Stanisław Kozierowski

Tablica upamiętniająca S.Kozierowskiego – Kościół Wniebowzięcia NMP i Św. Michała Archanioła w Trzemesznie

Tablica na kościele w Skórzewie

Stanisław Kozierowski (ur. 28 września 1874 w Trzemesznie, zm. 1 lutego 1949 w Winnej Górze), pseudonim Dołęga, polski historyk i onomasta, duchowny katolicki, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

Edukacja i praca duszpasterska

Urodził się w Trzemesznie (jako syn mistrza szewskiego Floriana Apolinarego oraz Antoniny z Buszkiewiczów), gdzie uczęszczał do gimnazjum, znanego jako Kolegium trzemeszeńskie. Wstąpił do seminarium duchownego, gdzie 12 listopada 1899 otrzymał święcenia kapłańskie. Pracował krótko w różnych parafiach w Wielkopolsce i Westfalii. W latach 1910–1929 był proboszczem w Skórzewie, gdzie zainicjował działalność Bractwa Apostolstwa Modlitwy, kółka rolniczego (1919), pierwszej biblioteki, a także rozpoczął budowę nowego kościoła parafialnego (1927). Na dłużej osiadł w Winnej Górze koło Środy Wielkopolskiej, gdzie działał przez 20 lat.

Wszechnica Piastowska

Był jednym z czwórki założycieli (razem z Heliodorem Święcickim, Józefem Kostrzewskim i Michałem Sobeskim) Wszechnicy Piastowskiej w Poznaniu, dzisiejszego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W okresie międzywojennym był docentem, a od 1938 r. profesorem tytularnym Wydziału Humanistycznego.

Wkład w ustalenie nazw miejscowości na Ziemiach Odzyskanych

Profesor Kozierowski był przewodniczącym Komisji dla spraw Przywrócenia Nazw Słowiańskich na Przyodrzu, której pierwsze posiedzenie odbyło się w Poznaniu 7 kwietnia 1945 r. Wzięli w nim udział znani polscy historycy onomaści: prof. Zygmunt Wojciechowski, prof. Mikołaj Rudnicki oraz Bolesław Czwójdziński (który objechał wszystkie czynne linie kolejowe szkicując trasy kolejowe z nazwami stacji). W myśl ustaleń komisji zmieniono na polskie nazwy stacji i przystanków kolejowych od Pomorza Zachodniego do Śląska. Niekiedy nazwy te później zmieniono w tych przypadkach, gdy różniły się od nazw miejscowości ustalonych później przez państwową Komisję Ustalania Nazw Miejscowości (np. stację Altheide Bad nazwano Wrześniów, a miejscowość – Puszczyków Zdrój; natomiast Komisja Ustalania Nazw Miejscowości nadała miejscowości rok później nazwę Polanica Zdrój.

Jego najważniejszym dziełem jest czterotomowy Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej, którego dwa tomy dotyczą dzisiejszego obszaru północno-wschodnich Niemiec i północno-zachodniej Polski. Choć atlas ma pewne niedostatki naukowe, ma wysoką wartość normującą polskie nazwy urzędowe, dlatego też znalazł zastosowanie w tym zakresie na terenach Ziem Odzyskanych po 1945 r.

Specjalizował się w dziejach Wielkopolski i Pomorza (napisał m.in. prace na temat nazw miejscowych Słowiańszczyzny Zachodniej, 1949) oraz w naukach pomocniczych historii i językoznawstwa, takich jak heraldyka i onomastyka. Autor m.in.: „Leszczyce i ich plemiennik abp św. Bogumił z Dobrowa” czy „Badania nazw topograficznych starej Wielkopolski”.

Prace

• Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi gnieźnieńskiej. (Poznań 1914)
• Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi poznańskiej. Tom I A-O (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1916)
• Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi poznańskiej. Tom II P-Ż. Dodatek A-Ż (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1916)
• Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski. Tom 1 A-Ł (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1921)
• Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski. Tom 2 M-Z (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1922)
• Pierwotne osiedlenie ziemi gnieźnieńskiej wraz z Pałukami w świetle nazw geograficznych i charakterystycznych imion rycerskich. (In: Slavia Occidentalis, t. III-IV 1923-24, s. 1-129. Uniwersytet Poznański, Poznań 1924)
• Pierwotne osiedlenie dorzecza Warty od Koła do Ujścia w świetle nazw geograficznych. (In: Slavia Occidentalis, t. V 1926, s. 112-246. Uniwersytet Poznański, Poznań 1926)
• Pierwotne osiedlenie pogranicza wielkopolsko-śląskiego między Obrą i Odrą a Wartą i Bobrem w świetle nazw geograficznych. (In: Slavia Occidentalis, t. VII 1928, s. 172-329. Uniwersytet Poznański, Poznań 1928)
• Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Zeszyt I (Słupsk, Kołobrzeg, Szczecin, Piła; Nauka i Praca, Poznań 1934; Wydanie 2, Instytut Zachodni, Poznań 1945; Reprint, Archiwum Państwowe w Szczecinie, Szczecin 1990)
• Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Zesz. II B (Nauka i Praca, Poznań 1935)
• Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Zesz. II A (Strzałów, Utyń, Strzelce Nowe, Zwierzyn; Nauka i Praca, Poznań 1937)
• Nieznane zapiski heraldyczne zebrał z ksiąg ziemskich i grodzkich w Poznańskiem Archiwum Państwowym złożónych X. Stanisław Kozierowski, Poznań 1915

Bibliografia

• Piotr Maciej Dziembowski: Proboszczowie parafii świętego Marcina i świętego Wincentego w Skórzewie, Skórzewo 2010, s. 88–91 (z fotografią)
• Bernard Piotrowski: Ks. Stanisław Kozierowski – duchowny, uczony, patriota, w: Życie i Myśl, nr 3-4, 1987, s. 148-159.
• Ryszard Marciniak: Ks. Stanisław Kozierowski (1874-1949), w: Jerzy Laskowski, Grzegorz Łukomski (red.): W hołdzie naszym Antenatom. 85 lat Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM 2004. ISBN 83-232-1384-4.
• Ryszard Marciniak: Ksiądz Stanisław Kozierowski (1874-1949) – życie i dzieło, w: Bogdan Walczak (red.): W Trzemesznie i nie tylko ... Obchody 85-lecia Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM 2006. ISBN 83-232-1650-9.
• Stanisław Urbańczyk: Kozierowski Stanisław (1874-1949), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 14, s. 628-629.
• Jacek Latzke: Kozierowski Stanisław (1874-1949), [w:] Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, s. 371.
• Józef Sprutta: Ksiądz Stanisław Kozierowski: „Przyjaciel Ludu” 1991, z. 4, s. 18-20.
• Bogdan Walczak: Ksiądz Stanisław Kozierowski jako onomasta, „Kronika Wielkopolski” 1995, nr 3, s. 36-44.