Dyneburg: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne redakcyjne
Linia 40: Linia 40:
== Historia ==
== Historia ==


'''W państwie zakonu kawalerów mieczowych'''
'''W państwie zakonnym'''


Pierwszy zamek o nazwie ''Dinaburg'' zbudował około 1275 roku [[Ernest de Rassburg|Ernesta de Rassburga]] z [[zakon kawalerów mieczowych|zakonu kawalerów mieczowych]]. Warownia w 1277 roku została zaatakowana przez Litwinów na czele z [[Trojden]]em, którzy próbowali ją bez powodzenia zdobyć. W XIV wieku zamek został rozbudowany.
Pierwszy zamek o nazwie ''Dinaburg'' zbudował około 1275 roku [[Ernst von Rassburg|Ernsta von Rassburga]] z [[zakon kawalerów mieczowych|zakonu kawalerów mieczowych]]. Warownia w 1277 roku została zaatakowana przez Litwinów na czele z [[Trojden]]em, którzy próbowali ją bez powodzenia zdobyć. W XIV wieku zamek został rozbudowany przez Zakon Krzyżacki. W 1481 roku zamek został zdobyty przez moskiewskie wojska Iwana III.


'''W Rzeczpospolitej'''
'''W Rzeczpospolitej'''


W 1559 roku zamek został oddany w zastaw królowi polskiemu Zygmuntowi Augustowi. Po [[sekularyzacja|sekularyzacji]] zakonu Dyneburg w latach 1559–1772 znajdował się w granicach [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]], jako stolica Inflant Polskich. Najpierw był stolicą [[Powiat dyneburski|powiatu dyneburskiego]]. W 1577 roku zamek Dyneburg został zdobyty przez wojska moskiewskie Iwana Groźnego, który wkrótce wybudował szaniec około 19 km w dół rzeki Dźwiny.
W 1559 roku zamek został oddany w zastaw królowi polskiemu Zygmuntowi Augustowi. Po [[sekularyzacja|sekularyzacji]] zakonu Dyneburg w latach 1559–1772 znajdował się w granicach [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]], jako stolica Inflant Polskich. Najpierw był stolicą [[Powiat dyneburski|powiatu dyneburskiego]]. W 1577 roku stary krzyżacki zamek Dyneburg został zdobyty przez wojska moskiewskie Iwana Groźnego, który wkrótce wybudował bastionowy szaniec około 19 km w dół rzeki Dźwiny.


Po odzyskaniu Inflant przez Polskę w pobliżu moskiewskiego szańca król [[Stefan Batory]] lokował nowe miasto Dyneburg, któremu nadał prawa magdeburskie oraz wybudował nową twierdzę. W 1652 roku sejm wydał konstytucję o ufortyfikowaniu miasta, a projekt powstał z inicjatywy króla Jana Kazimierza<ref>Bogusław Dybaś, Fortece Rzeczpospolitej. Studium z dziejów budowy fortyfikacji stałych w państwei polsko-litewskim w XVII wieku, Toruń 1998, s.201, ISBN 83-87639-05-2</ref>. W 1656 miasto i twierdzę zajęły wojska moskiewskie, któremu nadano nazwę ''Borisoglebsk''. Okupacja moskiewska trwała do 1666 roku, gdy Dyneburg został na mocy pokoju andruszowskiego odzyskany przez Polskę. W 1667 roku Dyneburg został stolicą [[województwo inflanckie|województwa inflanckiego]]. W 1691 roku w Dyneburgu stacjonował polski garnizon liczący prawie 1200 ludzi<ref>A.Plater, "Krótka historyczno-chronologiczna wiadomość o dawnym Dynaburgu i o fortecy dynaburgskiej od roku 1667, o jej garnizonie, arsenale, tudzież o starostach dynaburgskich...", Rubon. Pismo poświęcone pożytecznej rozrywce, t.1, Wilno 1842, s. 28</ref>. W 1710 roku miasto ucierpiało w wyniku zarazy, a w twierdzy zmarli prawie wszyscy żołnierze.
Po odzyskaniu Inflant przez Polskę w pobliżu moskiewskiego szańca król [[Stefan Batory]] w 1582 roku lokował nowe miasto Dyneburg, któremu nadał prawa magdeburskie oraz wybudował nową twierdzę. W 1625 roku powstało w mieście kolegium jezuitów, będący pierwszą szkołą w regionie. Obok kolegium powstał kościół. W 1652 roku sejm wydał konstytucję o ufortyfikowaniu miasta, a projekt powstał z inicjatywy króla Jana Kazimierza<ref>Bogusław Dybaś, Fortece Rzeczpospolitej. Studium z dziejów budowy fortyfikacji stałych w państwie polsko-litewskim w XVII wieku, Toruń 1998, s.201, ISBN 83-87639-05-2</ref>. W 1655 roku miasto zajęli Szwedzi, a w 1656 miasto i twierdzę zajęły wojska moskiewskie, któremu nadali nazwę ''Borisoglebsk''. Okupacja moskiewska trwała do 1666 roku, gdy Dyneburg został na mocy pokoju andruszowskiego odzyskany przez Polskę. W 1667 roku Dyneburg został stolicą [[województwo inflanckie|województwa inflanckiego]]. W 1691 roku w Dyneburgu stacjonował polski garnizon liczący prawie 1200 ludzi<ref>A.Plater, "Krótka historyczno-chronologiczna wiadomość o dawnym Dynaburgu i o fortecy dynaburgskiej od roku 1667, o jej garnizonie, arsenale, tudzież o starostach dynaburgskich...", Rubon. Pismo poświęcone pożytecznej rozrywce, t.1, Wilno 1842, s. 28</ref>. W 1710 roku miasto ucierpiało w wyniku zarazy, a w twierdzy zmarli prawie wszyscy żołnierze.


