Moderus Gamma: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 060 edycji
m Poprawiam Szablon:Uwagi i dodaję nagłówek, poprawiam Szablon:Przypisy i dodaję nagłówek
Majowe testy prototypu w Poznaniu.
Linia 31: Linia 31:
'''Moderus Gamma''' – [[prototyp]]owy, jednoprzestrzenny, [[Tramwaj niskopodłogowy|niskopodłogowy]], wieloczłonowy [[tramwaj]] przegubowy wyprodukowany w 2016 przez przedsiębiorstwo [[Modertrans Poznań|Modertrans]] z [[Poznań|Poznania]] w jego zakładzie produkcyjnym zlokalizowanym w [[Biskupice (powiat poznański)|Biskupicach]].
'''Moderus Gamma''' – [[prototyp]]owy, jednoprzestrzenny, [[Tramwaj niskopodłogowy|niskopodłogowy]], wieloczłonowy [[tramwaj]] przegubowy wyprodukowany w 2016 przez przedsiębiorstwo [[Modertrans Poznań|Modertrans]] z [[Poznań|Poznania]] w jego zakładzie produkcyjnym zlokalizowanym w [[Biskupice (powiat poznański)|Biskupicach]].


Pierwsza koncepcja tramwaju Gamma została opracowana w 2007, ale niedługo potem projekt został porzucony. Powrócono do niego w 2013, kiedy to Modertrans otrzymał dofinansowanie na realizację swojej koncepcji. Prototyp został ukończony w 2016 i miał premierę 18 listopada w zakładzie producenta. W lutym 2017 natomiast Modertrans pozyskał zamówienie na dostawę 50 wozów z tej rodziny dla [[Tramwaje w Poznaniu|Poznania]]. 15 maja 2017 [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|MPK Poznań]] rozpoczęło liniową eksploatację egzemplarza prototypowego. W pierwszych dniach października 2017 natomiast pojazd wyjechał na testy w [[Tramwaje w Gdańsku|Gdańsku]], które zakończono w połowie grudnia 2017.
Pierwsza koncepcja tramwaju Gamma została opracowana w 2007, ale niedługo potem projekt został porzucony. Powrócono do niego w 2013, kiedy to Modertrans otrzymał dofinansowanie na realizację swojej koncepcji. Prototyp został ukończony w 2016 i miał premierę 18 listopada w zakładzie producenta. W lutym 2017 Modertrans pozyskał zamówienie na dostawę 50 wozów z tej rodziny dla [[Tramwaje w Poznaniu|Poznania]]. 15 maja 2017 [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|MPK Poznań]] rozpoczęło liniową eksploatację egzemplarza prototypowego. W pierwszych dniach października 2017 pojazd wyjechał na testy w [[Tramwaje w Gdańsku|Gdańsku]], które zakończono w połowie grudnia 2017. W maju 2018 wóz ponownie rozpoczął jazdy w Poznaniu.


== Historia ==
== Historia ==
Linia 42: Linia 42:
1 listopada 2013 Modertrans i [[Wydział Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej|Wydział Maszyn Roboczych i Transportu]] [[Politechnika Poznańska|Politechniki Poznańskiej]] rozpoczęły realizację projektu ''Innowacyjny tramwaj miejski'' współfinansowanego przez [[Narodowe Centrum Badań i Rozwoju]] i [[Unia Europejska|Unię Europejską]] z [[Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego|Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego]]. W ramach tego projektu miał powstać tramwaj niskopodłogowy wyposażony w innowacyjne urządzenia i rozwiązania poprawiające komfort podróżowania{{r|Modertrans-News-2014-12-02}}.
1 listopada 2013 Modertrans i [[Wydział Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej|Wydział Maszyn Roboczych i Transportu]] [[Politechnika Poznańska|Politechniki Poznańskiej]] rozpoczęły realizację projektu ''Innowacyjny tramwaj miejski'' współfinansowanego przez [[Narodowe Centrum Badań i Rozwoju]] i [[Unia Europejska|Unię Europejską]] z [[Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego|Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego]]. W ramach tego projektu miał powstać tramwaj niskopodłogowy wyposażony w innowacyjne urządzenia i rozwiązania poprawiające komfort podróżowania{{r|Modertrans-News-2014-12-02}}.


W listopadzie 2014 zaprezentowano główne założenia projektu. Planowano wówczas, że testy tramwaju zostaną przeprowadzone na początku 2016{{r|IT-38634}}. W połowie maja 2015 natomiast przedstawiciele Modertransu mówili o planach montażu pojazdu w okresie od wakacji do końca roku oraz o testach, które zostaną prawdopodobnie przeprowadzone w [[Tramwaje w Poznaniu|Poznaniu]]{{r|Wyborcza-17912765}}. Od 1 stycznia 2016 projekt był współfinansowany przez NCBiR w ramach programu ''Demonstrator+''{{r|Modertrans-Demonstrator}} i początkowo miał on zostać zrealizowany do 31 marca{{r|Modertrans-News-2014-12-02}}, ale ostatecznie został ukończony 31 października. Całkowity koszt przedsięwzięcia wyniósł przeszło 14,1 mln zł, z czego ponad 5,6 mln zł stanowiło dofinansowanie{{r|Modertrans-Demonstrator}}.
W listopadzie 2014 zaprezentowano główne założenia projektu. Planowano wówczas, że testy tramwaju zostaną przeprowadzone na początku 2016{{r|IT-38634}}. W połowie maja 2015 zaś przedstawiciele Modertransu mówili o planach montażu pojazdu w okresie od wakacji do końca roku oraz o testach, które zostaną prawdopodobnie przeprowadzone w [[Tramwaje w Poznaniu|Poznaniu]]{{r|Wyborcza-17912765}}. Od 1 stycznia 2016 projekt był współfinansowany przez NCBiR w ramach programu ''Demonstrator+''{{r|Modertrans-Demonstrator}} i początkowo miał on zostać zrealizowany do 31 marca{{r|Modertrans-News-2014-12-02}}, ale ostatecznie został ukończony 31 października. Całkowity koszt przedsięwzięcia wyniósł przeszło 14,1 mln zł, z czego ponad 5,6 mln zł stanowiło dofinansowanie{{r|Modertrans-Demonstrator}}.


