Sultanhisar (1907)
 „Sultanhisar” w 1915 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
1906 |
| Wodowanie |
1907 |
 Imperium Osmańskie
| |
| Nazwa |
Sultanhisar |
| Wejście do służby |
1907 |
| Wycofanie ze służby |
październik 1918 |
 Turcja
| |
| Wejście do służby |
1924 |
| Wycofanie ze służby |
1928 |
| Los okrętu |
złomowany w 1935 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 97–97,5 tony |
| Długość |
całkowita: 40,2 metra |
| Szerokość |
4,4 metra |
| Zanurzenie |
1,9 metra |
| Materiał kadłuba | |
| Napęd | |
| 1 maszyna parowa potrójnego rozprężania o mocy 2200 KM 2 kotły, 1 śruba | |
| Prędkość |
26 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 2 działka kal. 37 mm (2 x I) 5 torped | |
| Wyrzutnie torpedowe |
3 × 450 mm (1 x I, 1 x II) |
| Załoga |
20–23 |
Sultanhisar – turecki torpedowiec z początku XX wieku, jedna z czterech zbudowanych we Francji jednostek typu Demirhisar. Okręt został zwodowany w 1907 roku w stoczni Schneider & Cie w Chalon-sur-Saône i w tym samym roku wcielono go w skład marynarki Imperium Osmańskiego. Torpedowiec wziął udział w I wojnie bałkańskiej i I wojnie światowej, a po remoncie w latach 20. służył pod banderą Republiki Turcji do 1928 roku. Okręt został złomowany w 1935 roku.
Projekt i budowa[edytuj | edytuj kod]
Kontrakt na budowę czterech torpedowców typu Demirhisar (a także czterech niszczycieli typu Samsun) podpisano 22 stycznia 1906 roku[1]. Okręty zostały ostatecznie zamówione przez Turcję we Francji 25 października 1906 roku[2][3][a]. Jednostki były identyczne z budowanymi dla Marine nationale torpedowcami typu 38-metrowego Nr 309–311 i 353–358[3][4].
„Sultanhisar” zbudowany został w stoczni Schneider & Cie w Chalon-sur-Saône[3][5]. Stępkę okrętu położono w 1906 roku, a zwodowany został w 1907 roku[5][6][b].
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
Okręt był torpedowcem z kadłubem wykonanym ze stali[7]. Długość całkowita wynosiła 40,2 metra (38 metrów między pionami), szerokość 4,4 metra i zanurzenie 1,9 metra[5][6][c]. Wyporność normalna wynosiła 97–97,5 tony[4][5], zaś pełna 101 ton[6]. Jednostka napędzana była przez pionową trzycylindrową maszynę parową potrójnego rozprężania Schneider & Cie o mocy 2200 KM, do której parę dostarczały dwa kotły wodnorurkowe du Temple[5][6]. Prędkość maksymalna napędzanego jedną śrubą okrętu wynosiła 26 węzłów[4][5]. Zapas węgla wynosił 11,2 tony[4][5].
Na uzbrojenie artyleryjskie jednostki składały się dwa pojedyncze działka kalibru 37 mm QF L/20 Hotchkiss z zapasem 200 nabojów[5][6][d]. Broń torpedową stanowiły trzy wyrzutnie kalibru 450 mm: jedna stała na dziobie i zamontowany na pokładzie podwójny obracalny aparat torpedowy, z łącznym zapasem pięciu torped[5][6][e].
Załoga okrętu składała się z 3 oficerów i od 17 do 20 podoficerów i marynarzy[5][6].
Służba[edytuj | edytuj kod]
„Sultanhisar” został wcielony w skład marynarki wojennej Imperium Osmańskiego w 1907 roku w Stambule[6][8]. W maju 1909 roku wziął udział w pierwszych manewrach floty tureckiej na Morzu Marmara[9]. Po wybuchu I wojny bałkańskiej, 10 października 1912 roku torpedowiec stacjonował w Bosforze[10]. 14 grudnia okręt wraz z niszczycielem „Basra” oraz krążownikiem „Mecidiye” wziął udział w nierozstrzygniętej potyczce z greckimi niszczycielami „Sfendoni”, „Lonchi”, „Thyella” i „Nafkratousa”[11]. 3 marca 1913 roku „Sultanhisar” i „Demirhisar” opuściły Dardanele i udały się pod wybrzeże Anatolii w celu odnalezienia greckiego okrętu podwodnego „Delfin”[12].
