Zamek Tropsztyn: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
+ linki zewnętrzne |
→Architektura: drobne merytoryczne |
||
Linia 36: | Linia 36: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Warownia powstała przypuszczalnie w 1 połowie [[XIII wiek]]u z inicjatywy rodu Ośmiorogów. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1231 roku. Pierwsze murowane zabudowania zamkowe powstały przypuszczalnie w wieku XIV. |
|||
{{fakt|data=2015-03|Rycerz herbu Ośmioróg-Gierałt brał zwycięski udział w turniejach rycerskich na wielu dworach, w tym na dworze Filipa Luksemburskiego i Filipa Dobrego w Burgundii. Opiewano go w eposie rycerskim Antoine’a de Salle’a (1368–1464) /z okresu 1421–1426 / „Le petit Jean de Saintree”. Pisano o nim le Seigneur de Terg h Osmaróg" o krzyżu wyciętym w przeźrocze". Epos ten śpiewany był na dworze Jadwigi i Jagiełły w Krakowie. Z tego też czasu pochodzi herb Roch III Gierałtowski własny.}} |
{{fakt|data=2015-03|Rycerz herbu Ośmioróg-Gierałt brał zwycięski udział w turniejach rycerskich na wielu dworach, w tym na dworze Filipa Luksemburskiego i Filipa Dobrego w Burgundii. Opiewano go w eposie rycerskim Antoine’a de Salle’a (1368–1464) /z okresu 1421–1426 / „Le petit Jean de Saintree”. Pisano o nim le Seigneur de Terg h Osmaróg" o krzyżu wyciętym w przeźrocze". Epos ten śpiewany był na dworze Jadwigi i Jagiełły w Krakowie. Z tego też czasu pochodzi herb Roch III Gierałtowski własny.}} |
||
Inna wzmianka pochodzi z 1390 roku i mówi o własności rycerza Chebdy z Tropsztyna herbu [[Starykoń (herb szlachecki)|Starykoń]] (?) ożenionego z Zochną Gierałtówną herbu Ośmoróg-Gierałtów. Ród ten władał zamkiem przez 300 lat. W 1535 roku zamek został przymusowo oddany (nakaz królewski – [[kontrreformacja]]) przez Prokopa Chebdę kasztelanowi sandomierskiemu Piotrowi Kmicie. W 1541 roku zamek był własnością Robkowskich (spokrewnionych po kądzieli z Gierałtami). W 1556 roku był własnością rodu Gabańskich herbu [[Janina (herb szlachecki)|Janina]]<ref>{{Cytuj | url=http://gulinski.brinkster.net/rod13.htm | tytuł=rod13<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=gulinski.brinkster.net | data dostępu=2017-11-27}}</ref>. W 1574 roku, w okresie kontrreformacji, zrujnowany przez właścicieli [[Zamek w Rożnowie|Rożnowa]] w związku z „napadami prowadzonymi z zamku”. W 1581 roku należał do Łyczków, a w [[XVII wiek]]u do [[Zborowscy herbu Jastrzębiec|Zborowskich]]. Już w 1608 roku zamek był opisywany jako ruina. W 1863 roku sądecki historyk [[Feliks Jan Szczęsny Morawski|Szczęsny Morawski]] przeprowadził na zamku pierwsze wykopaliska archeologiczne. |
Inna wzmianka pochodzi z 1390 roku i mówi o własności rycerza Chebdy z Tropsztyna herbu [[Starykoń (herb szlachecki)|Starykoń]] (?) ożenionego z Zochną Gierałtówną herbu Ośmoróg-Gierałtów. Ród ten władał zamkiem przez 300 lat. W 1535 roku zamek został przymusowo oddany (nakaz królewski – [[kontrreformacja]]) przez Prokopa Chebdę kasztelanowi sandomierskiemu Piotrowi Kmicie. W 1541 roku zamek był własnością Robkowskich (spokrewnionych po kądzieli z Gierałtami). W 1556 roku był własnością rodu Gabańskich herbu [[Janina (herb szlachecki)|Janina]]<ref>{{Cytuj | url=http://gulinski.brinkster.net/rod13.htm | tytuł=rod13<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=gulinski.brinkster.net | data dostępu=2017-11-27}}</ref>. W 1574 roku, w okresie kontrreformacji, zrujnowany przez właścicieli [[Zamek w Rożnowie|Rożnowa]] w związku z „napadami prowadzonymi z zamku”. W 1581 roku zamek należał do Łyczków, a w [[XVII wiek]]u do [[Zborowscy herbu Jastrzębiec|Zborowskich]]. Już w 1608 roku zamek był opisywany jako ruina. W 1863 roku sądecki historyk [[Feliks Jan Szczęsny Morawski|Szczęsny Morawski]] przeprowadził na zamku pierwsze wykopaliska archeologiczne. |