'''W Rosji carskiej'''
'''W Rosji carskiej'''
Linia 56: Linia 56:
'''W Republice Łotwy'''
'''W Republice Łotwy'''


Na początku 1920 zdobyty przez oddziały [[Polska|polskie]] dowodzone przez gen. [[Edward Śmigły-Rydz|Rydza-Śmigłego]] w czasie [[bitwa pod Dyneburgiem|operacji dyneburskiej]]. Większą część zajętego terytorium przekazano władzom niepodległej [[Łotwa|Łotwy]]. W obawie przed odcięciem przez Rosjan (ofensywa Tuchaczewskiego podczas [[wojna polsko-bolszewicka|wojny bolszewickiej]]) polska załoga cytadeli opuściła miasto w lipcu 1920.
Na początku 1920 zdobyty przez oddziały [[Polska|polskie]] dowodzone przez gen. [[Edward Śmigły-Rydz|Rydza-Śmigłego]] w czasie [[bitwa pod Dyneburgiem|operacji dyneburskiej]]. Większą część zajętego terytorium przekazano władzom niepodległej [[Łotwa|Łotwy]]. W obawie przed odcięciem przez Rosjan (ofensywa Tuchaczewskiego podczas [[wojna polsko-bolszewicka|wojny bolszewickiej]]) polska załoga cytadeli opuściła miasto w lipcu 1920. W 1923 roku na murach twierdzy umieszczono tablice ku czci walczącego w powstaniu styczniowym hrabiego Leona Broel-Platera, który został rozstrzelany w twierdzy przez Rosjan (tablica została zniszczona).


{{Przypisy}}
{{Przypisy}}

Wersja z 10:42, 5 lip 2011

Szablon:Miasto zagranica infobox

Dyneburg w 1912 r., z lewej polski kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
Plan Dyneburga z 1655 roku
Polski grób na cmentarzu katolickim w Dyneburgu

Dyneburg (łot. Daugavpils, niem. Dünaburg, ros. Даугавпилс lub Динабург, Dinaburg, lit. Daugpilis, dawniej pol. Dźwińsk lub Dźwinów, biał. Дынабург, Дзьвінск, Dźwinsk, ros. Двинcк, Dwinsk, 1656–1667 Борисоглебск, Borisoglebsk; jidysz דינאבורג ,דענענבורג; Denenburg lub Dineburg; także: דװינסק, Dwinsk) – miasto na Łotwie, w południowo-wschodniej części kraju, nad Dźwiną (nazwa w języku łotewskim oznacza zamek nad Daugavą, tj. Dźwiną), miasto wydzielone, drugie co do wielkości miasto Łotwy. Główny ośrodek Polaków na Łotwie; większość mieszkańców miasta stanowi ludność rosyjskojęzyczna (w tym Rosjanie, Białorusini) oraz Polacy, natomiast Łotysze to tylko ok. 17% mieszkańców.

