Gr=[[Forkidy|Graje]]|Ste=[[Steno (mitologia)|Steno]]|Eua=[[Euriale|Euryale]]|Med='''Meduza'''|Wąż=Wąż|boxstyle_Med=background-color: #afa||boxstyle_Wąż=background-color:white}}
@@ Linia 26: / Linia 26: @@
 == Piękna kobieta ==
-Meduza początkowo była kobietą wyjątkowej urody{{odn|Cotterell|1996|s=180}}, szczyciła się zwłaszcza bujnymi włosami{{odn|Schmidt|2006|s=203}}. Rywalizowała wręcz z [[Atena|Ateną]]{{odn|Grimal|2008|s=114}}. W innej wersji mitu jej wdzięk przyciągnął uwagę [[Posejdon]]a. Do zbliżenia doszło w świątyni [[Atena|Ateny]]{{odn|Cotterell|1996|s=180}} (choć ''[[Teogonia]]'' mówi o „miękkiej łące wśród kwiatów wiosennych”{{odn|Kubiak|1997|s=436}}), co było [[świętokradztwo|świętokradztwem]]{{odn|Grimal|2008|s=114}} i wskutek czego bogini pokarała dziewczynę, przemieniając ją w odrażające stworzenie{{odn|Schmidt|2006|s=203-204}}.
+Meduza była początkowo kobietą wyjątkowej urody{{odn|Cotterell|1996|s=180}}, szczyciła się zwłaszcza bujnymi włosami{{odn|Schmidt|2006|s=203}}, którymi rywalizowała z [[Atena|Ateną]]{{odn|Grimal|2008|s=114}}. W innej wersji mitu jej wdzięk zwrócił uwagę [[Posejdon]]a. Do zbliżenia doszło w świątyni [[Atena|Ateny]]{{odn|Cotterell|1996|s=180}} (choć ''[[Teogonia]]'' mówi o „miękkiej łące wśród kwiatów wiosennych”{{odn|Kubiak|1997|s=436}}), co było [[świętokradztwo|świętokradztwem]]{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Za karę bogini przemieniła dziewczynę w odrażające stworzenie{{odn|Schmidt|2006|s=203-204}}.
 == Potwór ==
-Wygląd Meduzy, opisany dokładnie przez [[Apollodoros z Aten (historyk)|Apollodorosa]] (2, 4, 2){{odn|Kubiak|1997|s=436}}, napawał strachem. Była najbardziej przerażającą z Gorgon{{odn|Parandowski|1979|s=200}}, które Pietrzykowski uważa za najstraszniejsze potwory mitologii greckiej{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}. Podobnie jak jej siostry, zamiast włosów jej głowę pokrywały [[węże]]{{odn|Parandowski|1979|s=200}} i wężowe łuski, a nieruchome{{odn|Kubiak|1997|s=436}} oczy błyszczały{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Twarz Meduzy szpeciły grymasy{{odn|Schmidt|2006|s=203}}. Gorgony w ustach miały [[kieł|kły]] podobne do [[Dzik euroazjatycki|dziczych]]{{odn|Parandowski|1979|s=200}}. Szyje ich zdobiły łuski jak u smoka. Ręce straszne siostry miały ze [[spiż]]u{{odn|Grimal|2008|s=289}} bądź z [[Brązy|brązu]]. Posiadały też [[złoto|złote]] skrzydła{{odn|Parandowski|1979|s=200}}, umożliwiające im lot{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Meduza dodatkowo miała taką właściwość, że sam jej widok{{odn|Parandowski|1979|s=200}} bądź spojrzenie zamieniało w kamień{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}. Już widok jednego tylko loku jej włosów sprawiał, iż napierające armie uciekały{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Można też spotkać informacje, że wszystkie trzy Gorgony miały tę właściwość{{odn|Cotterell|1996|s=180}}{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Wstręt i grozę budziły one nie tylko wśród zwykłych ludzi, ale nawet u nieśmiertelnych bogów{{odn|Grimal|2008|s=114}}, bez pomocy których nikt nie mógłby ich pokonać{{odn|Grimal|2008|s=289}}. Jedynym, który nie lękał się potwornego widoku Meduzy, był Posejdon, ojciec jej dzieci{{odn|Schmidt|2006|s=204}}.