18 listopada 2016 w zakładzie produkcyjnym Modertransu w [[Biskupice (powiat poznański)|Biskupicach]], w obecności przedstawicieli władz [[Poznań|Poznania]], [[Powiat poznański|powiatu poznańskiego]] i [[Województwo wielkopolskie|województwa wielkopolskiego]], NCBiR, Politechniki Poznańskiej i krajowych przedsiębiorstw komunikacji miejskiej, miała miejsce prezentacja oraz jazda próbna prototypowego tramwaju{{r|Poznań-100057}} Moderus Gamma LF 01 AC{{r|Commons-Informator}}. Poinformowano wówczas, że trwa procedura homologacyjna wozu oraz zapowiadano, że pojazd w ciągu dwóch-trzech tygodni trafi na nocne testy do Poznania, a następnie zacznie wozić pasażerów{{r|PAP-710643}}. 27 listopada tramwaj zaprezentowano szerszej publiczności na terenie zajezdni [[Zajezdnia tramwajowa przy ulicy Folwarcznej w Poznaniu|Franowo]] w ramach imprezy [[Katarzynki|Katarzynki 2016]]{{r|Epoznan-72017}}. W styczniu 2017 na terenie tej samej zajezdni kontynuowano testy homologacyjne pojazdu{{r|NGP-News-2017-01-23}}, natomiast 29 stycznia Gamma wzięła udział w obchodach 20-lecia [[Poznański Szybki Tramwaj|Poznańskiego Szybkiego Tramwaju]]. Miała wówczas nadany numer taborowy 500, ale nadal nie była wykorzystywana liniowo{{r|IT-91437}}.
18 listopada 2016 w zakładzie produkcyjnym Modertransu w [[Biskupice (powiat poznański)|Biskupicach]], w obecności przedstawicieli władz [[Poznań|Poznania]], [[Powiat poznański|powiatu poznańskiego]] i [[Województwo wielkopolskie|województwa wielkopolskiego]], NCBiR, Politechniki Poznańskiej i krajowych przedsiębiorstw komunikacji miejskiej, miała miejsce prezentacja oraz jazda próbna prototypowego tramwaju{{r|Poznań-100057}} Moderus Gamma LF 01 AC{{r|Commons-Informator}}. Poinformowano wówczas, że trwa procedura homologacyjna wozu oraz zapowiadano, że pojazd w ciągu dwóch-trzech tygodni trafi na nocne testy do Poznania, a następnie zacznie wozić pasażerów{{r|PAP-710643}}. 27 listopada tramwaj zaprezentowano szerszej publiczności na terenie zajezdni [[Zajezdnia tramwajowa przy ulicy Folwarcznej w Poznaniu|Franowo]] w ramach imprezy [[Katarzynki|Katarzynki 2016]]{{r|Epoznan-72017}}. W styczniu 2017 na terenie tej samej zajezdni kontynuowano testy homologacyjne pojazdu{{r|NGP-News-2017-01-23}}, a 29 stycznia Gamma wzięła udział w obchodach 20-lecia [[Poznański Szybki Tramwaj|Poznańskiego Szybkiego Tramwaju]]. Miała wówczas nadany numer taborowy 500, ale nadal nie była wykorzystywana liniowo{{r|IT-91437}}.


Na początku lutego 2017 prototypowa Gamma rozpoczęła jazdy testowe po Poznaniu. Pod koniec tego miesiąca natomiast MPK Poznań poinformowało, że w pojeździe, przed rozpoczęciem jazd z pasażerami, musi zostać dostosowana informacja pasażerska i zainstalowany system Poznańskiej Elektronicznej Karty Aglomeracyjnej. Zapowiedziano wówczas, że tramwaj wyjedzie liniowo najprawdopodobniej 1 kwietnia. Ponadto podano, że pojazd był oglądany przez przedstawicieli [[Tramwaje w Olsztynie|Olsztyna]], a testami tramwaju są zainteresowani przewoźnicy z [[Tramwaje we Wrocławiu|Wrocławia]], [[Tramwaje w Gdańsku|Gdańska]] i [[Tramwaje w konurbacji górnośląskiej|konurbacji górnośląskiej]]{{r|TP-54400}}. Ostatecznie prototypowa Gamma pod koniec kwietnia powróciła do Poznania na testy bez pasażerów{{r|WTK-32084}}. 11 maja zapowiedziano, że tramwaj zadebiutuje w ruchu liniowym 15 maja i będzie obsługiwać linie nr 12 i 16{{r|Epoznan-76209}}, co rzeczywiście potem miało miejsce{{r|Epoznan-76300}}.
Na początku lutego 2017 prototypowa Gamma rozpoczęła jazdy testowe po Poznaniu. Pod koniec tego miesiąca MPK Poznań poinformowało, że w pojeździe, przed rozpoczęciem jazd z pasażerami, musi zostać dostosowana informacja pasażerska i zainstalowany system Poznańskiej Elektronicznej Karty Aglomeracyjnej. Zapowiedziano wówczas, że tramwaj wyjedzie liniowo najprawdopodobniej 1 kwietnia. Ponadto podano, że pojazd był oglądany przez przedstawicieli [[Tramwaje w Olsztynie|Olsztyna]], a testami tramwaju są zainteresowani przewoźnicy z [[Tramwaje we Wrocławiu|Wrocławia]], [[Tramwaje w Gdańsku|Gdańska]] i [[Tramwaje w konurbacji górnośląskiej|konurbacji górnośląskiej]]{{r|TP-54400}}. Ostatecznie prototypowa Gamma pod koniec kwietnia powróciła do Poznania na testy bez pasażerów{{r|WTK-32084}}. 11 maja zapowiedziano, że tramwaj zadebiutuje w ruchu liniowym 15 maja i będzie obsługiwać linie nr 12 i 16{{r|Epoznan-76209}}, co rzeczywiście potem miało miejsce{{r|Epoznan-76300}}.


Od 26 do 29 września 2017 prototypowy egzemplarz Gammy był prezentowany na targach [[Trako (targi kolejowe)|Trako]] w [[Gdańsk]]u{{r|Trako 2017-Ekspozycja}}.
Od 26 do 29 września 2017 prototypowy egzemplarz Gammy był prezentowany na targach [[Trako (targi kolejowe)|Trako]] w [[Gdańsk]]u{{r|Trako 2017-Ekspozycja}}.
Linia 58: Linia 58:
Prototypowy tramwaj Moderus Gamma LF 01 AC jest pięcioczłonowym tramwajem niskopodłogowym opartym na trzech dwuosiowych{{r|Commons-Informator}}, sztywnych [[Wózek (kolejnictwo)|wózkach]]{{r|IT-91263}}. Ma 32,01 m długości, może się poruszać po torach o [[Rozstaw szyn|rozstawie szyn]] wynoszącym [[Kolej normalnotorowa|1435 mm]] i pokonywać łuki o promieniu 18 m{{r|Commons-Informator}}.
Prototypowy tramwaj Moderus Gamma LF 01 AC jest pięcioczłonowym tramwajem niskopodłogowym opartym na trzech dwuosiowych{{r|Commons-Informator}}, sztywnych [[Wózek (kolejnictwo)|wózkach]]{{r|IT-91263}}. Ma 32,01 m długości, może się poruszać po torach o [[Rozstaw szyn|rozstawie szyn]] wynoszącym [[Kolej normalnotorowa|1435 mm]] i pokonywać łuki o promieniu 18 m{{r|Commons-Informator}}.


