Pustynia Błędowska: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m drobne merytoryczne |
nie istniejący link |
||
Linia 42: | Linia 42: | ||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
{{Commonscat|Błędów Desert}} |
|||
* [http://www.mkropka.pl/mkropkapl/panoramy/bledowska/virtualtour.html Panorama Pustyni Błędowskiej w rozdzielczości 0,5 Gigapiksela] |
|||
* [http://www.zumi.pl/droga.html?xs=19.520336&ys=50.36128&xk=19.516352&yk=50.35552&v=true&long=19.520336&lat=50.36128&type=3&scale=3 Pustynia Błędowska na dokładnym zdjęciu satelitarnym Zumi.pl] |
* [http://www.zumi.pl/droga.html?xs=19.520336&ys=50.36128&xk=19.516352&yk=50.35552&v=true&long=19.520336&lat=50.36128&type=3&scale=3 Pustynia Błędowska na dokładnym zdjęciu satelitarnym Zumi.pl] |
||
* [http://maps.google.com/maps?t=h&ie=UTF8&ll=50.349185,19.508972&spn=0.069009,0.135612&om=0 Pustynia Błędowska na zdjęciu satelitarnym] |
* [http://maps.google.com/maps?t=h&ie=UTF8&ll=50.349185,19.508972&spn=0.069009,0.135612&om=0 Pustynia Błędowska na zdjęciu satelitarnym] |
Wersja z 22:52, 6 mar 2017
Pustynia Błędowska – największy w Polsce obszar lotnych piasków (około 33 km²) leżący na pograniczu Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Olkuskiej.
Rozciąga się od Błędowa (dzielnicy Dąbrowy Górniczej) na zachodzie do gminy Klucze na wschodzie. Granicą północną pustyni jest wieś Chechło, a na południu jest ograniczona dużym obszarem leśnym. Pustynia ma niecałe 10 km długości i szerokość do 4 km. Piaski mają średnią miąższość 40 m, maksymalnie 70 m. Przez pustynię, ze wschodu na zachód, przepływa Biała Przemsza.
Rozwój i zarastanie
Pustynia w obecnej postaci jest pochodzenia antropogenicznego. W wyniku intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin. W połączeniu z intensywną wycinką lasów na potrzeby górnictwa i hutnictwa, rozwijających się w tych rejonach od średniowiecza, spowodowało to odsłonięcie ok. 150 km² piasków, sięgających na południu w okolice Szczakowej. Pozostałościami tej tzw. Dużej Pustyni Błędowskiej są już niemal całkowicie zarośnięta Pustynia Starczynowska na zachód od Olkusza oraz Dziadowskie Morze koło Boru Biskupiego w okolicach Bukowna.
Według legend pustynia miała powstać z rozsypanego przez diabła piasku, którym chciał on zasypać olkuską kopalnię srebra.
Na Pustyni Błędowskiej zdarzało się dawniej zjawisko fatamorgany[1].
W latach 50. XX wieku część pustyni zaorano i obsadzono wierzbą ostrolistną oraz sosną. W połączeniu z pyłami przemysłowymi GOP-u i obserwowanym obecnie podnoszeniem się poziomu wód, spowodowało to znaczne zmniejszenie powierzchni odkrytych piasków. Część południowa pustyni jest już niemal całkowicie zarośnięta (wyjątkiem są krawędzie wschodnie), jednak część północna, w okolicach Chechła, jest wciąż terenem w dużej mierze odsłoniętym.
Ochrona pustyni
Obecnie podejmuje się działanie mająca na celu uchronienie tego unikalnego obszaru poprzez karczowanie sukcesywnie zarastających drzew[2]. W 2010 roku rozpoczął się program „Ochrona mozaiki siedlisk przyrodniczych w zlewni rzeki Białej Przemszy” realizowany przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, w ramach którego przez pustynię zostanie wyznaczona ścieżka przyrodnicza o długości 12 km, odkrzewione oraz oczyszczone z niewybuchów, usunięty zostanie muł z 10 ha Bagien Błędowskich i Stawu Jandy. Na pustyni prowadzony będzie także wypas zwierząt, co ma zapobiegać jej zarastaniu[3].
Obszar pustyni był objęty programem ochrony Life+ na Pustyni Błędowskiej, którego realizacja trwała do 30 listopada 2014 roku. Celem projektu było osiągnięcie właściwego stanu ochrony największego w Polsce kompleksu dwóch napiaskowych siedlisk przyrodniczych: ciepłolubnych muraw i wydm śródlądowych[4].
W 2013 roku pustynia została zamknięta dla zwiedzających, ze względu na prowadzone działania mające odnowić jej piaszczyste tereny. Ponowne otwarcie planowane było na wiosnę 2014, a zakończenie projektu „Czynna ochrona kompleksu priorytetowych siedlisk napiaskowych na Pustyni Błędowskiej” miało nastąpić w listopadzie 2014. Wartość projektu wynosi 9 mln zł, z czego 50% finansowane jest z programu Life+, ze środków Unii Europejskiej, 45% ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, 5% jest wkładem gminy Klucze[5].
Wykorzystanie
Od wczesnych lat XX wieku pustynia wykorzystywana była jako poligon. Podczas I wojny światowej ćwiczył na niej przed bitwą pod Krzywopłotami batalion pomocniczy piechoty legionowej. W okresie międzywojennym obszar ten wykorzystywała do ćwiczeń piechota i artyleria Korpusu Nr V w Krakowie. W czasie II wojny światowej pustynia służyła jako poligon niemieckiej Afrika Korps oraz niemieckim lotnikom z bazy Udetfeld koło Siewierza. Obecnie tylko część północna pustyni służy za poligon wojskowy. Od strony Chechła oraz na górze Czubatce w Kluczach było niegdyś stanowisko dowodzenia, jednak z powodu groźby zawalenia ruiny usunięto.
Na Pustyni Błędowskiej została częściowo zrealizowana ekranizacja Faraona Bolesława Prusa.
Turystyka
Pustynia jest atrakcyjnym terenem wędrówek pieszych oraz konnych. Błędów połączony jest z Kluczami żółtym „Szlakiem Pustynnym”. Miejscowości te łączy także pomarańczowy szlak jeździecki – „Transjurajski Szlak Konny”, z odnogą w stronę Chechła (przez bród na Białej Przemszy), obecnie zamkniętą w skutek interwencji wojska[6].
Promocją i ochroną pustyni zajmuje się stowarzyszenie Polska Sahara[7].
- ↑ Leńkowa Antonina , Oskalpowana Ziemia, wyd. IV zaktualizowane, Katowice: Wyd. „Śląsk”, 1988, s. 38 .
- ↑ Wp.pl „Polskiej Saharze” grozi zagłada.
- ↑ Kozy mogą uratować Pustynię Błędowską. Dziennik Polski, 2010.
- ↑ Gmina Klucze – Aktualności.
- ↑ Na Pustyni Błędowskiej już prawie jak na Saharze. Gazeta.pl, 02.09.2013.
- ↑ Skała 2005 ↓, s. 185.
- ↑ Polska Sahara.
Literatura
- Cyprian Skała , Jura Krakowsko-Częstochowska, Bielsko-Biała: Pascal, 2005, ISBN 83-7304-398-5 .
- Szczypek i inni, Pustynia Błędowska – fenomen polskiego krajobrazu, Krzeszowice: Kubajak, 2001, ISBN 83-7323-005-X . .