+Wygląd Meduzy, opisany dokładnie przez [[Apollodoros z Aten (historyk)|Apollodorosa]] (2, 4, 2){{odn|Kubiak|1997|s=436}}, napawał strachem. Była najbardziej przerażającą z Gorgon{{odn|Parandowski|1979|s=200}}, które Michał Pietrzykowski uważał za najstraszniejsze potwory mitologii greckiej{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}. Podobnie jak siostrom, jej głowę pokrywały [[węże]]{{odn|Parandowski|1979|s=200}} zamiast włosów i wężowe łuski, a nieruchome{{odn|Kubiak|1997|s=436}} oczy błyszczały{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Twarz Meduzy szpeciły grymasy{{odn|Schmidt|2006|s=203}}. Gorgony miały też [[Dzik euroazjatycki|dzicze]][[kieł|kły]] w ustach{{odn|Parandowski|1979|s=200}}, a szyje pokryte były smoczymi łuskami. Ich ręce były ze [[spiż]]u{{odn|Grimal|2008|s=289}} lub z [[Brązy|brązu]]. Miały też [[złoto|złote]] skrzydła{{odn|Parandowski|1979|s=200}}, pozwalające im latać{{odn|Grimal|2008|s=114}}. W odróżnieniu od sióstr, spojrzenie Meduzy, lub sam jej widok{{odn|Parandowski|1979|s=200}}, zamieniało w kamień{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}. Już widok jednego tylko loku jej włosów sprawiał, iż napierające armie uciekały{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Niekiedy też podawano, że wszystkie trzy Gorgony miały tę właściwość{{odn|Cotterell|1996|s=180}}{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Wstręt i grozę budziły nie tylko wśród zwykłych ludzi, ale nawet u nieśmiertelnych bogów{{odn|Grimal|2008|s=114}}, bez których pomocy nikt nie mógłby ich pokonać{{odn|Grimal|2008|s=289}}. Jedynym, który się nie lękał, był Posejdon, ojciec jej dzieci{{odn|Schmidt|2006|s=204}}.
-Gorgony zamieszkały na zachodnim skraju świata{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}, jeszcze za [[Okeanos]]em{{odn|Kubiak|1997|s=436}}. Miejsce ich pobytu sąsiadowało z ogrodem [[Hesperydy|Hesperyd]], królestwem umarłych, ziemią [[Gerion]]a{{odn|Grimal|2008|s=114}}, dziedziną nocy, leżało jeszcze bardziej na zachód od miejsca pobytu Graj{{odn|Kubiak|1997|s=436}}. Wedle późniejszych poglądów żyły one w [[Libia|Libii]]{{odn|Cotterell|1996|s=180}}. Zadomowiły się w jaskini{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Otaczały je pozostałości zabitych{{odn|Kubiak|1997|s=437}}.
+Gorgony zamieszkały na zachodnim skraju świata{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}, jeszcze za [[Okeanos]]em{{odn|Kubiak|1997|s=436}}. Miejsce ich pobytu sąsiadowało z ogrodem [[Hesperydy|Hesperyd]], królestwem umarłych, ziemią [[Gerion]]a{{odn|Grimal|2008|s=114}}, dziedziną nocy, leżało jeszcze bardziej na zachód od miejsca pobytu Graj{{odn|Kubiak|1997|s=436}}. Wedle późniejszych poglądów żyły w [[Libia|Libii]]{{odn|Cotterell|1996|s=180}}. Zadomowiły się w jaskini{{odn|Grimal|2008|s=114}}. Wokoło otaczały je pozostałości zabitych{{odn|Kubiak|1997|s=437}}.