Do wnętrza pojazdu prowadzi sześć par drzwi{{r|Commons-Informator}}, w których zastosowano kolorowe ramki świecące na zielono podczas otwierania i na czerwono w trakcie zamykania drzwi{{r|Wyborcza-21289354}}. We wnętrzu pojazdu znajdują się 63 miejsca stałe oraz 3 uchylne. Tramwaj może przewozić również 181 osób na miejscach stojących, co daje łącznie 244 miejsca{{r|Commons-Informator}}{{u|Miejsca}}. W przestrzeni pasażerskiej zamontowano [[Klimatyzacja|klimatyzację]], [[Dupleks (telekomunikacja)|interkom]]{{r|Poznań-100057}}, system informacji pasażerskiej i interaktywny panel dla pasażerów, system poręczy składający się z dwóch rurek biegnących pod sufitem wzdłuż wagonu i poprzeczek między nimi, 12 [[Ładowarka akumulatorów|ładowarek]] [[USB]]{{r|Wyborcza-21289354}} oraz rampy i stanowiska dla osób niepełnosprawnych{{r|PAP-710643}}. Kabinę motorniczego natomiast wyposażono w wielofunkcyjne [[Ekran dotykowy|panele dotykowe]] i [[Nastawnik (łącznik elektryczny)|nastawnik jazdy]] zintegrowany z fotelem, w którego podłokietniku umieszczono przyciski sterujące{{r|Poznań-100057}}. Do dyspozycji motorniczego jest także lodówka{{r|Wyborcza-21289354}}. Całe wnętrze zostało wygłuszone z wykorzystaniem absorberów pochłaniających dźwięki{{r|NCBR-4704}}. Podłoga znajduje się na wysokości 355 mm ponad główką szyny{{r|Commons-Informator}} i jest płaska również w obszarze wózków dzięki rezygnacji z klasycznych [[Oś (część maszyny)|osi]]. Ponadto zastosowany został układ poziomujący, który utrzymuje stałą wysokość podłogi bez względu na zmianę obciążenia{{r|Poznań-100057}}.
Do wnętrza pojazdu prowadzi sześć par drzwi{{r|Commons-Informator}}, w których zastosowano kolorowe ramki świecące na zielono podczas otwierania i na czerwono w trakcie zamykania drzwi{{r|Wyborcza-21289354}}. We wnętrzu pojazdu znajdują się 63 miejsca stałe oraz 3 uchylne. Tramwaj może przewozić również 181 osób na miejscach stojących, co daje łącznie 244 miejsca{{r|Commons-Informator}}{{u|Miejsca}}. W przestrzeni pasażerskiej zamontowano [[Klimatyzacja|klimatyzację]], [[Dupleks (telekomunikacja)|interkom]]{{r|Poznań-100057}}, system informacji pasażerskiej i interaktywny panel dla pasażerów, system poręczy składający się z dwóch rurek biegnących pod sufitem wzdłuż wagonu i poprzeczek między nimi, 12 [[Ładowarka akumulatorów|ładowarek]] [[USB]]{{r|Wyborcza-21289354}} oraz rampy i stanowiska dla osób niepełnosprawnych{{r|PAP-710643}}. Kabinę motorniczego wyposażono w wielofunkcyjne [[Ekran dotykowy|panele dotykowe]] i [[Nastawnik (łącznik elektryczny)|nastawnik jazdy]] zintegrowany z fotelem, w którego podłokietniku umieszczono przyciski sterujące{{r|Poznań-100057}}. Do dyspozycji motorniczego jest także lodówka{{r|Wyborcza-21289354}}. Całe wnętrze zostało wygłuszone z wykorzystaniem absorberów pochłaniających dźwięki{{r|NCBR-4704}}. Podłoga znajduje się na wysokości 355 mm ponad główką szyny{{r|Commons-Informator}} i jest płaska również w obszarze wózków dzięki rezygnacji z klasycznych [[Oś (część maszyny)|osi]]. Ponadto zastosowany został układ poziomujący, który utrzymuje stałą wysokość podłogi bez względu na zmianę obciążenia{{r|Poznań-100057}}.


Gamma jest wyposażona w układ napędowy [[Prąd przemienny|prądu przemiennego]] zasilany [[Energia elektryczna|energią elektryczną]] o napięciu 600 V pobieraną z [[Przewody trakcyjne|sieci napowietrznej]] za pomocą [[Odbierak prądu|pantografu połówkowego]] umieszczonego na środkowym członie{{r|Commons-Informator}}. W wagonie zastosowano również [[superkondensator]]y, które magazynują energię [[Rekuperacja|odzyskaną]] przy hamowaniu{{r|NCBR-4704}}.
Gamma jest wyposażona w układ napędowy [[Prąd przemienny|prądu przemiennego]] zasilany [[Energia elektryczna|energią elektryczną]] o napięciu 600 V pobieraną z [[Przewody trakcyjne|sieci napowietrznej]] za pomocą [[Odbierak prądu|pantografu połówkowego]] umieszczonego na środkowym członie{{r|Commons-Informator}}. W wagonie zastosowano również [[superkondensator]]y, które magazynują energię [[Rekuperacja|odzyskaną]] przy hamowaniu{{r|NCBR-4704}}.


=== Wersja dla Poznania ===
=== Wersja dla Poznania ===
Gammy zamówione przez MPK Poznań będą miały 32 m długości. Do tramwaju jednokierunkowego będzie prowadzić 5 par drzwi dwuskrzydłowych i 2 pary drzwi jednoskrzydłowych, zaś do pojazdu dwukierunkowego 8 dwuskrzydłowych i 4 jednoskrzydłowe{{r|MPK-2017-02-21}}. Tramwaj jednokierunkowy zostanie wyposażony w 60 miejsc siedzących, a ogółem będzie mógł pomieścić 240 osób. Pojazd dwukierunkowy natomiast będzie miał 50 miejsc siedzących oraz łączną pojemność 230 podróżnych{{r|TP-54382}}. Ponadto wozy mają zostać wyposażone w klimatyzację, ładowarki urządzeń mobilnych i rozkładaną platformę{{r|MPK-2017-02-21}} oraz w miejsce na wózek dziecięcy, dla osób niepełnosprawnych i na rower. Każdy z tramwajów będzie napędzany przez osiem silników z możliwością odzyskiwania energii przy hamowaniu oraz przystosowany do montażu superkondensatorów{{r|TP-54382}}.
Gammy zamówione przez MPK Poznań będą miały 32 m długości. Do tramwaju jednokierunkowego będzie prowadzić 5 par drzwi dwuskrzydłowych i 2 pary drzwi jednoskrzydłowych, zaś do pojazdu dwukierunkowego 8 dwuskrzydłowych i 4 jednoskrzydłowe{{r|MPK-2017-02-21}}. Tramwaj jednokierunkowy zostanie wyposażony w 60 miejsc siedzących, a ogółem będzie mógł pomieścić 240 osób. Pojazd dwukierunkowy zaś będzie miał 50 miejsc siedzących oraz łączną pojemność 230 podróżnych{{r|TP-54382}}. Ponadto wozy mają zostać wyposażone w klimatyzację, ładowarki urządzeń mobilnych i rozkładaną platformę{{r|MPK-2017-02-21}} oraz w miejsce na wózek dziecięcy, dla osób niepełnosprawnych i na rower. Każdy z tramwajów będzie napędzany przez osiem silników z możliwością odzyskiwania energii przy hamowaniu oraz przystosowany do montażu superkondensatorów{{r|TP-54382}}.


