Skóra: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 13:47, 15 maj 2020

Skóra (łac. cutis, gr. derma) – największy narząd powłoki wspólnej (łac. integumentum commune) kręgowców o złożonej budowie i wielorakich funkcjach; powłoka właściwa. Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Naskórek składa się głównie z dojrzewających komórek nabłonkowych, nazywanych keratynocytami i tworzy kilka warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą, jasną i rogową. Oprócz keratynocytów w naskórku znajdują się również komórki barwnikowe — melanocyty, komórki odpowiedzialne za reakcje immunologiczne – komórki Langerhansa i komórki układu nerwowego — komórki Merkla. W skórze właściwej utworzonej z tkanki łącznej znajdują się włókna kolagenowe i elastyna oraz elementy komórkowe: fibroblasty, mastocyty i komórki krwi oraz naczynia i nerwy. Tkankę podskórną tworzy tkanka tłuszczowa i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: gruczoły potowe (gruczoły ekrynowe i apokrynowe), gruczoły łojowe, paznokcie i włosy. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem bakteriami, grzybami, wirusami, przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazę). Poza tym skóra spełnia czynność percepcyjną ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, resorpcyjną oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w błony śluzowe. U człowieka najcieńsza jest na powiekach (0,5 mm grubości), natomiast najgrubsza jest na piętach i na skórze dłoni (4 mm grubości)^[1] ^[2].

Funkcje skóry

Podstawowe funkcje skóry to:

izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych) – mechaniczna osłona i obrona organizmu głównie przed drobnoustrojami chorobotwórczymi (ważny składnik odporności nieswoistej),
udział w wymianie gazowej (tylko kręgowce niższe),
termoregulacja ustroju,
udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe),
percepcja (odbiór) bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w skórze i naskórku,
melanogeneza (melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym),
wchłanianie niektórych substancji,
gospodarka tłuszczowa,
gospodarka witaminowa (synteza witaminy D₃ z 7-dehydrocholesterolu),
wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera komórki Langerhansa należące do APC).

Budowa skóry

Skóra składa się z dwóch warstw (licząc od zewnątrz)^[3]:

naskórek (epidermis) – warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję ochronną i rozrodczą, która posiada barwnik – melaninę, nadającą włosom i skórze barwę; naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw w zależności od grubości. Są to (od zewnątrz):
- warstwa rogowa (łac. stratum corneum), która dzieli się na warstwę zbitą (łac. stratum compactum) i warstwę rogowaciejącą (łac. stratum disjunctum)
- warstwa jasna (łac. stratum lucidum) – tylko w miejscach gdzie skóra jest gruba – na podeszwach stóp, zwłaszcza na piętach i wewnętrznej stronie dłoni
- warstwa ziarnista (łac. stratum granulosum)
- warstwa kolczysta (łac. stratum spinosum)
- warstwa podstawna (łac. stratum basale)
skóra właściwa (łac. cutis vera) – warstwa środkowa, zbudowana głównie z tkanki łącznej włóknistej, zawiera receptory, naczynia krwionośne, nerwy oraz gruczoły, np. potowe, a także korzenie włosów, jest to warstwa odżywcza i wspierająca (ma od 1 do 3 mm grubości). Wyróżnia się dwie podstawowe warstwy skóry właściwej: warstwa brodawkowata (występują w niej liczne wypuklenia nazywane brodawkami, które są połączone tkanką łączną z naskórkiem) oraz warstwa siatkowata (dolna warstwa skory właściwej stykająca się z tkanką podskórną, zbudowana z bardziej zbitej tkanki łącznej)
Pod skórą znajduje się tkanka podskórna (łac. hypodermis, tela subcutanea) – zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej; zawiera komórki tłuszczowe (ich ilość jest warunkowana odżywianiem, wiekiem, płcią, miejscem na ciele) oraz dolne odcinki korzeni włosów, części wydzielnicze gruczołów (np. potowych), a także niektóre receptory (np.ciałka blaszkowate), izoluje przed nagłymi zmianami temperatury.

Przydatki skóry (wytwory naskórka)

Do skóry zalicza się również przydatki skóry (adnexa cutis), powstające z nabłonka tworzącego naskórek:

łuski (squamae) - gady, ryby (łuski ryb są wytworem skóry właściwej)
pióra (pennae) - ptaki,
włosy (pili) (m.in. rzęsy i brwi) - ssaki,
paznokcie (ungues) - ssaki naczelne,
pazury (unguiculae),
rogi (cornua) - niektóre ssaki,
kopyta (ungulae) - ssaki kopytne.

Receptory w skórze są narządami zmysłów: dotyku, bólu (nocycepcja) i temperatury.

Gruczoły

W skórze właściwej i w warstwie podskórnej występują gruczoły potowe i łojowe, naczynia krwionośne i ciałka zmysłów.