 == Wyprawa Perseusza i śmierć ==
 [[Plik:Tempio C di Selinunte - Perseo e Medusa - Sec. VI a.C. - Foto G. Dall'Orto (detail).png|thumb|Perseusz ucinający głowę Meduzie]]
-Na wyprawę przeciwko Meduzie wyruszył [[Heros (mitologia)|heros]] [[Perseusz (syn Zeusa)|Perseusz]]{{odn|Parandowski|1979|s=199-200}}, jeden z najsłynniejszych bohaterów mitologii greckiej{{odn|Pietrzykowski|1983|s=185}}. Bywał on gościem króla [[Polidektes]]a{{odn|Parandowski|1979|s=199-200}}, władcy [[Serifos]]{{odn|Pietrzykowski|1983|s=186}}, który, chcąc posiąść jego matkę [[Danae (mitologia)|Danae]], na przeszkodzie czemu stał jej syn, mamił młodzieńca opowieściami o bohaterskich czynach. Pewnego dnia zaprosił go na ucztę, gdzie wyjawił plany ożenku z [[Hippodameja (córka Ojnomaosa)|Hippodameją]] z [[Elida|Elidy]]. Wszyscy goście obiecali mu z tego powodu szczodrze bogate dary, jeden tylko Perseusz był ubogim człowiekiem i nie mógł podarować władcy nic kosztownego. Wobec tego, zmuszony do złożenia obietnicy, zaoferował Polidektesowi, że wyruszy i przywiezie mu głowę Meduzy. Monarcha chętnie na to przystał, oczekując śmierci śmiałka{{odn|Parandowski|1979|s=199-200}}.
+Na wyprawę przeciwko Meduzie wyruszył [[Heros (mitologia)|heros]] [[Perseusz (syn Zeusa)|Perseusz]]{{odn|Parandowski|1979|s=199-200}}, jeden z najsłynniejszych bohaterów mitologii greckiej{{odn|Pietrzykowski|1983|s=185}}. Bywał on gościem króla [[Polidektes]]a{{odn|Parandowski|1979|s=199-200}}, władcy [[Serifos]]{{odn|Pietrzykowski|1983|s=186}}, który, chcąc posiąść jego matkę [[Danae (mitologia)|Danae]], na przeszkodzie czemu stał jej syn, mamił młodzieńca opowieściami o bohaterskich czynach. Pewnego dnia zaprosił go na ucztę, gdzie wyjawił plany ożenku z [[Hippodameja (córka Ojnomaosa)|Hippodameją]] z [[Elida|Elidy]]. Z tego powodu goście obiecali mu bogate dary, jeden tylko Perseusz był ubogim człowiekiem i nie mógł podarować władcy nic kosztownego. Wobec tego, zmuszony do złożenia obietnicy, zaoferował Polidektesowi, że wyruszy i przywiezie mu głowę Meduzy. Monarcha chętnie na to przystał, oczekując śmierci śmiałka{{odn|Parandowski|1979|s=199-200}}. Istnieje wersja mitu, wedle której Perseusz wyruszył przeciwko Meduzie dla Ateny, z którą Gorgona współzawodniczyła. Wersję taką poświadcza Apollodoros{{odn|Kubiak|1997|s=437}}.
-Nieszczęśnikowi pomocy udzieliła jednak Atena, dzięki czemu dotarł do trzech [[Forkidy|Graj]], które wyjawiły mu miejsce pobytu Gorgon. Heros uzbrojony został w czyniący niewidzialnym [[hełm Hadesa|hełm]] oraz skrzydlate buty, aby mógł lecieć w powietrzu, w końcu otrzymał też od [[Hermes]]a sierp{{odn|Parandowski|1979|s=200}} z adamantu{{odn|Kubiak|1997|s=436}} bądź też zakrzywiony nóż{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}, by tym ostrym narzędziem pozbawić Meduzę [[głowa|głowy]]{{odn|Parandowski|1979|s=200}}. Istnieje wersja mitu, wedle której Perseusz wyruszył przeciwko Meduzie dla Ateny, z którą Gorgona współzawodniczyła. Wersję taką poświadcza Apollodoros{{odn|Kubiak|1997|s=437}}.
+Pomocy nieszczęśnikowi udzieliła Atena, dzięki temu dotarł do trzech [[Forkidy|Graj]], które wyjawiły mu miejsce pobytu Gorgon. Heros uzbrojony został w czyniący niewidzialnym [[hełm Hadesa|hełm]] oraz skrzydlate buty, aby mógł lecieć w powietrzu, w końcu otrzymał też od [[Hermes]]a sierp{{odn|Parandowski|1979|s=200}} z adamantu{{odn|Kubiak|1997|s=436}} bądź też zakrzywiony nóż{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}, by tym ostrym narzędziem pozbawić Meduzę [[głowa|głowy]]{{odn|Parandowski|1979|s=200}}.
