Wotje (atol): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Emptywords (dyskusja | edycje) Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz” za pomocą gadżetu CzyWiesz |
|||
Linia 15: | Linia 15: | ||
|galeria_commons = Category:Wotje Atoll |
|galeria_commons = Category:Wotje Atoll |
||
}} |
}} |
||
[[Plik:SOC over Wotje atoll 1 Feb 1942.jpg|thumb|240px|Amerykański wodnosamolot rozpoznawczy [[Curtiss SOC Seagull]] nad atolem Wotje, podczas ataku 1 lutego 1942 rok]] |
[[Plik:SOC over Wotje atoll 1 Feb 1942.jpg|thumb|240px|Amerykański wodnosamolot rozpoznawczy [[Curtiss SOC Seagull]] nad atolem Wotje, podczas ataku 1 lutego 1942 rok]] |
||
'''Wotje''' ([[Język marszalski|marsz.]]: ''Wōjjā''{{r|dict|ksng}}) – jeden z [[atol]]i łańcucha [[Ratak Chain]] w [[archipelag]]u [[Wyspy Marshalla|Wysp Marshalla]] w środkowej części [[Ocean Spokojny|Oceanu Spokojnego]]. W jego skład wchodzą 72 wysepki, o łącznej powierzchni 8,18 km². Otaczają one [[laguna|lagunę]] o powierzchni około 624,34 km². Według danych za rok 2011 atol zamieszkiwało łącznie 859 osób. |
'''Wotje''' ([[Język marszalski|marsz.]]: ''Wōjjā''{{r|dict|ksng}}) – jeden z [[atol]]i łańcucha [[Ratak Chain]] w [[archipelag]]u [[Wyspy Marshalla|Wysp Marshalla]] w środkowej części [[Ocean Spokojny|Oceanu Spokojnego]]. W jego skład wchodzą 72 wysepki, o łącznej powierzchni 8,18 km². Otaczają one [[laguna|lagunę]] o powierzchni około 624,34 km². Według danych za rok 2011 atol zamieszkiwało łącznie 859 osób. |
||
Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] Wotje była bazą japońskiej marynarki wojennej i jednym z celów ataku wojsk amerykańskich w ramach [[Walki o Wyspy Marshalla|operacji Flintlock]]. |
Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] Wotje była bazą japońskiej marynarki wojennej i jednym z celów ataku wojsk amerykańskich w ramach [[Walki o Wyspy Marshalla|operacji Flintlock]]. |
||
== Nazwa == |
== Nazwa == |
||
Linia 26: | Linia 26: | ||
Atol znajduje się w łańcuchu [[Ratak Chain]] w [[archipelag]]u [[Wyspy Marshalla|Wysp Marshalla]] w środkowej części [[Ocean Spokojny|Oceanu Spokojnego]]{{r|Spennemann}}. Obejmuje 72 wysepki, o łącznej powierzchni 8,18 km², które otaczają [[laguna|lagunę]] o powierzchni około 624,34 km²{{r|Wotje}}. Jest to dziewiąty pod względem powierzchni lądu i ósmy co do wielkości laguny atol Wysp Marshalla{{r|Wotje}}. Leży 8 km na północ od niezamieszkanego atolu [[Erikub]]{{r|ocean}}, który jest wykorzystywany przez mieszkańców Wotje do zbierania żywności{{r|gu}}. |
Atol znajduje się w łańcuchu [[Ratak Chain]] w [[archipelag]]u [[Wyspy Marshalla|Wysp Marshalla]] w środkowej części [[Ocean Spokojny|Oceanu Spokojnego]]{{r|Spennemann}}. Obejmuje 72 wysepki, o łącznej powierzchni 8,18 km², które otaczają [[laguna|lagunę]] o powierzchni około 624,34 km²{{r|Wotje}}. Jest to dziewiąty pod względem powierzchni lądu i ósmy co do wielkości laguny atol Wysp Marshalla{{r|Wotje}}. Leży 8 km na północ od niezamieszkanego atolu [[Erikub]]{{r|ocean}}, który jest wykorzystywany przez mieszkańców Wotje do zbierania żywności{{r|gu}}. |
||