Historia

W państwie zakonnym

Pierwszy zamek o nazwie Dinaburg zbudował około 1275 roku Ernsta von Rassburga z zakonu kawalerów mieczowych. Warownia w 1277 roku została zaatakowana przez Litwinów na czele z Trojdenem, którzy próbowali ją bez powodzenia zdobyć. W XIV wieku zamek został rozbudowany przez Zakon Krzyżacki. W 1481 roku zamek został zdobyty przez moskiewskie wojska Iwana III.

W Rzeczpospolitej

W 1559 roku zamek został oddany w zastaw królowi polskiemu Zygmuntowi Augustowi. Po sekularyzacji zakonu Dyneburg w latach 1559–1772 znajdował się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jako stolica Inflant Polskich. Najpierw był stolicą powiatu dyneburskiego. W 1577 roku stary krzyżacki zamek Dyneburg został zdobyty przez wojska moskiewskie Iwana Groźnego, który wkrótce wybudował bastionowy szaniec około 19 km w dół rzeki Dźwiny.

Po odzyskaniu Inflant przez Polskę w pobliżu moskiewskiego szańca król Stefan Batory w 1582 roku lokował nowe miasto Dyneburg, któremu nadał prawa magdeburskie oraz wybudował nową twierdzę. W 1625 roku powstało w mieście kolegium jezuitów, będący pierwszą szkołą w regionie. Obok kolegium powstał kościół. W 1652 roku sejm wydał konstytucję o ufortyfikowaniu miasta, a projekt powstał z inicjatywy króla Jana Kazimierza[1]. W 1655 roku miasto zajęli Szwedzi, a w 1656 miasto i twierdzę zajęły wojska moskiewskie, któremu nadali nazwę Borisoglebsk. Okupacja moskiewska trwała do 1666 roku, gdy Dyneburg został na mocy pokoju andruszowskiego odzyskany przez Polskę. W 1667 roku Dyneburg został stolicą województwa inflanckiego. W 1691 roku w Dyneburgu stacjonował polski garnizon liczący prawie 1200 ludzi[2]. W 1710 roku miasto ucierpiało w wyniku zarazy, a w twierdzy zmarli prawie wszyscy żołnierze.

W Rosji carskiej

Po I rozbiorze włączony do Rosji. Podczas powstania kościuszkowskiego zajęty przez oddziały hetmana Michała Ogińskiego. W 1810 roku Rosjanie rozpoczęli budowę w Dyneburgu nowej twierdzy, które kontynuowano do 1833 roku. Po uruchomieniu w drugiej połowie XIX w. linii kolejowych do Petersburga, Rygi, Warszawy, Orła i Szawli stał się ważnym węzłem komunikacyjnym. W 1878 roku ponownie rozbudowano twierdzę. W 1893 roku car Aleksander III zmienił nazwę miasta na Dźwińsk. W 1913 roku miasto liczyło ponad 112 tys mieszkańców (więcej niż Mińsk).

W Republice Łotwy

Na początku 1920 zdobyty przez oddziały polskie dowodzone przez gen. Rydza-Śmigłego w czasie operacji dyneburskiej. Większą część zajętego terytorium przekazano władzom niepodległej Łotwy. W obawie przed odcięciem przez Rosjan (ofensywa Tuchaczewskiego podczas wojny bolszewickiej) polska załoga cytadeli opuściła miasto w lipcu 1920. W 1923 roku na murach twierdzy umieszczono tablice ku czci walczącego w powstaniu styczniowym hrabiego Leona Broel-Platera, który został rozstrzelany w twierdzy przez Rosjan (tablica została zniszczona).

  1. ↑ Bogusław Dybaś, Fortece Rzeczpospolitej. Studium z dziejów budowy fortyfikacji stałych w państwie polsko-litewskim w XVII wieku, Toruń 1998, s.201, ISBN 83-87639-05-2
  2. ↑ A.Plater, "Krótka historyczno-chronologiczna wiadomość o dawnym Dynaburgu i o fortecy dynaburgskiej od roku 1667, o jej garnizonie, arsenale, tudzież o starostach dynaburgskich...", Rubon. Pismo poświęcone pożytecznej rozrywce, t.1, Wilno 1842, s. 28

Demografia

Według stanu z 1 stycznia 2006 miasto liczyło 108 260 mieszkańców.