-Perseusz dotarł do Gorgon i ujrzał je śpiące na brzegu oceanu. Nie chcąc zamienić się w kamień, syn Zeusa stanął do sióstr tyłem. Spoglądał jedynie w swą tarczę z [[miedź|miedzi]], wypolerowaną tak, że widział w niej oblicze potwora{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}}. Wedle jednej z wersji tarczę tę trzymała przed nim sama Atena{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}. Jej brat uciął Meduzie głowę, schował ją do torby{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}} czy też raczej sakwy ''kibisis''{{odn|Grimal|2008|s=289}}, po czym odleciał, pozostawiając bezgłowe ciało. Z szyi wyskoczył [[Pegaz (mitologia)|Pegaz]]{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}}, wyszedł z niej też olbrzym [[Chrysaor|Chryzaor]]{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}, od początku trzymając w ręku złoty miecz{{odn|Grimal|2008|s=63}}. Obaj byli synami Posejdona{{odn|Schmidt|2006|s=204}}. Tymczasem obudziły się siostry zamordowanej i poczęły ścigać zabójcę, jednak miał on na głowie czapkę-niewidkę, więc nie mogły go odnaleźć{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}}.
+Perseusz dotarł do Gorgon i ujrzał je śpiące na brzegu oceanu. Stanął do sióstr tyłem, by nie zamienić się w kamień. Spoglądał jedynie w swą tarczę z [[miedź|miedzi]], wypolerowaną tak, że widział w niej oblicze potwora{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}}. Wedle innej wersji tarczę tę trzymała przed nim sama Atena{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}. Perseusz uciął Meduzie głowę, schował ją do torby{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}} czy też raczej sakwy ''kibisis''{{odn|Grimal|2008|s=289}}, po czym odleciał, pozostawiając ciało. Z szyi wyskoczył [[Pegaz (mitologia)|Pegaz]]{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}}, wyszedł z niej też olbrzym [[Chrysaor]]a{{odn|Pietrzykowski|1983|s=189}}, trzymający w ręku złoty miecz{{odn|Grimal|2008|s=63}}. Obaj byli synami Posejdona{{odn|Schmidt|2006|s=204}}. Tymczasem obudziły się siostry zamordowanej i poczęły ścigać zabójcę, ten jednak miał na głowie czapkę-niewidkę, więc nie mogły go odnaleźć{{odn|Parandowski|1979|s=200-201}}.
 == Śmiertelna głowa ==
-Perseusz zdążył jednak pobrać magiczną [[krew]] wypływającą z ran zamordowanej. Krew z lewej żyły stanowiła pozbawiającą życia truciznę, w odróżnieniu od niej krew z żyły po stronie prawej przywracała zmarłych do życia{{odn|Grimal|2008|s=114}}.
+Perseusz zdążył pobrać magiczną [[krew]] wypływającą z ran zamordowanej. Krew z lewej żyły stanowiła pozbawiającą życia truciznę, w odróżnieniu od niej krew z żyły po stronie prawej przywracała zmarłych do życia{{odn|Grimal|2008|s=114}}.
-Syn Zeusa udał się w drogę powrotną. Spotkał na niej [[Atlas (mitologia)|Atlasa]], tytana dźwigającego sklepienie nieba. Perseusz za pomocą głowy Meduzy zamienił go w kamień{{odn|Grimal|2008|s=48}}. Heros ponownie użył głowy Gorgony podczas sporu z [[Fineus (syn Belosa)|Fineusem]], chcącym poślubić swą bratanicę [[Andromeda (mitologia)|Andromedę]], którą Perseusz wybawił od śmierci, pokonując morskiego potwora. Zwolennicy Perseusza wdali się w bójkę z poplecznikami Fineusa, wobec czego syn Danae wyjął z torby głowę Meduzy i przeistoczył Fineusa w kamień{{odn|Grimal|2008|s=103}}, a razem z nim jego zwolenników. Swoim polecił przedtem odwrócić wzrok{{odn|Kubiak|1997|s=436}}. Istnieje też inna wersja, w której Fineus zostaje oślepiony, ale zachowuje życie{{odn|Grimal|2008|s=103}}.