Wotje znany jest jako „atol ogród”{{r|infomarshall}}. Znajduje się tu szkoła średnia oraz niewielka [[elektrownia]]{{r|infomarshall}}. Głównym ośrodkiem jest [[Wotje]] – największa wysepka atolu (1000 m szerokości (SW–NE) i 3200 długości (N–S)){{r|Spennemann3}}. Na wyspie znajduje się [[Port lotniczy Wotje|lotnisko]] ([[Kod lotniska IATA|kod IATA]]: WTE){{r|WTE}}. |
Wotje znany jest jako „atol ogród”{{r|infomarshall}}. Znajduje się tu szkoła średnia oraz niewielka [[elektrownia]]{{r|infomarshall}}. Głównym ośrodkiem jest [[Wotje]] – największa wysepka atolu (1000 m szerokości (SW–NE) i 3200 długości (N–S)){{r|Spennemann3}}. Na wyspie znajduje się [[Port lotniczy Wotje|lotnisko]] ([[Kod lotniska IATA|kod IATA]]: WTE){{r|WTE}}. |
||
=== Demografia === |
=== Demografia === |
||
Na atolu, w 2011 mieszkało 859 osób (spadek w stosunku do 1999 roku, kiedy to liczba ta wynosiła 866){{r|doi}}. |
Na atolu, w 2011 mieszkało 859 osób (spadek w stosunku do 1999 roku, kiedy to liczba ta wynosiła 866){{r|doi}}. |
||
=== Flora i fauna === |
=== Flora i fauna === |
||
Linia 35: | Linia 35: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Początki osadnictwa na atolu nie są znane; najprawdopodobniej pierwsi ludzie ([[Marszalczycy]]) przybyli tam w I w. p.n.e.{{r|Spennemann}} |
Początki osadnictwa na atolu nie są znane; najprawdopodobniej pierwsi ludzie ([[Marszalczycy]]) przybyli tam w I w. p.n.e.{{r|Spennemann}} |
||
Dla [[Europa|Europejczyków]] atol został odkryty w 1543 roku, przez hiszpańskiego podróżnika [[Ruy López de Villalobos|Ruya Lópeza de Villalobos]] (1500–1544){{r|QuanchiXX}}. Spennemann podaje natomiast, że de Villalobos mógł odkryć atol w grudniu 1542 roku – kolejny statek europejski zbliżył się do atolu dopiero w 1788 roku – był to brytyjski transportowiec prowadzony przez kapitana Thomasa Gilberta{{r|Spennemann2}}. W okresie pierwszych kontaktów z Europejczykami, atol zamieszkiwany był przez ponad 350 osób{{r|Spennemann}}. |
Dla [[Europa|Europejczyków]] atol został odkryty w 1543 roku, przez hiszpańskiego podróżnika [[Ruy López de Villalobos|Ruya Lópeza de Villalobos]] (1500–1544){{r|QuanchiXX}}. Spennemann podaje natomiast, że de Villalobos mógł odkryć atol w grudniu 1542 roku – kolejny statek europejski zbliżył się do atolu dopiero w 1788 roku – był to brytyjski transportowiec prowadzony przez kapitana Thomasa Gilberta{{r|Spennemann2}}. W okresie pierwszych kontaktów z Europejczykami, atol zamieszkiwany był przez ponad 350 osób{{r|Spennemann}}. |
||
Linia 47: | Linia 47: | ||
Japońska baza na Wotje była jednym z celów wojsk amerykańskich w ramach [[Walki o Wyspy Marshalla|operacji Flintlock]]{{r|Spennemann}}. Od połowy 1943 roku do sierpnia 1945 roku, bombowce amerykańskie zrzuciły tu 3500 ton bomb, a okręty 1000 ton pocisków{{r|Spennemann}}. Amerykanie odcięli również dostawy zaopatrzenia, przez co w garnizonie japońskim zapanował głód{{r|Spennemann}}. Z 3300 stacjonujących tu wówczas żołnierzy japońskich przeżyło 1200, większość zmarła z głodu{{r|Spennemann}}. |