||
W 1970 roku właścicielem ruin zamku został [[Andrzej Benesz]]. Po 1993 roku przeprowadzono odbudowę zamku, a następnie udostępniono go zwiedzającym. W latach 1997-1998 zbudowano mury zewnętrzne oraz odtworzono bramę wschodnią. W latach 1998-1999 odtworzono kształt wtórnej bramy wjazdowej pochodzącej z XVI wieku<ref>{{Cytuj |tytuł = ZABYTKOWA |data dostępu = 2019-02-19 |opublikowany = KOARCHITEKCI |url = https://www.koarchitekci.eu/zabytkowa |język = en-US}}</ref>. |
|||
== Architektura == |
== Architektura == |
||
'''I |
'''I faza''' |
||
W XIV wieku zamek składał się z kamiennego muru obwodowego i drewnianej zabudowy wewnątrz. Brama znajdowała się od |
W XIV wieku zamek składał się z kamiennego muru obwodowego i drewnianej zabudowy wewnątrz. Brama znajdowała się od północnego-wschodu. |
||
'''II |
'''II faza''' |
||
Na przełomie XIV/XV wieku |
Na przełomie XIV/XV wieku od południa zbudowano gotycki budynek. Następnie powstała 5-kondygnacyjna wieża obronna od strony pn.-zachodniej. |
||
'''III |
'''III faza''' |
||
W XVI wieku od strony północnej powstał nowy reprezentacyjny budynek mieszkalny |
W XVI wieku od strony północnej powstał nowy reprezentacyjny budynek mieszkalny. W tym czasie powstała nowa brama od strony zachodniej. |
||
== Właściciele Tropia i Tropsztyna od 1231 r. == |
== Właściciele Tropia i Tropsztyna od 1231 r. == |
Wersja z 17:24, 19 lut 2019
nr rej. A-128 z 18.08.1977[1] | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Położenie na mapie gminy Czchów | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu brzeskiego | |
49°47′47″N 20°38′42″E/49,796389 20,645000 | |
Strona internetowa |
Zamek Tropsztyn – rekonstrukcja zamku obronnego wzniesiona na stromym półwyspie oblanym z trzech stron rzeką Dunajec w gminie Czchów. Historia zamku jest związana z położoną po przeciwległej stronie rzeki wsią Tropie.
Historia
Warownia powstała przypuszczalnie w 1 połowie XIII wieku z inicjatywy rodu Ośmiorogów. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1231 roku. Pierwsze murowane zabudowania zamkowe powstały przypuszczalnie w wieku XIV.
Rycerz herbu Ośmioróg-Gierałt brał zwycięski udział w turniejach rycerskich na wielu dworach, w tym na dworze Filipa Luksemburskiego i Filipa Dobrego w Burgundii. Opiewano go w eposie rycerskim Antoine’a de Salle’a (1368–1464) /z okresu 1421–1426 / „Le petit Jean de Saintree”. Pisano o nim le Seigneur de Terg h Osmaróg" o krzyżu wyciętym w przeźrocze". Epos ten śpiewany był na dworze Jadwigi i Jagiełły w Krakowie. Z tego też czasu pochodzi herb Roch III Gierałtowski własny.[potrzebny przypis]
Inna wzmianka pochodzi z 1390 roku i mówi o własności rycerza Chebdy z Tropsztyna herbu Starykoń (?) ożenionego z Zochną Gierałtówną herbu Ośmoróg-Gierałtów. Ród ten władał zamkiem przez 300 lat. W 1535 roku zamek został przymusowo oddany (nakaz królewski – kontrreformacja) przez Prokopa Chebdę kasztelanowi sandomierskiemu Piotrowi Kmicie. W 1541 roku zamek był własnością Robkowskich (spokrewnionych po kądzieli z Gierałtami). W 1556 roku był własnością rodu Gabańskich herbu Janina[2]. W 1574 roku, w okresie kontrreformacji, zrujnowany przez właścicieli Rożnowa w związku z „napadami prowadzonymi z zamku”. W 1581 roku zamek należał do Łyczków, a w XVII wieku do Zborowskich. Już w 1608 roku zamek był opisywany jako ruina. W 1863 roku sądecki historyk Szczęsny Morawski przeprowadził na zamku pierwsze wykopaliska archeologiczne.