+Syn Zeusa udał się w drogę powrotną. Spotkał na niej [[Atlas (mitologia)|Atlasa]], tytana dźwigającego sklepienie nieba. Za pomocą głowy Meduzy zamienił go w kamień{{odn|Grimal|2008|s=48}}. Głowy Gorgony użył ponownie podczas sporu z [[Fineus (syn Belosa)|Fineusem]], chcącym poślubić swą bratanicę [[Andromeda (mitologia)|Andromedę]], którą Perseusz wybawił od śmierci, pokonując morskiego potwora. Zwolennicy Perseusza wdali się w bójkę z poplecznikami Fineusa, wobec czego heros wyjął z torby głowę Meduzy przeistaczając Fineusa i jego zwolenników w kamień{{odn|Grimal|2008|s=103}}. Swoim polecił przedtem odwrócić wzrok{{odn|Kubiak|1997|s=436}}. Istnieje też inna wersja, w której Fineus zostaje oślepiony, ale zachowuje życie{{odn|Grimal|2008|s=103}}.
-Perseusz wykorzystał głowę Meduzy do zemsty na Polidektesie, który za czasu jego nieobecności prześladował jego matkę, która nie chciała go za męża. Syn Zeusa wkroczył do zamku monarchy i wyciągnął z torby straszną głowę. Polidektes i jego dworzanie zamienili się w kamień. Przypominali odtąd [[marmur]]owe posągi{{odn|Parandowski|1979|s=201}}. Perseusz, wedle jednej z wersji, po wypełnieniu swej misji oddał głowę Gorgony Atenie{{odn|Pietrzykowski|1983|s=191}}, według innej zatrzymał głowę Gorgony{{odn|Parandowski|1979|s=201}} aż do śmierci, kiedy to oddał ją Atenie. Bogini umieściła głowę Meduzy na swej [[Egida|tarczy]], by przerażała ona jej wrogów{{odn|Parandowski|1979|s=199-203}} i zmuszała ich do ucieczki{{odn|Schmidt|2006|s=204}}, a nawet przemieniała w kamień{{odn|Grimal|2008|s=114}}.
+Perseusz wykorzystał głowę Meduzy do zemsty na Polidektesie, który za czasu jego nieobecności prześladował jego matkę, nie chcącej go za męża. Syn Zeusa wkroczył do zamku monarchy i wyciągnął z torby straszną głowę. Polidektes i jego dworzanie zamienili się w kamień. Odtąd przypominali [[marmur]]owe posągi{{odn|Parandowski|1979|s=201}}. Perseusz, wedle jednej z wersji, po wypełnieniu swej misji oddał głowę Gorgony Atenie{{odn|Pietrzykowski|1983|s=191}}, według innej zatrzymał głowę Gorgony{{odn|Parandowski|1979|s=201}} i dopiero przed śmiercią oddał Atenie. Bogini głowę Meduzy umieściła na swej [[Egida|tarczy]], by przerażać wrogów{{odn|Parandowski|1979|s=199-203}} i zmuszać ich do ucieczki{{odn|Schmidt|2006|s=204}}, a nawet zamieniać w kamień{{odn|Grimal|2008|s=114}}.
 Na pamiątkę swego wyczynu Perseusz nadał swej córce imię [[Gorgofona (córka Perseusza)|Gorgofone]] (Gorgonobójcza){{odn|Kubiak|1997|s=440}}.
 == Po śmierci ==
-Cień Meduzy ukazał się [[Herakles]]owi{{odn|Grimal|2008|s=133}} potomkowi Perseusza{{odn|Grimal|2008|s=289}}, gdy wstąpił do królestwa umarłych, odstraszając wiele innych mar. Heros dobył miecza do walki z potworem, ale towarzyszący mu [[Hermes]] wyjaśnił mu, że walka z duchem zapomocą miecza nie ma sensu{{odn|Grimal|2008|s=133}}.
+Gdy [[Herakles]]{{odn|Grimal|2008|s=133}}, potomek Perseusza{{odn|Grimal|2008|s=289}} wstąpił do królestwa umarłych, ukazał się Cień Meduzy, odstraszając wiele innych mar. Heros dobył miecza do walki z potworem, ale towarzyszący mu [[Hermes]] wyjaśnił, że walka z duchem za pomocą miecza nie ma sensu{{odn|Grimal|2008|s=133}}.