Japońska baza na Wotje była jednym z celów wojsk amerykańskich w ramach [[Walki o Wyspy Marshalla|operacji Flintlock]]{{r|Spennemann}}. Od połowy 1943 roku do sierpnia 1945 roku, bombowce amerykańskie zrzuciły tu 3500 ton bomb, a okręty 1000 ton pocisków{{r|Spennemann}}. Amerykanie odcięli również dostawy zaopatrzenia, przez co w garnizonie japońskim zapanował głód{{r|Spennemann}}. Z 3300 stacjonujących tu wówczas żołnierzy japońskich przeżyło 1200, większość zmarła z głodu{{r|Spennemann}}. |
||
Do dziś zachowały się pozostałości japońskich bunkrów i umocnień oraz wielkich dział, a w lagunie znajdują się liczne wraki{{r|infomarshall}}. |
Do dziś zachowały się pozostałości japońskich bunkrów i umocnień oraz wielkich dział, a w lagunie znajdują się liczne wraki{{r|infomarshall}}. |
||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
Linia 53: | Linia 53: | ||
* <ref name="Avibase">{{Cytuj stronę | url = http://avibase.bsc-eoc.org/checklist.jsp?lang=EN&p2=1&list=howardmoore&synlang=®ion=MHrkwo&version=text&lifelist=&highlight=0 | tytuł = Avibase – Bird Checklists of the World Wotje Atoll | autor = Denis Lepage | praca = Avibase – Bird Checklists of the World | język = en | data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
* <ref name="Avibase">{{Cytuj stronę | url = http://avibase.bsc-eoc.org/checklist.jsp?lang=EN&p2=1&list=howardmoore&synlang=®ion=MHrkwo&version=text&lifelist=&highlight=0 | tytuł = Avibase – Bird Checklists of the World Wotje Atoll | autor = Denis Lepage | praca = Avibase – Bird Checklists of the World | język = en | data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
||
* <ref name="dict">{{Cytuj stronę | url = http://www.trussel2.com/MOD/LocW.htm#W%C5%8Djj%C4%81| tytuł = Marshallese-English Dictionary – Place Name Index| autor = | opublikowany = Marshallese-English Dictionary | data = | język = en| data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
* <ref name="dict">{{Cytuj stronę | url = http://www.trussel2.com/MOD/LocW.htm#W%C5%8Djj%C4%81| tytuł = Marshallese-English Dictionary – Place Name Index| autor = | opublikowany = Marshallese-English Dictionary | data = | język = en| data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
||
* <ref name="doi">{{cytuj stronę | url = https://www.doi.gov/sites/doi.gov/files/migrated/oia/reports/upload/RMI-2011-Census-Summary-Report-on-Population-and-Housing.pdf| tytuł = The RMI 2011 Census of Population and Housing. Summary and Highlights Only| autor = Economic Policy, Planning, and Statistics Office, Office of the President | opublikowany = U.S. Department of the Interior | data = 2017-06-18| język = en | data dostępu = 2017-06-17 |
* <ref name="doi">{{cytuj stronę | url = https://www.doi.gov/sites/doi.gov/files/migrated/oia/reports/upload/RMI-2011-Census-Summary-Report-on-Population-and-Housing.pdf| tytuł = The RMI 2011 Census of Population and Housing. Summary and Highlights Only| autor = Economic Policy, Planning, and Statistics Office, Office of the President | opublikowany = U.S. Department of the Interior | data = 2017-06-18| język = en|strony = 7 | data dostępu = 2017-06-17}}</ref> |
||
* <ref name="infomarshall">{{Cytuj stronę | url = http://www.infomarshallislands.com/atolls-m-w/wotje-atoll// | tytuł = Wotje Atoll | praca = Wotje Atoll | język = en | data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
