Witebsk

Szablon:Miasto zagranica infobox Witebsk (biał. Віцебск, ros. Витебск) – miasto położone w północno-wschodniej części Białorusi, nad rzeką Dźwiną.

Od lewej cerkiew Zmartwychwstania, wieża ratuszowa, kościół św. Antoniego, Napoleon Orda

Kościół farny ŚŚ. Piotra i Pawła, 1798-1804, aut. Józef Peszka

Widok Witebska, 1798-1804, J.Peszka

Kościół unicki Zaśnięcia NMP, św. Józefata, J.Peszka, 1798-1804

kościół unicki Zmartwychwstania Pańskiego (z prawej), kościół Bernardynów św. Antoniego (z lewej), w oddali kościół Jezuitów, 1798-1804, J.Peszka

Most przez Dźwinę, 1798-1804, J. Peszka

Kościoły katolickie w Witebsku w 1884 r.

Kościół św. Antoniego

Cerkiew unicka śś. Piotra i Pawła

Liczba mieszkańców: 348,8 tys. (dane z 2010 r.)

Historia

Witebsk wzmiankowany był po raz pierwszy w 1021, przez długi czas pozostawał ośrodkiem handlowym przy szlaku znad Morza Bałtyckiego do Konstantynopola. Od końcu X wieku przynależał do Księstwa Połockiego, od 1101 pełnił funkcję stolicy samodzielnego Księstwa Witebskiego. W 1320 włączony został do Wielkiego Księstwa Litewskiego gdy zmarł ostatni książę Jarosław Wasilkowicz, którego córka Maria została wydana za wielkiego księcia litewskiego Olgierda. W 1494 roku król Aleksander nadał tutejszej farze przywilej nadający dziesięcinę. Od 1503 był stolicą województwa witebskiego. Król Aleksander nadał też miastu swobodę wyznania i prawo wyboru wojewody wedle starego obyczaju, kogo Witebszczanie zapragną. W 1563 r. został przejściowo zajęty przez Moskwę. Za panowania króla Stefana Batorego rozbudowano zamek. Witebsk w tym czasie staje się siedzibą sejmików i sądów ziemskich. W 1597 Witebsk otrzymał od króla Zygmunta III Wazy prawa miejskie i herb z wyobrażeniem św. Weroniki na błękitnym polu z czerwonym mieczem. W 1602 roku mieszczanie obronili miasto z zamkiem i pojmali atakujących kozaków Dubiny. W 1605 roku 500 mieszczan walczyło w Inflantach pod Felinem za co ich dowódca został przez sejm za odwagę i męstwo nagrodzony w 1607 r. szlachectwem, herbem Farensbach i nazwiskiem Feliński. W 1614 roku wielki pożar spustoszył miasto i drewnianą farę. W 1623 prawosławni mieszkańcy zamordowali unickiego arcybiskupa połockiego Jozafata Kuncewicza. Podczas wojny z Rosją w latach 1654-67 miasto znajdowało się pod okupacją moskiewską zakończoną Rozejmem andruszowskim W 1708 r. miasto zostało spalone przez 500 Kozaków i Kałmuków pod dowództwem kapitana Sołowjewa podczas wojny północnej. 3 maja 1733 roku pożar niszczy miasto. Po I rozbiorze Polski włączony został do Rosji, a miasto włączono do nowo powstałej archidiecezji mohylewskiej. Od 1796 był stolicą guberni.

W 1812 pod Witebskiem wojska rosyjskie stoczyły bitwę z wojskami Napoleona I. W 1832 po Powstaniu listopadowym wyrzucono z miasta bernardynów.

W latach 1924–1991 Witebsk znajdował się w Białoruskiej SRR. Podczas II wojny światowej, w latach 1941–1944 okupowany przez wojska niemieckie, był rejonem zaciętych walk radziecko-niemieckich i został niemal całkowicie zniszczony, a miejscowi Żydzi wymordowani.

Witebsk jest jednym z największych ośrodków gospodarczych Białorusi. Znajdują się tu zakłady przemysłu włókienniczego (dziewiarskiego i jedwabniczego, ponadto produkcja dywanów), odzieżowego, maszynowego, elektrotechnicznego, metalowego, chemicznego, drzewnego, materiałów budowlanych, spożywczego. Wybudowano jeden z głównych węzłów kolejowych, w Witebsku znajduje się również pięć szkół wyższych.

W latach 1988 i 1990 w Witebsku odbywał się Festiwal Piosenki Polskiej, jako przeciwwaga dla Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze. Został on następnie zamieniony na odbywający się dorocznie od 1992 Festiwal "Słowiański Bazar" na którym występują głównie wykonawcy z byłego ZSRR, ale także debiutanci z innych krajów. W 1994 miała tu swój pierwszy występ zagraniczny polska piosenkarka Anna Maria Jopek.