Do przydatków skóry należą też gruczoły (glandulae cutis):

gruczoły potowe (glandulae sudoriferae) (ssaki),
gruczoły łojowe (glandulae sebaceae)(ssaki),
gruczoły sutkowe (glandulae mammariae) (ssaki),
gruczoły śluzowe (glandulae mucosae) (ryby i płazy),
gruczoły mlekowe (glandulae lactiferae),
gruczoły jadowe (gady i płazy),
gruczoły kuprowe (ptaki).

Unaczynienie skóry

sieć głęboka – skóra właściwa, tkanka podskórna
sieć podbrodawkowa – u podstawy brodawek
sieć powierzchowna

Przy oziębieniu następuje odruchowy skurcz naczyń krwionośnych i mięśni stroszących włosy (musculi arectores pilorum).

Barwa skóry

Barwa skóry zależy głównie od zawartości melaniny. Spośród naczelnych u orangutana melanina występuje zarówno w naskórku i w skórze właściwej. U gibbonów, szympansów i człowieka melanina występuje głównie w naskórku. Jednak tylko u człowieka występuje znaczne zróżnicowanie kolorów skóry, powstałe prawdopodobnie jako adaptacja do różnego natężenia promieniowania ultrafioletowego.

Przypisy

↑ Waldemar Placek Wybrane pojęcia z dermatologii "Encyklopedia Badań Medycznych" Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996
↑ The Thickest and Thinnest Skin on the Body, „Actforlibraries.org” [dostęp 2017-12-31] (ang.).
↑ Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka – Tom IV: Układ nerwowy ośrodkowy. Warszawa: PZWL, 2009. ISBN 978-83-200-4025-8.

Zobacz też

[1] Waldemar Placek Wybrane pojęcia z dermatologii "Encyklopedia Badań Medycznych" Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996

[2] The Thickest and Thinnest Skin on the Body, „Actforlibraries.org” [dostęp 2017-12-31] (ang.).

[3] Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka – Tom IV: Układ nerwowy ośrodkowy. Warszawa: PZWL, 2009. ISBN 978-83-200-4025-8.

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
 {{Dopracować|źródła=2013-10}}
 [[Plik:Human skin structure.jpg|right|220px|thumb|Skóra człowieka]]
-'''Skóra''' ([[łacina|łac]]. ''cutis'', [[język grecki klasyczny|gr]]. ''derma'') – największy organ tak Marek organ nie narząd [[powłoka wspólna|powłoki wspólnej]] (łac. ''integumentum commune'') [[kręgowce|kręgowców]] o złożonej budowie i wielorakich funkcjach; powłoka właściwa.
+'''Skóra''' ([[łacina|łac]]. ''cutis'', [[język grecki klasyczny|gr]]. ''derma'') – największy [[narząd]] [[powłoka wspólna|powłoki wspólnej]] (łac. ''integumentum commune'') [[kręgowce|kręgowców]] o złożonej budowie i wielorakich funkcjach; powłoka właściwa.
 Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: [[Naskórek|naskórka]], [[Skóra właściwa|skóry właściwej]] i [[Tkanka podskórna|tkanki podskórnej]]. Naskórek składa się głównie z dojrzewających [[Komórka|komórek nabłonkowych]], nazywanych [[keratynocyt]]ami i tworzy kilka warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą, jasną i rogową.
 Oprócz keratynocytów w naskórku znajdują się również komórki barwnikowe — [[melanocyt]]y, komórki odpowiedzialne za reakcje immunologiczne – komórki Langerhansa i komórki [[układ nerwowy|układu nerwowego]] — [[Komórka Merkla|komórki Merkla]]. W skórze właściwej utworzonej z [[tkanka łączna|tkanki łącznej]] znajdują się włókna [[kolagen]]owe i [[elastyna]] oraz elementy komórkowe: [[fibroblast]]y, [[Komórka tuczna|mastocyty]] i komórki krwi oraz [[układ krwionośny człowieka|naczynia]] i [[nerw]]y. Tkankę podskórną tworzy [[tkanka tłuszczowa]] i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: [[gruczoł potowy|gruczoły potowe]] ([[gruczoł ekrynowy|gruczoły ekrynowe]] i [[gruczoł apokrynowy|apokrynowe]]), [[gruczoł łojowy|gruczoły łojowe]], [[paznokieć|paznokcie]] i [[włos]]y. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem [[bakterie|bakteriami]], [[grzyby|grzybami]], [[wirusy|wirusami]], przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu ([[homeostaza|homeostazę]]). Poza tym skóra spełnia czynność [[percepcja|percepcyjną]] ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, [[resorpcja|resorpcyjną]] oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w [[błona śluzowa|błony śluzowe]]. U człowieka najcieńsza jest na powiekach (0,5 mm grubości), natomiast najgrubsza jest na piętach i na skórze dłoni (4 mm grubości)<ref>Waldemar Placek Wybrane pojęcia z dermatologii "Encyklopedia Badań Medycznych" Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996</ref> <ref>{{Cytuj |tytuł = The Thickest and Thinnest Skin on the Body |czasopismo = Actforlibraries.org |data dostępu = 2017-12-31 |url = http://www.actforlibraries.org/the-thickest-and-thinnest-skin-on-the-body/ |język = en-US}}</ref>.