* <ref name="infomarshall">{{Cytuj stronę | url = http://www.infomarshallislands.com/atolls-m-w/wotje-atoll// | tytuł = Wotje Atoll | praca = Wotje Atoll | język = en | data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
||
* <ref name=ksng>{{cytuj książkę | url = http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/zeszyty/zeszyt_01.pdf |
* <ref name=ksng>{{cytuj książkę | tytuł = Nazewnictwo Geograficzne Świata. Zeszyt 1 | url = http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/zeszyty/zeszyt_01.pdf | rok = 2004 | isbn = 83-239-7552-3 | wydawca = Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych | strony = 144| język = pl}}</ref> |
||
* <ref name=gu>{{cytuj stronę | url = http://www.infomarshallislands.com/atolls-a-l/erikub-atoll/ |tytuł = Erikub Atoll |
* <ref name=gu>{{cytuj stronę | url = http://www.infomarshallislands.com/atolls-a-l/erikub-atoll/ |tytuł = Erikub Atoll | autor = | opublikowany = Marshall Islands Guide| data = | język = en | data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
||
* <ref name="Loeak192">{{Cytuj książkę | autor = Anono Lieom Loeak, Veronica C. Kiluwe, Linda Crowl | tytuł = Life in the Republic of the Marshall Islands |
* <ref name="Loeak192">{{Cytuj książkę | autor = Anono Lieom Loeak, Veronica C. Kiluwe, Linda Crowl | tytuł = Life in the Republic of the Marshall Islands | url = https://books.google.de/books?id=mOw7zK9hHLoC&pg=PA246&lpg=PA246&dq=ratak+marshall+islands&source=bl&ots=yqKjAA2ttl&sig=4upFxLf5u-LXCaYCHdsid-hxQck&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiEt_XB05vOAhXhFJoKHXncCSY4ChDoAQgxMAM#v=onepage&q=ratak%20&f=false | wydawca = University of South Pacific Centre Majuro and Institute of Pacific Studies Univeristy of the South Pacific | strony = 192 | isbn = 9789820203648 | data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
||
* <ref name=ocean>{{cytuj stronę | url = https://web.archive.org/web/20101223102104/http://oceandots.com/pacific/marshall/erikub.php |tytuł = Marshall Islands |
* <ref name=ocean>{{cytuj stronę | url = https://web.archive.org/web/20101223102104/http://oceandots.com/pacific/marshall/erikub.php |tytuł = Marshall Islands – Erikub | autor = | opublikowany = the island encyklopedia| data = | język = en | data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
||
* <ref name="Spennemann">{{Cytuj stronę | url = http://marshall.csu.edu.au/Marshalls/html/essays/es-ww2-4.html | tytuł = Essays on the Marshallese Past | autor = Dirk HR Spennemann & Hemley Benjamin | język = en | data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
* <ref name="Spennemann">{{Cytuj stronę | url = http://marshall.csu.edu.au/Marshalls/html/essays/es-ww2-4.html | tytuł = Essays on the Marshallese Past | autor = Dirk HR Spennemann & Hemley Benjamin | język = en | data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
||
* <ref name="Spennemann2">{{Cytuj stronę | url = http://marshall.csu.edu.au/Marshalls/html/Shiplist/Wotje.html| tytuł = Ships visiting the Marshall Islands (until 1885) Wotje Atoll| autor = Dirk HR Spennemann & Hemley Benjamin | język = en | data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