 == Potomkowie ==
@@ Linia 68: / Linia 68: @@
 {{familytree/end}}
-Przyjście na świat Pegaza i Chrysaora dopiero po śmierci Meduzy stwarza pewne problemy, gdyż na Pegazie [[Bellerofont|Bellerofon]] zabił Chimerę, a Chrysaor był przodkiem Echidny. Kubiak występującą w mitologii chronologię określa jako osobliwą{{odn|Kubiak|1997|s=437}}.
+Przyjście na świat Pegaza i Chrysaora dopiero po śmierci Meduzy burzy pewną chronologię, gdyż to na Pegazie [[Bellerofont|Bellerofon]] zabił Chimerę, a Chrysaor był przodkiem Echidny. Zygmunt Kubiak występującą w mitologii chronologię określa jako osobliwą{{odn|Kubiak|1997|s=437}}.
 == Interpretacje ==
-Inaczej Meduzę widzi [[Diodor Sycylijski|Diodor]]. Prezentuje on [[euhemeryzm|euhemerystyczną]] interpretację mitu o Meduzie. Uważa on Gorgony za szczep wojowniczych kobiet, podobnych do [[Amazonki (mitologia)|Amazonek]], mieszkających w okolicy [[Atlantyda|Atlantydy]]. Jej mieszkańcy wespół z Amazonkami uderzyć mieli na Gorgony i zwyciężyć je, ale nie wytępić. Kolejny atak poprowadził na nie Perseusz, a [[Herakles]] spowodował ich wymarcie{{odn|Grimal|2008|s=114}}.
+Inaczej Meduzę widzi [[Diodor Sycylijski|Diodor]], który prezentuje [[euhemeryzm|euhemerystyczną]] interpretację mitu o Meduzie. Gorgony uważa za szczep wojowniczych kobiet, podobnych do [[Amazonki (mitologia)|Amazonek]], mieszkających w okolicy [[Atlantyda|Atlantydy]]. Jej mieszkańcy wespół z Amazonkami uderzyć mieli na Gorgony i zwyciężyć je, ale nie wytępić. Kolejny atak poprowadził na nie Perseusz, a [[Herakles]] spowodował ich wymarcie{{odn|Grimal|2008|s=114}}.
 == W sztuce ==
 Walka Perseusza z Meduzą należy do scen często przedstawianych w sztuce. Sam moment ucinania głowy przedstawia jedna z [[metopa|metop]] [[Selinunt|selinunckich]]{{odn|Pietrzykowski|1983|s=193}}.
-Często przedstawiano też samą głowę Meduzy, na przykład na piersiach Ateny. Motyw taki nosi nazwę [[gorgonejon]]u. Być może wykorzystywano ją jako symbol [[rzeźba apotropaiczna|apotropaiczny]], a więc  chroniący przez złymi mocami. Gorgonejon zmieniał się z upływem czasu. Początkowo przedstawiał twarz okropną, wykrzywioną, z językiem wysuniętym z ust. Późniejsze przedstawienia ukazują już twarz piękną, choć smutną, otoczoną jednak wężami. Prezentuje ją choćby [[Meduza Rondanini]]{{odn|Pietrzykowski|1983|s=193}}.
+Często przedstawiano też samą głowę Meduzy, na przykład na piersiach Ateny. Motyw taki nosi nazwę [[gorgonejon]]u. Być może wykorzystywano go jako symbol [[rzeźba apotropaiczna|apotropaiczny]], a więc  chroniący przez złymi mocami. Gorgonejon zmieniał się z upływem czasu. Początkowo przedstawiał twarz okropną, wykrzywioną, z językiem wysuniętym z ust. Późniejsze przedstawienia ukazują już twarz piękną, choć smutną, otoczoną wężami. Prezentuje ją choćby [[Meduza Rondanini]]{{odn|Pietrzykowski|1983|s=193}}.
-Z kolei przyczółek z [[Korfu|Korkyry]] ukazuje oglądającym Meduzę pośród swoich dzieci{{odn|Pietrzykowski|1983|s=193}}.
+Z kolei przyczółek z [[Korfu|Kerkyry]] ukazuje oglądającym Meduzę pośród swoich dzieci{{odn|Pietrzykowski|1983|s=193}}.
 {{Przypisy|2}}