== Eksploatacja ==
== Eksploatacja ==
Linia 77: Linia 77:
!
!
|-
|-
| align=left rowspan=4 | {{Państwo|Polska}}
| align=left rowspan=5 | {{Państwo|Polska}}
| rowspan=3 | [[Tramwaje w Poznaniu|Poznań]]
| rowspan=4 | [[Tramwaje w Poznaniu|Poznań]]
| rowspan=3 | [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|MPK Poznań]]
| rowspan=4 | [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|MPK Poznań]]
| LF 01 AC
| rowspan=2 | LF 01 AC
| 0 (1)
| rowspan=2 | 0 (1)
| 15 maja 2017
| 15 maja 2017
| wrzesień 2017
| wrzesień 2017
| {{r|Epoznan-76300|Trojmiasto-116898}}
| {{r|Epoznan-76300|Trojmiasto-116898}}
|-
| 1 maja 2018
|
| {{r|IT-104745}}
|-
|-
|
|
Linia 108: Linia 112:


=== Poznań ===
=== Poznań ===
15 maja 2017 [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|MPK Poznań]] rozpoczęło liniową eksploatację prototypowej Gammy. Tramwaj obsługiwał tamtego dnia poranne kursy linii nr 12 i 16{{r|Epoznan-76300}}.
15 maja 2017 [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu|MPK Poznań]] rozpoczęło liniową eksploatację prototypowej Gammy. Tramwaj obsługiwał tamtego dnia poranne kursy linii nr 12 i 16{{r|Epoznan-76300}}. Do wrześniowych targów [[Trako (targi kolejowe)|Trako]] pojazd obsługiwał pasażerów w Poznaniu łącznie przez trzy miesiące. W tym czasie przejechał około 5000 km{{r|Gdansk-89985}}.


1 maja 2018 roku prototypowy egzemplarz Gammy ponownie wyjechał na ulice Poznania. Pierwszego dnia obsługiwał linię nr 16{{r|IT-104745}}.
Do wrześniowych targów [[Trako (targi kolejowe)|Trako]] pojazd obsługiwał pasażerów w Poznaniu łącznie przez trzy miesiące. W tym czasie przejechał około 5000 km{{r|Gdansk-89985}}.


=== Gdańsk ===
=== Gdańsk ===
Linia 116: Linia 120:
28 września 2017, podczas prezentacji prototypu na targach Trako w [[Gdańsk]]u, przedstawiciele [[Gdańskie Autobusy i Tramwaje|Gdańskich Autobusów i Tramwajów]] zapowiedzieli, że w następnym tygodniu{{r|Trojmiasto-116898}} tramwaj rozpocznie dwutygodniowe testy na linii nr 9 z możliwością ich przedłużenia do miesiąca. W nocy z 30 września na 1 października pojazd rozładowano na tory tramwajowe przy urzędzie miejskim{{r|TP-56425}}. 2 października tramwaj został sprawdzony na wzniesieniach występujących na trasie prowadzącej na [[Chełm (Gdańsk)|Chełm]], a dzień później przeszkolono ośmioro motorniczych{{r|Gdansk-89985}}.
28 września 2017, podczas prezentacji prototypu na targach Trako w [[Gdańsk]]u, przedstawiciele [[Gdańskie Autobusy i Tramwaje|Gdańskich Autobusów i Tramwajów]] zapowiedzieli, że w następnym tygodniu{{r|Trojmiasto-116898}} tramwaj rozpocznie dwutygodniowe testy na linii nr 9 z możliwością ich przedłużenia do miesiąca. W nocy z 30 września na 1 października pojazd rozładowano na tory tramwajowe przy urzędzie miejskim{{r|TP-56425}}. 2 października tramwaj został sprawdzony na wzniesieniach występujących na trasie prowadzącej na [[Chełm (Gdańsk)|Chełm]], a dzień później przeszkolono ośmioro motorniczych{{r|Gdansk-89985}}.


W dniach 4–6 października prototypowa Gamma{{r|Gdansk-89985}}, która w [[Tramwaje w Gdańsku|Gdańsku]] otrzymała numer taborowy 4001{{r|Wyborcza-22464236}}, została skierowana do obsługi 16 półkursów linii nr 9 o płaskim przebiegu{{r|Gdansk-89985}}. Producentowi tramwaju zależało na sprawdzeniu go również na wzniesieniach, które nie występują w [[Tramwaje w Poznaniu|Poznaniu]], dlatego zaplanowano, że w kolejnych dniach pojazd zostanie przydzielony do linii nr 2 i 6{{r|TP-56440}}. 9 października tramwaj rozpoczął obsługę 13 półkursów na linii nr 6{{r|Trojmiasto-117249}}. Trzy dni później GAiT poinformowały, że testy pojazdu zostały przedłużone i potrwają do końca miesiąca{{r|IT-99390}}. 31 października natomiast przewoźnik podał, że tramwaj zostanie w Gdańsku również przez cały listopad{{r|GAiT-2017-10-31}}. 1 listopada prototyp obsłużył 8 półkursów linii nr 6, zaś w dni robocze tamtego miesiąca realizował wcześniej ustalony obieg na tej linii{{r|IT-99992}}. 1 grudnia GAiT podały, że Gamma będzie testowana w Gdańsku do końca roku i w grudniu będzie kontynuować obsługę linii nr 6{{r|GAiT-2017-12-01}}. Ostatecznie testy tramwaju w tym mieście zakończono 15 grudnia. Pojazd w trakcie gdańskich prób, trwających dwa i pół miesiąca, pokonał ponad 8400 km{{r|GAiT-2017-12-20}}.
W dniach 4–6 października prototypowa Gamma{{r|Gdansk-89985}}, która w [[Tramwaje w Gdańsku|Gdańsku]] otrzymała numer taborowy 4001{{r|Wyborcza-22464236}}, została skierowana do obsługi 16 półkursów linii nr 9 o płaskim przebiegu{{r|Gdansk-89985}}. Producentowi tramwaju zależało na sprawdzeniu go również na wzniesieniach, które nie występują w [[Tramwaje w Poznaniu|Poznaniu]], dlatego zaplanowano, że w kolejnych dniach pojazd zostanie przydzielony do linii nr 2 i 6{{r|TP-56440}}. 9 października tramwaj rozpoczął obsługę 13 półkursów na linii nr 6{{r|Trojmiasto-117249}}. Trzy dni później GAiT poinformowały, że testy pojazdu zostały przedłużone i potrwają do końca miesiąca{{r|IT-99390}}. 31 października przewoźnik podał, że tramwaj zostanie w Gdańsku również przez cały listopad{{r|GAiT-2017-10-31}}. 1 listopada prototyp obsłużył 8 półkursów linii nr 6, zaś w dni robocze tamtego miesiąca realizował wcześniej ustalony obieg na tej linii{{r|IT-99992}}. 1 grudnia GAiT podały, że Gamma będzie testowana w Gdańsku do końca roku i w grudniu będzie kontynuować obsługę linii nr 6{{r|GAiT-2017-12-01}}. Ostatecznie testy tramwaju w tym mieście zakończono 15 grudnia. Pojazd w trakcie gdańskich prób, trwających dwa i pół miesiąca, pokonał ponad 8400 km{{r|GAiT-2017-12-20}}.