* <ref name="Spennemann2">{{Cytuj stronę | url = http://marshall.csu.edu.au/Marshalls/html/Shiplist/Wotje.html| tytuł = Ships visiting the Marshall Islands (until 1885) Wotje Atoll| autor = Dirk HR Spennemann & Hemley Benjamin | język = en | data dostępu = 2017-06-18}}</ref> |
Wersja z 20:55, 22 cze 2017
{{{opis zdjęcia}}} | |
Państwo | |
---|---|
Akwen |
{{{akwen}}} |
Archipelag |
{{{archipelag}}} |
Powierzchnia |
{{{powierzchnia}}} km² |
Długość linii brzegowej |
{{{długość brzegu}}} |
Najwyższy punkt |
{{{najwyższy punkt}}} m n.p.m. |
Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość |
|
Położenie na mapie Wysp Marshalla | |
Położenie na mapie Oceanii | |
9°27′N 170°01′E/9,450000 170,016667 | |
[[Plik:{{{mapa wyspy}}}|240x240px|alt=Mapa wyspy|]] {{{opis mapy wyspy}}} |
Wotje (marsz.: Wōjjā[1][2]) – jeden z atoli łańcucha Ratak Chain w archipelagu Wysp Marshalla w środkowej części Oceanu Spokojnego. W jego skład wchodzą 72 wysepki, o łącznej powierzchni 8,18 km². Otaczają one lagunę o powierzchni około 624,34 km². Według danych za rok 2011 atol zamieszkiwało łącznie 859 osób.
Podczas II wojny światowej Wotje była bazą japońskiej marynarki wojennej i jednym z celów ataku wojsk amerykańskich w ramach operacji Flintlock.
Nazwa
Nazwa atolu Wotje pochodzi od marsz. Wōjjā oznaczającego „ziemię, na której można się przejeść”[1][2]. W przeszłości w kartografii i księgach pokładowych funkcjonowały również nazwy: Chatham Island, Christmas Harbour, Odia, Romanzov, Rumanzoff czy Woche[3].
Geografia
Atol znajduje się w łańcuchu Ratak Chain w archipelagu Wysp Marshalla w środkowej części Oceanu Spokojnego[4]. Obejmuje 72 wysepki, o łącznej powierzchni 8,18 km², które otaczają lagunę o powierzchni około 624,34 km²[3]. Jest to dziewiąty pod względem powierzchni lądu i ósmy co do wielkości laguny atol Wysp Marshalla[3]. Leży 8 km na północ od niezamieszkanego atolu Erikub[5], który jest wykorzystywany przez mieszkańców Wotje do zbierania żywności[6].
Wotje znany jest jako „atol ogród”[7]. Znajduje się tu szkoła średnia oraz niewielka elektrownia[7]. Głównym ośrodkiem jest Wotje – największa wysepka atolu (1000 m szerokości (SW–NE) i 3200 długości (N–S))[8]. Na wyspie znajduje się lotnisko (kod IATA: WTE)[9].
Demografia
Na atolu, w 2011 mieszkało 859 osób (spadek w stosunku do 1999 roku, kiedy to liczba ta wynosiła 866)[10].
Flora i fauna
Baza danych Avibase podaje (stan na 2017), że na atolu występuje 37 gatunków ptaków, w tym cztery narażone na wyginięcie: nawałnik duży (Hydrobates leucorhous), petrel długodzioby (Pterodroma longirostris), burzyk szarogrzbiety (Ardenna bulleri) i kulik alaskański (Numenius tahitiensis)[11].
Historia
Początki osadnictwa na atolu nie są znane; najprawdopodobniej pierwsi ludzie (Marszalczycy) przybyli tam w I w. p.n.e.[4]
Dla Europejczyków atol został odkryty w 1543 roku, przez hiszpańskiego podróżnika Ruya Lópeza de Villalobos (1500–1544)[12]. Spennemann podaje natomiast, że de Villalobos mógł odkryć atol w grudniu 1542 roku – kolejny statek europejski zbliżył się do atolu dopiero w 1788 roku – był to brytyjski transportowiec prowadzony przez kapitana Thomasa Gilberta[13]. W okresie pierwszych kontaktów z Europejczykami, atol zamieszkiwany był przez ponad 350 osób[4].