W momencie wybuchu I wojny światowej torpedowiec był już mocno wyeksploatowany i zdolny był do osiągnięcia prędkości zaledwie 16 węzłów[5][6]. Załogę „Sultanhisara” stanowiło wówczas 4 Niemców i 32 Turków[5][13]. Według stanu na 27 października 1914 roku „Sultanhisar” wchodził w skład 2. Dywizjonu Torpedowców (wraz z siostrzanymi jednostkami „Demirhisar”, „Sivrihisar” i „Hamidabad”), a jego dowódcą był Riza Mehmet[14]. Przez większą część wojny okręty typu Demirhisar wykorzystywane były głównie do zwalczania okrętów podwodnych[15]. 30 kwietnia 1915 roku okręt o godzinie 8:00 rano patrolując wody nieopodal Erdek na Morzu Marmara zauważył peryskop okrętu podwodnego, po czym otworzył ogień w jego kierunku[16]. Do torpedowca dołączył wkrótce slup „Zuhaf”, który po wynurzeniu wrogiej jednostki szykował się do staranowania przeciwnika[16]. Okrętem podwodnym był australijski HMAS AE2, którego dowódca wydał rozkaz samozatopienia; licząca trzech oficerów i 29 marynarzy załoga AE2 została podjęta przez „Sultanhisara” i po przetransportowaniu do Gallipoli trafiła do niewoli[16]. 7 sierpnia „Sultanhisar”, holując barkę nurkową obsadzoną ekipą ratowniczą z krążownika „Midilli” przybył w rejon, gdzie poprzedniego dnia HMS E11 zatopił krążownik „Peyk-i Şevket”[17].
Od 14 lipca 1918 roku torpedowce „Sultanhisar”, „Akhisar”, „Draç” i „Musul” wraz z krążownikami torpedowymi „Berk-i Satvet” i „Peyk-i Şevket” jako jedyne okręty floty osmańskiej operowały aktywnie na Morzu Czarnym[18]. W październiku okręt odstawiono do rezerwy[8]. Po zakończeniu wojny, 29 października 1923 roku „Sultanhisar” został formalnie wcielony do nowo powstałej marynarki wojennej Republiki Turcji, choć jego stan techniczny nie pozwalał na eksploatację[19]. W 1924 roku jednostka podjęła czynną służbę[8]. Okręt wycofano ze składu floty w 1928 roku i złomowano w 1935 roku[6][8].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 podają, że torpedowce zostały zamówione w 1904 roku.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 podają, że okręt został zwodowany w 1906 roku.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 i Noppen 2016 ↓, s. 36 podają, że zanurzenie jednostki wynosiło 2,6 metra, zaś Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 podaje, że 2,7 metra.
- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 podają, że okręt był uzbrojony w dwa działka rewolwerowe Hotchkiss.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 podaje, że okręt miał zainstalowane dwie wyrzutnie torped.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 13.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 12, 157.
- ↑ a b c Noppen 2016 ↓, s. 7.
- ↑ a b c d Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 156.
- ↑ a b c d e f g h i j Gogin 2024 ↓.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 155.
- ↑ a b c d Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 157.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 14.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 195.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 21-22.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 24.
- ↑ Noppen 2016 ↓, s. 36.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 196.
- ↑ Noppen 2016 ↓, s. 22.
- ↑ a b c Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 36.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 39.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 54.
- ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 59.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: DEMİRHİSAR torpedo boats (1907). Navypedia. [dostęp 2024-03-21]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
- Ryan K. Noppen: Okręty osmańskiej marynarki wojennej 1914-1918. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-65-2.