== Nagrody i wyróżnienia ==
== Nagrody i wyróżnienia ==
Linia 163: Linia 167:
<ref name="IT-99862">{{Cytuj stronę|url=http://infotram.pl/moderus-gamma-nagrodzony-przez-instytut-wzornictwa-przemyslowego_more_99862.html|tytuł=Moderus Gamma nagrodzony przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego|autor=InfoTram.pl|data=2017-10-27|opublikowany=infotram.pl|język=pl|archiwum=http://web.archive.org/web/20171027094156/http://infotram.pl/moderus-gamma-nagrodzony-przez-instytut-wzornictwa-przemyslowego_more_99862.html|zarchiwizowano=2017-10-27|data dostępu=2017-10-27}}</ref>
<ref name="IT-99862">{{Cytuj stronę|url=http://infotram.pl/moderus-gamma-nagrodzony-przez-instytut-wzornictwa-przemyslowego_more_99862.html|tytuł=Moderus Gamma nagrodzony przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego|autor=InfoTram.pl|data=2017-10-27|opublikowany=infotram.pl|język=pl|archiwum=http://web.archive.org/web/20171027094156/http://infotram.pl/moderus-gamma-nagrodzony-przez-instytut-wzornictwa-przemyslowego_more_99862.html|zarchiwizowano=2017-10-27|data dostępu=2017-10-27}}</ref>
<ref name="IT-99992">{{Cytuj stronę|url=http://infotram.pl/moderus-gamma-zostaje-w-gdansku-przez-caly-listopad_more_99992.html|tytuł=Moderus Gamma zostaje w Gdańsku przez cały listopad|autor=InfoTram.pl|data=2017-11-02|opublikowany=infotram.pl|język=pl|archiwum=http://web.archive.org/web/20171102140926/http://infotram.pl/moderus-gamma-zostaje-w-gdansku-przez-caly-listopad_more_99992.html|zarchiwizowano=2017-11-02|data dostępu=2017-11-02}}</ref>
<ref name="IT-99992">{{Cytuj stronę|url=http://infotram.pl/moderus-gamma-zostaje-w-gdansku-przez-caly-listopad_more_99992.html|tytuł=Moderus Gamma zostaje w Gdańsku przez cały listopad|autor=InfoTram.pl|data=2017-11-02|opublikowany=infotram.pl|język=pl|archiwum=http://web.archive.org/web/20171102140926/http://infotram.pl/moderus-gamma-zostaje-w-gdansku-przez-caly-listopad_more_99992.html|zarchiwizowano=2017-11-02|data dostępu=2017-11-02}}</ref>
<ref name="IT-104745">{{Cytuj stronę|url=http://infotram.pl/moderus-gamma-ponownie-na-ulicach-poznania_more_104745.html|tytuł=Moderus Gamma ponownie na ulicach Poznania|autor=InfoTram.pl|data=2018-05-02|opublikowany=infotram.pl|język=pl|archiwum=http://web.archive.org/web/20180502212519/http://infotram.pl/moderus-gamma-ponownie-na-ulicach-poznania_more_104745.html|zarchiwizowano=2018-05-02|data dostępu=2018-05-02}}</ref>


<ref name="Wyborcza-17912765">{{Cytuj stronę|url=http://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,36001,17912765,Nowy_niskopodlogowy_tramwaj_z_Poznania.html?disableRedirects=true|tytuł=Moderus Gamma – nowy niskopodłogowy tramwaj z Poznania|nazwisko=Fijałkowski|imię=Piotr|data=2015-05-14|opublikowany=poznan.wyborcza.pl|język=pl|archiwum=http://archive.is/1C5NU|zarchiwizowano=2017-01-30|data dostępu=2017-02-02}}</ref>
<ref name="Wyborcza-17912765">{{Cytuj stronę|url=http://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,36001,17912765,Nowy_niskopodlogowy_tramwaj_z_Poznania.html?disableRedirects=true|tytuł=Moderus Gamma – nowy niskopodłogowy tramwaj z Poznania|nazwisko=Fijałkowski|imię=Piotr|data=2015-05-14|opublikowany=poznan.wyborcza.pl|język=pl|archiwum=http://archive.is/1C5NU|zarchiwizowano=2017-01-30|data dostępu=2017-02-02}}</ref>

Wersja z 23:35, 2 maj 2018

Moderus Gamma
Ilustracja
Dane ogólne
Kraj produkcji

{{{państwo}}}

Producent

Modertrans Poznań

Miejsce produkcji

Biskupice

Premiera

18 listopada 2016

Dane techniczne
Liczba członów

5

Długość

32 010

Szerokość

2400

Wysokość

3650

Typ silników

prądu przemiennego

Wnętrze
Wysokość podłogi

355

Multimedia w Wikimedia Commons

Moderus Gamma – prototypowy, jednoprzestrzenny, niskopodłogowy, wieloczłonowy tramwaj przegubowy wyprodukowany w 2016 przez przedsiębiorstwo Modertrans z Poznania w jego zakładzie produkcyjnym zlokalizowanym w Biskupicach.

Pierwsza koncepcja tramwaju Gamma została opracowana w 2007, ale niedługo potem projekt został porzucony. Powrócono do niego w 2013, kiedy to Modertrans otrzymał dofinansowanie na realizację swojej koncepcji. Prototyp został ukończony w 2016 i miał premierę 18 listopada w zakładzie producenta. W lutym 2017 Modertrans pozyskał zamówienie na dostawę 50 wozów z tej rodziny dla Poznania. 15 maja 2017 MPK Poznań rozpoczęło liniową eksploatację egzemplarza prototypowego. W pierwszych dniach października 2017 pojazd wyjechał na testy w Gdańsku, które zakończono w połowie grudnia 2017. W maju 2018 wóz ponownie rozpoczął jazdy w Poznaniu.

Historia

Geneza

31 stycznia 2005 powstała spółka Modertrans Poznań[2]. W 2006 przedsiębiorstwo dostarczyło pierwszy wysokopodłogowy tramwaj Moderus Alfa będący modernizacją wagonu z rodziny 105N[3], zaś w 2009 pierwszy częściowo niskopodłogowy pojazd Moderus Beta będący modernizacją wozu Düwag N8C[4]. W 2011 zakład wykonał pierwszy częściowo niskopodłogowy tramwaj własnej konstrukcji, również nazwany Moderus Beta[3]. Wówczas w portfolio producenta brakowało jedynie tramwaju całkowicie niskopodłogowego[5].

Wcześniej, bo już w 2007, w przetargu na dostawę dwóch tramwajów dla Bydgoszczy, Modertrans zaoferował całkowicie niskopodłogowy model o nazwie Gamma[6]. Zamówienie zostało ostatecznie udzielone Pesie, która dostarczyła Tramicusy[7]. Mimo to Modertrans kontynuował swój projekt. W 2008 planowano, że prototyp nowego modelu zostanie oddany do użytku na przełomie 2008 i 2009[8]. Tak się jednak nie stało, a do realizacji koncepcji powrócono 5 lat później[9].