Turystyka

Dyneburg nie należy do wielkich centrów turystycznych Łotwy i nie posiada starego miasta, które w ogromnej większości zostało zburzone pod budowę twierdzy. Najstarsze budowle w mieście to właśnie XIX-wieczna twierdza rosyjska, na której budowę wykorzystano materiały ze zburzonych kamienic starówki. Najbardziej reprezentacyjną ulicą miasta jest ulica Ryska (Rīgas iela) biegnąca od dworca kolejowego w kierunku rzeki. Przy niej znajdują się kamienice z XIX i początków XX, kościół św. Piotra z 1848, szereg restauracji, hoteli (w tym najwiekszy hotel "Latgola"), banków i najdroższych sklepów.

Warto zobaczyć tu również obiekty sakralne wielu wyznań, w tym synagogę z 1850 oraz największą z nich - prawosławny sobór św.św. Borysa i Gleba. Znajduje się tu także teatr i ogród zoologiczny, oraz parę ciekawych budynków reprezentujących styl secesyjny z przełomu XIX i XX.

Przy drodze wylotowej z miasta znajduje się polski cmentarz katolicki.

Gospodarka

W okresie ZSRR w mieście dominowała produkcja przemysłu elektromaszynowego, lekkiego (odzieżowego i tekstylnego) oraz chemicznego. Do największych należały m.in.:

  • Dyneburski Zakład Włókna Chemicznego (ros. Даугавпилсский завод химического волокна) - 7 tys. prac.,
  • Dyneburski Kombinat Obuwniczy (ros. Даугавпилсский обувной комбинат) - 3 tys. zatr.

Obecnie, po odzyskaniu niepodległości przez Łotwę, największe zakłady w mieście to:

  • Dyneburski Zakład Łańcuchów (łot. Ditton pievadķēžu rūpnīca) - około 2 tys. zatr.
  • Dyneburski Zakład Remontu Lokomotyw (łot. Daugavpils Lokomotīvju Remonta Rūpnīca).

Transport

 Osobny artykuł: Daugavpils (stacja kolejowa).

Dyneburg to duży węzeł kolejowy, posiadający połączenia m.in. z Petersburgiem, Rygą, Wilnem i Szawlami.

12 km na płn.-wsch. od centrum w miejscowości Lociki znajduje się lotnisko Laci. Utrzymywane dotychczas stałe połączenia uległy zawieszeniu w 1990. Trwają prace nad przekształceniem b. wojskowej bazy lotniczej w Międzynarodowy Port Lotniczy Daugavpils. Utworzono firmę Daugavpils lidosta (Port Lotniczy Daugavpils, Sp. z o.o.). Jego otwarcie, jak się przewiduje, nastąpi w 2013.

W mieście funkcjonuje komunikacja tramwajowa.

Edukacja

Swoje siedziby mają tutaj: Uniwersytet Pedagogiczny oraz wydział ogólnotechiczny Ryskiego Uniwersytetu Technicznego. W Dyneburgu funkcjonuje polska szkoła.

Sport

Daugavpils to ośrodek sportu żużlowego, zespół Lokomotiv Daugavpils awansował w sezonie 2007 do I ligi polskiej oraz występuje lidze fińskiej. Ponadto od 2006 miasto organizuje jeden z turniejów wyłaniających mistrza świata – Grand Prix Łotwy. W mieście mają siedzibę również dwa kluby Virsligi (1. ligi piłkarskiej) Dinaburg i Daugava. W mieście działa też klub hokejowy DHK Latgale Dyneburg, występujący w Samsung Premjerliga.

Znane osoby związane z miastem

Zobacz też

Bibliografia

  • Lettland wie wir es lieben, Nacionālais APGĀDS, Rīga 2008, ISBN 978-9984-26-372-4, s. 62
  • Jarosław Swajdo [i in.], Litwa, Łotwa, Estonia i obwód kaliningradzki, Pascal, Bielsko-Biała 2000, ISBN 83-88355-30-9, s. 241-242

Linki zewnętrzne

Podział administracyjny Łotwy
Gminy
Miasta wydzielone

Flaga Łotwy

Podział administracyjny Łotwy (do 2009)
Okręgi
Miasta wydzielone

Flaga Łotwy

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dyneburg&oldid=27078374”