Zabytki

• Ratusz (1775) – barokowo-klasycystyczny, wielokrotnie przebudowywany. Obecnie w budynku muzeum krajoznawcze założone w 1918
• Pałac Gubernatora (Pałac Kudzimowiczów) w stylu klasycystycznym - zbudowany przed 1772 rokiem przez ziemian Kudzimowiczów na skarpie nad Dźwiną. W 1806 roku został zakupiony na siedzibę rosyjskiego gubernatora. W 1811 roku architekt F. Sankowski dobudował nowy korpus z reprezentacyjną sala i kaplicą. W 1812 roku pałac stanowił sztab i kwaterę cesarza Napoleona. Po zniszczeniach wojennych został odbudowany i obecnie mieści urzędy.
• Katedra św. Barbary z XIX w. – zbudowany w 1785 jako cmentarny, przebudowany w 1884 w stylu neoromańskim, zamknięty w latach 30. XX wieku, częściowo zniszczony w czasie II wojny światowej, w 1990 zwrócony wiernym. Obok kościoła kaplica z 1800 roku.
• Cerkiew bazylianów pw. Zaśnięcia NMP (Uspienska). Powstała w latach 1715-43 według projektu arch. Józefa Fontany (1716-ok.1773). Została zniszczona podczas II wojny światowej. Odbudowana od fundamentów w 2009 roku.
• Kościół bazylianów pw. Zmartwychwstania Pańskiego fundowany w 1690 r, przez podkomorzego witebskiego Adama Franciszka Kisiela na miejscu zabójstwa św. Jozafata Kuncewicza. Kościół został zniszczony w czasie II wojny światowej i odbudowany w 2008 roku. Zachowały się dwa budynki klasztorne z 1775. W jednym z nich mieści się obecnie technikum, w drugim muzeum krajoznawcze.
• Cerkiew Zwiastowania N.M.P., poddana w XX wieku rekonstrukcji w stylu "staroruskim".
• Cerkiew prawosławna pw. MB Kazańskiej, wczesnoklasycystyczna z 1760 wybudowana jako cerkiew klasztorna Monastyru Markowego (istniejącego w Witebsku od XV w.) oraz przybudowana do niej cerkiew św. Mitriofana w 1847.
• miejsce po zamku zniszczonym w XVII w. – ulica Zamkowa, obok Pałacu Gubernatora
• Dom Marca Chagalla (w pobliżu dworca) – po remoncie w 1997 r. otwarto w nim Muzeum Chagalla, ekspozycja to wnętrze sklepu kolonialnego jego matki, pracownia artysty, pokoje mieszkalne i kuchnia
• Ruiny synagogi na Zadźwiniu z XIX wieku.

Zabytki nieistniejące:

• Fara pw. ŚŚ. Piotra i Pawła z lat 1754-1762, proj. Józef Fontana (1716-ok.1772). Trójnawowa hala na planie prostokąta z dwuwieżową fasadą.
• Kościół Bernardynów św. Antoniego Padewskiego z klasztorem
• Kościół Jezuitów św. Józefa (później sobór św. Mikołaja) z klasztorem. Zburzony w 1957 roku.
• Kościół Dominikanów św. Michała Archanioła z 1763 r.
• Kościół Pijarów (po Powstaniu listopadowym przekazany luteranom) i klasztor
• Cerkiew śś. Piotra i Pawła z 1780 roku w stylu barokowym
• Kaplica Mariawitek
• Kaplica św. Krzyża
• Kościół Trynitarzy
• Kaplica rodziny Ślepściów

Ludzie związani z Witebskiem

• Władysław Blin (ur.1954) - polski rzymskokatolicki biskup witebski
• Tadeusz Brzozowski (generał jezuitów) - polski jezuita, dziewiętnasty z kolei generał zakonu jezuitów
• Marc Chagall - rosyjski malarz i grafik żydowskiego pochodzenia, przedstawiciel kubizmu i internacjonalizmu w malarstwie
• Władysław Marian Jakowicki - polski profesor, podpułkownik lekarz Wojska Polskiego, oficer I Brygady Legionów Polskich
• Kazimierz Malewicz - malarz i teoretyk sztuki, prowadził działalność pedagogiczną i artystyczną w Witebsku (grupa Unowis)
• Franciszek Dionizy Kniaźnin - polski pisarz oświecenia
• Adam Sławoczyński - generał dywizji Wojska Polskiego
• Piotr Szymanowski - polski generał

• Kategoria:Kasztelanowie witebscy
• Kategoria:Wojewodowie witebscy

Zobacz też

• Synagoga Chóralna w Witebsku
• Synagoga Chłodna w Witebsku
• Synagoga na Zadźwiniu w Witebsku
• Centralny sportkompleks w Witebsku

Bibliografia

• Shishanov V.A. Vitebsk Museum of Modern Art: a history of creation and a collection. 1918-1941. - Minsk: Medisont, 2007. - 144 p.[1] [2]
• Любезный мне город Витебск… Мемуары и документы. Конец XVIII — начало XIX в. / Вступ. ст., науч., коммент., сост., публ. В. А. Шишанова. Мн.: Асобны Дах, 2005. 40 с.[3]
• Шишанов В. 974, 947 или 914? // Витебский проспект. 2005. №45. 10 нояб. С.3.[4]
• Изобразительное искусство Витебска 1918 - 1923 гг. в местной периодической печати : библиограф. указ. и тексты публ. / сост. В. А. Шишанов. - Минск : Медисонт,2010. - 264 с.[5]

Linki zewnętrzne

• vitebsk.by
• Radzima.org
• Энциклопедия города Витебска (ros.)
• Official site of Vitebsk regional museum of local lore