Prototyp

1 listopada 2013 Modertrans i Wydział Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej rozpoczęły realizację projektu Innowacyjny tramwaj miejski współfinansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach tego projektu miał powstać tramwaj niskopodłogowy wyposażony w innowacyjne urządzenia i rozwiązania poprawiające komfort podróżowania[10].

W listopadzie 2014 zaprezentowano główne założenia projektu. Planowano wówczas, że testy tramwaju zostaną przeprowadzone na początku 2016[11]. W połowie maja 2015 zaś przedstawiciele Modertransu mówili o planach montażu pojazdu w okresie od wakacji do końca roku oraz o testach, które zostaną prawdopodobnie przeprowadzone w Poznaniu[12]. Od 1 stycznia 2016 projekt był współfinansowany przez NCBiR w ramach programu Demonstrator+[9] i początkowo miał on zostać zrealizowany do 31 marca[10], ale ostatecznie został ukończony 31 października. Całkowity koszt przedsięwzięcia wyniósł przeszło 14,1 mln zł, z czego ponad 5,6 mln zł stanowiło dofinansowanie[9].

18 listopada 2016 w zakładzie produkcyjnym Modertransu w Biskupicach, w obecności przedstawicieli władz Poznania, powiatu poznańskiego i województwa wielkopolskiego, NCBiR, Politechniki Poznańskiej i krajowych przedsiębiorstw komunikacji miejskiej, miała miejsce prezentacja oraz jazda próbna prototypowego tramwaju[13] Moderus Gamma LF 01 AC[1]. Poinformowano wówczas, że trwa procedura homologacyjna wozu oraz zapowiadano, że pojazd w ciągu dwóch-trzech tygodni trafi na nocne testy do Poznania, a następnie zacznie wozić pasażerów[14]. 27 listopada tramwaj zaprezentowano szerszej publiczności na terenie zajezdni Franowo w ramach imprezy Katarzynki 2016[15]. W styczniu 2017 na terenie tej samej zajezdni kontynuowano testy homologacyjne pojazdu[16], a 29 stycznia Gamma wzięła udział w obchodach 20-lecia Poznańskiego Szybkiego Tramwaju. Miała wówczas nadany numer taborowy 500, ale nadal nie była wykorzystywana liniowo[17].

Na początku lutego 2017 prototypowa Gamma rozpoczęła jazdy testowe po Poznaniu. Pod koniec tego miesiąca MPK Poznań poinformowało, że w pojeździe, przed rozpoczęciem jazd z pasażerami, musi zostać dostosowana informacja pasażerska i zainstalowany system Poznańskiej Elektronicznej Karty Aglomeracyjnej. Zapowiedziano wówczas, że tramwaj wyjedzie liniowo najprawdopodobniej 1 kwietnia. Ponadto podano, że pojazd był oglądany przez przedstawicieli Olsztyna, a testami tramwaju są zainteresowani przewoźnicy z Wrocławia, Gdańska i konurbacji górnośląskiej[18]. Ostatecznie prototypowa Gamma pod koniec kwietnia powróciła do Poznania na testy bez pasażerów[19]. 11 maja zapowiedziano, że tramwaj zadebiutuje w ruchu liniowym 15 maja i będzie obsługiwać linie nr 12 i 16[20], co rzeczywiście potem miało miejsce[21].

Od 26 do 29 września 2017 prototypowy egzemplarz Gammy był prezentowany na targach Trako w Gdańsku[22].

Pierwsze zamówienie

21 września 2016 MPK Poznań ogłosiło przetarg na dostawę 50 tramwajów niskopodłogowych – 30 jedno- i 20 dwukierunkowych[23]. Do 24 listopada zostały złożone trzy oferty[24], a 23 stycznia 2017 zamawiający za najkorzystniejszą uznał ofertę Modertransu, mimo że nie była ona najtańsza[25]. Wówczas poinformowano, że do Poznania, jeśli zostanie podpisana umowa, trafią wagony z rodzinny Gamma, ale różniące się od egzemplarza prototypowego[26]. Na początku lutego MPK podało, że w przetargu nie wpłynęło żadne odwołanie, dlatego możliwe jest podpisanie umowy i chce ją zawrzeć w tym samym miesiącu[27]. 21 lutego, zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami[28], MPK Poznań podpisało z Modertransem umowę na dostawę 50 tramwajów Gamma w terminie od sierpnia 2018 do sierpnia 2019[29].

Konstrukcja

Egzemplarz prototypowy

Wnętrze

Prototypowy tramwaj Moderus Gamma LF 01 AC jest pięcioczłonowym tramwajem niskopodłogowym opartym na trzech dwuosiowych[1], sztywnych wózkach[26]. Ma 32,01 m długości, może się poruszać po torach o rozstawie szyn wynoszącym 1435 mm i pokonywać łuki o promieniu 18 m[1].

Do wnętrza pojazdu prowadzi sześć par drzwi[1], w których zastosowano kolorowe ramki świecące na zielono podczas otwierania i na czerwono w trakcie zamykania drzwi[30]. We wnętrzu pojazdu znajdują się 63 miejsca stałe oraz 3 uchylne. Tramwaj może przewozić również 181 osób na miejscach stojących, co daje łącznie 244 miejsca[1][a]. W przestrzeni pasażerskiej zamontowano klimatyzację, interkom[13], system informacji pasażerskiej i interaktywny panel dla pasażerów, system poręczy składający się z dwóch rurek biegnących pod sufitem wzdłuż wagonu i poprzeczek między nimi, 12 ładowarek USB[30] oraz rampy i stanowiska dla osób niepełnosprawnych[14]. Kabinę motorniczego wyposażono w wielofunkcyjne panele dotykowe i nastawnik jazdy zintegrowany z fotelem, w którego podłokietniku umieszczono przyciski sterujące[13]. Do dyspozycji motorniczego jest także lodówka[30]. Całe wnętrze zostało wygłuszone z wykorzystaniem absorberów pochłaniających dźwięki[31]. Podłoga znajduje się na wysokości 355 mm ponad główką szyny[1] i jest płaska również w obszarze wózków dzięki rezygnacji z klasycznych osi. Ponadto zastosowany został układ poziomujący, który utrzymuje stałą wysokość podłogi bez względu na zmianę obciążenia[13].

Gamma jest wyposażona w układ napędowy prądu przemiennego zasilany energią elektryczną o napięciu 600 V pobieraną z sieci napowietrznej za pomocą pantografu połówkowego umieszczonego na środkowym członie[1]. W wagonie zastosowano również superkondensatory, które magazynują energię odzyskaną przy hamowaniu[31].