W 1970 roku właścicielem ruin zamku został Andrzej Benesz. Po 1993 roku przeprowadzono odbudowę zamku, a następnie udostępniono go zwiedzającym. W latach 1997-1998 zbudowano mury zewnętrzne oraz odtworzono bramę wschodnią. W latach 1998-1999 odtworzono kształt wtórnej bramy wjazdowej pochodzącej z XVI wieku[3].
Architektura
I faza
W XIV wieku zamek składał się z kamiennego muru obwodowego i drewnianej zabudowy wewnątrz. Brama znajdowała się od północnego-wschodu.
II faza
Na przełomie XIV/XV wieku od południa zbudowano gotycki budynek. Następnie powstała 5-kondygnacyjna wieża obronna od strony pn.-zachodniej.
III faza
W XVI wieku od strony północnej powstał nowy reprezentacyjny budynek mieszkalny. W tym czasie powstała nowa brama od strony zachodniej.
Właściciele Tropia i Tropsztyna od 1231 r.
- 1231 – Dobroslav Osmorous de Tropsztin
- 1420 – Gniewomier de Tropstyn albo Tropie
- 1386 – Ośmioróg-Gierałtowie
- 1390–1535 – Chebdowie (po kądzieli Gierałtowie)
- 1535–1556 – Kmitowie (Piotr Kmita z Wiśnicza)
- 1556–1615 – Robakowscy-Gabańscy
- 1615 – Łyczkowie
- 1615–1624 – Zborowscy herbu Jastrzębiec
- 1624 – Błońscy herbu Biberstein
Nazwa zamku
Od 1400 roku w dokumentach pojawiają się zamiennie zapisy o zamku zwanym również: Rostin, Rotsteyn, Roczsten, Rogsteen, Rosten, Rostin, Roscow (Rożków) będące piśmienniczym wariantem nazw Rożków i Tropsztyn. Dawny Tropsztyn określano również jako „zamek na Zawrociu” lub „w Wytrzyszczce”, „Rożków” oraz „Rogstein”.
Herb Gierałtów
Herbem zamku oraz rodu Ośmiorogów-Gierałtów są cztery pęknięte strąki dzikiego grochu włoskiego, zwanego ciecierką. Jako formę graficzną tego znaku przyjęto uznawać w heraldyce stylizowany równoramienny krzyż z rozciętymi wzdłużnie ramionami. W herbarzach nazywany jest Gierałtem, jak również Ośmiorógiem, Osmorógiem, Ciecierzą oraz Rogami (Rogsteinem).
Turystyka
Zamek dla zwiedzających czynny jest w lipcu i sierpniu. W pobliżu Tropsztyna nad Dunajcem znajdują się zamki w Czchowie (6 km), Rożnowie (5 km) i Melsztynie (16 km).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024, s. 9 [dostęp 2015-09-24] .
- ↑ rod13 [online], gulinski.brinkster.net [dostęp 2017-11-27] .
- ↑ ZABYTKOWA [online], KOARCHITEKCI [dostęp 2019-02-19] (ang.).
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona zamku Tropsztyn; zdjęcia oraz rys historyczny
- Ks. Stanisław Pietrzak: U bramy Sądecczyzny - zamek Tropsztyn. nsi.pl, przed 2003-05-22. [zarchiwizowane z tego adresu].