W 1816 roku rosyjski podróżnik i odkrywca Otto Kotzebue (1788–1846) dotarł do archipelagów Ratak i Ralik na pokładzie statku Rurik[14] i przybył na atol Wotje, skąd zabrał na pokład karolińskiego rozbitka, z którym popłynął na wody Arktyki i następnie w 1817 roku odstawił z powrotem[4]. Notatki z wyprawy Kotzebue zawierają najwcześniejszy i najbardziej dokładny opis atolu ze wszystkich atoli Wysp Marshalla[4]. Kotzebue powrócił na Wotje w 1826 roku, dokumentując zmiany jakie zaszły od jego pierwszego pobytu[4]. W 1884 roku na Wotje przebywała ekspedycja japońska, która sporządziła szczegółowe świadectwo życia na atolu[4].
Po zakupie Wysp Marshalla przez Niemcy w 1885 roku, głównym ośrodkiem stał się Jaluit, a na Wotje utrzymywano jedynie punkt handlowy[4]. W 1870 na atol dotarli przedstawiciele Kościoła Chrześcijańskiego[4]. Atol, wraz z innymi Wyspami Marshalla został przejęty przez Japonię na początku I wojny światowej i stał się bazą dla japońskiej radiostacji[4]. Po zakończeniu wojny, wszystkie terytoria niemieckie na północ od równika przekazano administracji Japonii. W 1922 roku Japonia zamknęła radiostację i otworzyła szkołę dla dzieci z wysp łańcucha Ratak Chain[4].
Pod koniec lat 30. XX w. Japonia zaczęła umacniać swoją pozycję na Wyspach Marshalla[4]. Ignorując postanowienia międzynarodowe, rozwinęła bazy na atolach Kwajalein, Maloelap i Wotje[4]. Wotje było miejscem manewrów marynarki wojennej i prób z wodnosamolotami[4]. Do budowy lotniska wojskowego z dwoma pasami użyto batalionu więźniów[4]. Ponadto powstała rampa dla wodnosamolotów i keja[4]. Do 1943 roku wzniesiono setki budynków, głównie z drewna[4]. W bazie stacjonowało 2100 żołnierzy i 420 osób personelu marynarki, a bazą dowodził Nobukazu Yoshimi[4]. Wybrzeże zostało umocnione i wyposażone w artylerię nadbrzeżną, m.in. działa przeciwlotnicze[4]. Podczas II wojny światowej stacjonowały tu dwa szwadrony lotnictwa wyposażone w samoloty torpedowe i patrolowe[4]. Na początku wojny znajdowało się tu ponadto 6–12 łodzi typu Kawanishi H6K, które zastąpiono później modelem Kawanishi H8K[4]. Stąd startowały wodnosamoloty podczas drugiego – po Pearl Harbor – ataku na Hawaje[4].
Japońska baza na Wotje była jednym z celów wojsk amerykańskich w ramach operacji Flintlock[4]. Od połowy 1943 roku do sierpnia 1945 roku, bombowce amerykańskie zrzuciły tu 3500 ton bomb, a okręty 1000 ton pocisków[4]. Amerykanie odcięli również dostawy zaopatrzenia, przez co w garnizonie japońskim zapanował głód[4]. Z 3300 stacjonujących tu wówczas żołnierzy japońskich przeżyło 1200, większość zmarła z głodu[4].
Do dziś zachowały się pozostałości japońskich bunkrów i umocnień oraz wielkich dział, a w lagunie znajdują się liczne wraki[7].
Przypisy
- ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwiedict
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwieksng
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwieWotje
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwieSpennemann
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwieocean
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwiegu
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwieinfomarshall
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwieSpennemann3
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwieWTE
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwiedoi
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwieAvibase
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwieQuanchiXX
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwieSpennemann2
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwieLoeak192
BŁĄD PRZYPISÓW