Wersja dla Poznania

Gammy zamówione przez MPK Poznań będą miały 32 m długości. Do tramwaju jednokierunkowego będzie prowadzić 5 par drzwi dwuskrzydłowych i 2 pary drzwi jednoskrzydłowych, zaś do pojazdu dwukierunkowego 8 dwuskrzydłowych i 4 jednoskrzydłowe[32]. Tramwaj jednokierunkowy zostanie wyposażony w 60 miejsc siedzących, a ogółem będzie mógł pomieścić 240 osób. Pojazd dwukierunkowy zaś będzie miał 50 miejsc siedzących oraz łączną pojemność 230 podróżnych[29]. Ponadto wozy mają zostać wyposażone w klimatyzację, ładowarki urządzeń mobilnych i rozkładaną platformę[32] oraz w miejsce na wózek dziecięcy, dla osób niepełnosprawnych i na rower. Każdy z tramwajów będzie napędzany przez osiem silników z możliwością odzyskiwania energii przy hamowaniu oraz przystosowany do montażu superkondensatorów[29].

Eksploatacja

Państwo Miasto Przewoźnik Typ Liczba
sztuk 		Rozpoczęcie
eksploatacji 		Zakończenie
eksploatacji
 Polska Poznań MPK Poznań LF 01 AC 0 (1) 15 maja 2017 wrzesień 2017 [21][33]
1 maja 2018 [34]
30 sierpień 2018 (plan.) [29]
20 sierpień 2018 (plan.) [29]
Gdańsk GAiT LF 01 AC 0 (1) 4 października 2017 15 grudnia 2017 [35][36]

Poznań

15 maja 2017 MPK Poznań rozpoczęło liniową eksploatację prototypowej Gammy. Tramwaj obsługiwał tamtego dnia poranne kursy linii nr 12 i 16[21]. Do wrześniowych targów Trako pojazd obsługiwał pasażerów w Poznaniu łącznie przez trzy miesiące. W tym czasie przejechał około 5000 km[37].

1 maja 2018 roku prototypowy egzemplarz Gammy ponownie wyjechał na ulice Poznania. Pierwszego dnia obsługiwał linię nr 16[34].

Gdańsk

Gamma na pętli Strzyża PKM pierwszego dnia kursowania w Gdańsku

28 września 2017, podczas prezentacji prototypu na targach Trako w Gdańsku, przedstawiciele Gdańskich Autobusów i Tramwajów zapowiedzieli, że w następnym tygodniu[33] tramwaj rozpocznie dwutygodniowe testy na linii nr 9 z możliwością ich przedłużenia do miesiąca. W nocy z 30 września na 1 października pojazd rozładowano na tory tramwajowe przy urzędzie miejskim[38]. 2 października tramwaj został sprawdzony na wzniesieniach występujących na trasie prowadzącej na Chełm, a dzień później przeszkolono ośmioro motorniczych[37].

W dniach 4–6 października prototypowa Gamma[37], która w Gdańsku otrzymała numer taborowy 4001[35], została skierowana do obsługi 16 półkursów linii nr 9 o płaskim przebiegu[37]. Producentowi tramwaju zależało na sprawdzeniu go również na wzniesieniach, które nie występują w Poznaniu, dlatego zaplanowano, że w kolejnych dniach pojazd zostanie przydzielony do linii nr 2 i 6[39]. 9 października tramwaj rozpoczął obsługę 13 półkursów na linii nr 6[40]. Trzy dni później GAiT poinformowały, że testy pojazdu zostały przedłużone i potrwają do końca miesiąca[41]. 31 października przewoźnik podał, że tramwaj zostanie w Gdańsku również przez cały listopad[42]. 1 listopada prototyp obsłużył 8 półkursów linii nr 6, zaś w dni robocze tamtego miesiąca realizował wcześniej ustalony obieg na tej linii[43]. 1 grudnia GAiT podały, że Gamma będzie testowana w Gdańsku do końca roku i w grudniu będzie kontynuować obsługę linii nr 6[44]. Ostatecznie testy tramwaju w tym mieście zakończono 15 grudnia. Pojazd w trakcie gdańskich prób, trwających dwa i pół miesiąca, pokonał ponad 8400 km[36].

Nagrody i wyróżnienia

  • 2017 – nagroda Top Design Award 2017 w konkursie Top Design 2017 w kategorii Motoryzacja i transport publiczny[45].
  • 2017 – nagroda w kategorii Tabor szynowy w konkursie im. Jana Podoskiego zorganizowanym podczas targów Trako[46].
  • 2017 – nagroda w konkursie Dobry Wzór 2017 w kategorii Transport i komunikacja[47].

Inne informacje

Na przełomie 2016 i 2017 tramwaj Moderus Gamma wziął udział w zrealizowanej pod patronatem UNESCO międzynarodowej kampanii Bringing tech&science closer to people, mającej na celu popularyzację najnowszych osiągnięć nauki i technologii[48].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ a b Całkowita liczba miejsc (244) to suma stałych miejsc siedzących (63) i miejsc stojących (181). Jest to zatem całkowita liczba miejsc przy założeniu, że pasażerowie stoją również w miejscu niewykorzystanych, złożonych siedzeń uchylnych (3).

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Informator umieszczony przy tramwaju Moderus Gamma LF 01 AC podczas jego prezentacji 27 listopada 2016 w ramach imprezy Katarzynki 2016 w zajezdni Franowo w Poznaniu.
  2. ↑ Modertrans: Historia. modertrans.pl. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)]. (pol.).
  3. ↑ a b publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Marek Graff. Nowy tabor tramwajowy w Polsce. „Technika Transportu Szynowego”. 7–8/2015, s. 62. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. [dostęp 2017-02-02]. (pol.). 
  4. ↑ Lubka i Stiasny 2011 ↓, Moderus Beta MF 01, s. 98.
  5. ↑ Witold Urbanowicz: W tym roku całkowicie niskopodłogowy tramwaj Modertransu. transport-publiczny.pl, 2016-04-08. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-24)]. (pol.).
  6. ↑ Jacek Karst. Polski rynek tramwajowy cz. II. „Rynek Kolejowy”. 10/2010, s. 66. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. (pol.). 
  7. ↑ Lubka i Stiasny 2011 ↓, 122N, s. 109.
  8. ↑ Ryszard Piech: Modertrans – nowy gracz na rynku taboru tramwajowego. infotram.pl, 2008-04-08. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-14)]. (pol.).
  9. ↑ a b c Modertrans: Demonstrator+. modertrans.pl. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)]. (pol.).
  10. ↑ a b Modertrans: Dotacje na innowacje – inwestujemy w Waszą przyszłość. modertrans.pl, 2014-12-02. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (pol.).
  11. ↑ PAP: Modertrans buduje niskopodłogowca. infotram.pl, 2014-11-10. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)]. (pol.).
  12. ↑ Piotr Fijałkowski: Moderus Gamma – nowy niskopodłogowy tramwaj z Poznania. poznan.wyborcza.pl, 2015-05-14. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)]. (pol.).
  13. ↑ a b c d Jacek Łakomy: 32 metry i 1 cm innowacji w transporcie. Nowy Moderus Gamma będzie woził poznaniaków. poznan.pl, 2016-11-18. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-22)]. (pol.).
  14. ↑ a b lic/ dym/: „Moderus Gamma” – nowoczesny, niskopodłogowy tramwaj zaprezentowany w Poznaniu. pap.pl, 2016-11-18. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)]. (pol.).
  15. ↑ j: Tramwaj Moderus Gamma dziś zaprezentował się szerszej publiczności. epoznan.pl, 2016-11-27. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)]. (pol.).
  16. ↑ Andrzej Świątek: Modertrans dostarczy 50 tramwajów. naszglospoznanski.pl, 2017-01-23. [dostęp 2017-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-03)]. (pol.).
  17. ↑ InfoTram.pl: Pierwsza Gamma będzie jeździć po Poznaniu? Ma już numer taborowy. infotram.pl, 2017-01-29. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)]. (pol.).
  18. ↑ Witold Urbanowicz: Poznań: Testowa Gamma zacznie wozić pasażerów w kwietniu? Chętne także inne miasta. transport-publiczny.pl, 2017-02-22. [dostęp 2017-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)]. (pol.).
  19. ↑ Maciej Kautz: Nowy tramwaj testowany w Poznaniu. wtkplay.pl, 2017-04-21. [dostęp 2017-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-01)]. (pol.).
  20. ↑ KaT: Moderus Gamma od poniedziałku będzie wozić pasażerów!. epoznan.pl, 2017-05-11. [dostęp 2017-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-11)]. (pol.).
  21. ↑ a b c KaT: Moderus Gamma pierwszy raz na trasie z pasażerami!. epoznan.pl, 2017-05-15. [dostęp 2017-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-15)]. (pol.).
  22. ↑ Trako: Ekspozycja zewnętrzna. trakotargi.amberexpo.pl. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-04)]. (pol.).
  23. ↑ Emilia Derewienko: Poznań: Jest przetarg na 50 sztuk nowych tramwajów. transport-publiczny.pl, 2016-09-21. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-06)]. (pol.).
  24. ↑ Witold Urbanowicz: Pesa z najtańszą ofertą na tramwaje dla Poznania. transport-publiczny.pl, 2016-11-24. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-24)]. (pol.).
  25. ↑ Witold Urbanowicz: Poznań: To Modertrans dostarczy 50 tramwajów niskopodłogowych. transport-publiczny.pl, 2017-01-23. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-24)]. (pol.).
  26. ↑ a b PAP / InfoTram.pl: Dla Poznania Gamma ale inna. infotram.pl, 2017-01-24. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-24)]. (pol.).
  27. ↑ InfoTram.pl: Gammy już pewne, Poznań bez odwołań. infotram.pl, 2017-02-03. [dostęp 2017-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-03)]. (pol.).
  28. ↑ Witold Urbanowicz: W przyszłym tygodniu umowa MPK Poznań i Modertransu na 50 tramwajów Gamma. transport-publiczny.pl, 2017-02-17. [dostęp 2017-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-17)]. (pol.).
  29. ↑ a b c d e Witold Urbanowicz: Poznań z umową na Gammy. To największe zamówienie MPK. transport-publiczny.pl, 2017-02-21. [dostęp 2017-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)]. (pol.).
  30. ↑ a b c Monika Lamecka-Pasławska, pf: Moderus Gamma zachwycił. Taki tramwaj będzie nas wkrótce woził po Poznaniu?. poznan.wyborcza.pl, 2017-01-25. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-01)]. (pol.).
  31. ↑ a b Narodowe Centrum Badań i Rozwoju: Innowacyjny tramwaj z Poznania. ncbr.gov.pl, 2016-11-23. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-24)]. (pol.).
  32. ↑ a b MPK Poznań: 50 nowych tramwajów dla Poznania. mpk.poznan.pl, 2017-02-21. [dostęp 2017-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-21)]. (pol.).
  33. ↑ a b Krzysztof Koprowski: Z targów prosto na tory. Gdańsk przetestuje nowy tramwaj. trojmiasto.pl, 2017-09-28. [dostęp 2017-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-28)]. (pol.).
  34. ↑ a b InfoTram.pl: Moderus Gamma ponownie na ulicach Poznania. infotram.pl, 2018-05-02. [dostęp 2018-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-02)]. (pol.).
  35. ↑ a b jakwej: Nowoczesny tramwaj na ulicach Gdańska. trojmiasto.wyborcza.pl, 2017-10-04. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-04)]. (pol.).
  36. ↑ a b Gdańskie Autobusy i Tramwaje: Moderus Gamma zakończył testy w Gdańsku. gait.pl, 2017-12-20. [dostęp 2017-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-20)]. (pol.).
  37. ↑ a b c d Izabela Biała: Tramwaj Moderus Gamma od środy wozić będzie gdańskich pasażerów. gdansk.pl, 2017-10-03. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-04)]. (pol.).
  38. ↑ Witold Urbanowicz: Gdańsk: Moderus Gamma na testach. Wyjazd w okolicach środy. transport-publiczny.pl, 2017-10-02. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-02)]. (pol.).
  39. ↑ Witold Urbanowicz: Gdańsk: Moderus Gamma od środy na trasie linii 9. transport-publiczny.pl, 2017-10-03. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-04)]. (pol.).
  40. ↑ Krzysztof Koprowski: Nowoczesny tramwaj, biletów brak. trojmiasto.pl, 2017-10-09. [dostęp 2017-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-09)]. (pol.).
  41. ↑ InfoRail.pl: Wiemy do kiedy Gamma zostanie w Gdańsku. infotram.pl, 2017-10-12. [dostęp 2017-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-12)]. (pol.).
  42. ↑ Gdańskie Autobusy i Tramwaje: Moderus Gamma – testy także w listopadzie. gait.pl, 2017-10-31. [dostęp 2017-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-02)]. (pol.).
  43. ↑ InfoTram.pl: Moderus Gamma zostaje w Gdańsku przez cały listopad. infotram.pl, 2017-11-02. [dostęp 2017-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-02)]. (pol.).
  44. ↑ Gdańskie Autobusy i Tramwaje: Moderus Gamma zostaje na testach do końca roku. gait.pl, 2017-12-01. [dostęp 2017-12-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-04)]. (pol.).
  45. ↑ Arena Design: Wręczono nagrody w konkursie Top Design 2017!. arenadesign.pl, 2017-03-14. [dostęp 2017-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-14)]. (pol.).
  46. ↑ Trako: Wyniki konkursów. trakotargi.amberexpo.pl. [dostęp 2017-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-28)]. (pol.).
  47. ↑ InfoTram.pl: Moderus Gamma nagrodzony przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego. infotram.pl, 2017-10-27. [dostęp 2017-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-27)]. (pol.).
  48. ↑ Modertrans: Bringing tech&science closer to people. modertrans.pl, 2017-02-28. [dostęp 2017-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-01)]. (pol.).

Bibliografia

  • Arkadiusz Lubka, Marcin Stiasny: Atlas tramwajów. Wyd. 1. Poznań: Kolpress, 2011. ISBN 978-83-920784-6-3. (pol.).

Linki zewnętrzne

Tramwaje produkowane przez Modertrans Poznań
Modernizacje
Produkcja
Rekonstrukcja

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Moderus_Gamma&oldid=53363531”