Szklary (województwo małopolskie)
50°10′45″N 19°42′50″E/50,179167 19,713889
| wieś | |
 Dolina Szklarki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
ok. 850 |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-048[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0321572 |
Położenie na mapie gminy Jerzmanowice-Przeginia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
| 50°10′45″N 19°42′50″E/50,179167 19,713889[1]
| |
Szklary – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Jerzmanowice-Przeginia.
Wieś królewska w tenucie ojcowskiej w powiecie proszowskim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[3]. W latach 1975–1998 w województwie krakowskim.
Wieś ma ok. 3,5 km długości. Najwyższym szczytem Szklar jest wapienna skała Brodło. Pod nią stoi wybudowany w latach 1990–1994 kościół rzymskokatolicki pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego[4]. W miejscowości znajduje się również szkoła podstawowa oraz cmentarz.
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0321589 | Dół | część wsi |
| 0321595 | Góra | część wsi |
| 0321603 | Na Brodle | część wsi |
| 0321610 | Pod Brodłem | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Osada wzmiankowana w 1329 roku jako Hutnica; od 1400 pod obecną nazwą. Prawdopodobnie działała w niej huta szkła. Od ok. 1470 roku była wsią królewską. W 1590 roku została wyłączona ze starostwa ojcowskiego i przekazana w samodzielną dzierżawę Marcinowi Borzęckiemu. W końcu XVI wieku 16 kmieci uprawiało we wsi 9 łanów ziemi. W 1792 roku we wsi mieszkało 290 osób, w tym 5 Żydów. Stał dwór, browar, młyn i karczma. 5 kwietnia 1863 roku oddział ochotników przekraczających kordon austriacko-rosyjski stoczył potyczkę z Rosjanami, zakończoną rozproszeniem prawie 500-osobowego oddziału powstańców. W 1914 roku karczma została zniszczona w wyniku działań wojennych. Podczas II Wojny Światowej 22 sierpnia 1944 roku doszło do pacyfikacji wsi przez oddział egzekucyjny formacji SS i SA z Olkusza. Jej bezpośrednim powodem była stoczona dzień wcześniej w Dolinie Racławki przypadkowa potyczka oddziału partyzanckiego Armii Ludowej z kilkunastoosobową grupą młodzieży Hitlerjugend, w wyniku której poległ jeden partyzant i trzech młodych Niemców. Oddział, który przybył na teren Szklar schwytał 6 miejscowych chłopów z których troje zostało zastrzelonych na miejscu, dwoje zbiegło, a jeden został zwolniony. Ofiary zostały pochowane we wspólnej mogile na cmentarzu w Racławicach, w chwili śmierci mieli od 20 do 27 lat.[7]
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość położona jest w środkowej części Doliny Szklarki przecinającej Wyżynę Olkuską (część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej). Dnem doliny płynie potok Szklarka, miejscami w głębokim wąwozie o stromych zboczach, w których znajdują się liczne skały wapienne. Potok zasilany jest przez duże wywierzysko zwane Piórem. Ze względu na piękno krajobrazu i walory przyrodnicze tereny te włączone zostały w obszar Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Przez miejscowość przebiegają szlaki turystyczne umożliwiające zwiedzenie tych atrakcyjnych turystycznie i rekreacyjnie dolinek. Na terenie Jerzmanowic przy granicy ze Szklarami utworzono na wschodnich zboczach leśny rezerwat przyrody Dolina Szklarki (np. Jaskinia Ciasny Awen). W niej też znajduje się jeden z punktów Małopolskiego Szlaku Geoturystycznego, jako przykład rozwoju i sedymentacji wapieni płytowych i bioherm gąbkowych. Na południe od wsi znajdują się dwa kompleksy leśne: Las Pisarski i Las Knopówka.
czerwony – atrakcyjny widokowo czerwony szlak okrężny przez najciekawsze obszary Doliny Szklarki. Wychodząc nim ze Szklar w kierunku wschodnim przejdziemy cały leśny rezerwat. Szlak wspina się na górę i wyprowadza na pola uprawne wierzchowiny Wyżyny Olkuskiej skąd roztaczają się szerokie widoki w południowo-wschodnim kierunku. Następnie szlak schodzi z powrotem do dna doliny, przekracza drogę, przechodzi na zachodnie zbocze doliny i prowadzi odkrytymi w większości terenami w pobliżu dużych ostańców wierzchołkowych: Witkowe Skały, Łyse Skały, Chochołowe Skały, Cisówki, Kozłowe Skały. Obok Bukowej Góry w ramach projektu Małopolski Szlak Geoturystyczny ustawiono tablicę informacyjną opisującą mechanizm powstania znajdującej się w niej Jaskini Szeroki Aven.
żółty – z Ojcowskiego Parku Narodowego przez Dolinę Bolechowicką, Karniowice, Dolinę Kobylańską, Będkowice, Bramę Będkowską, fragment Doliny Będkowskiej, Szklary, rezerwat przyrody Dolina Racławki do Paczółtowic.
czarny – z Radwanowic do Szklar.
niebieski szlak rowerowy – z Ojcowskiego Parku Narodowego przez Jerzmanowice (obok ostańców jerzmanowickich), Dolinę Będkowską, Łazy, Szklary, Racławice.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 135584
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1257 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 95.
- ↑ Szklary [online], malopolska.szlaki.pttk.pl [dostęp 2022-10-04] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Kazimierz. Tomczyk, Dzieje wsi i parafii Szklary, s. 104 Kraków, 2004 [dostęp 2022-01-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Julian Zinkow, Krzeszowice i okolice Wyd. PTTK „Kraj” Warszawa, Kraków 1988
- Osadnictwo i krajobraz pod red. Z. Nogi, ZZJPK Kraków 1997
- Kazimierz Tomczyk, Dzieje wsi i Parafii Szklary, Kraków 2004
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Integralne części wsi |
|
| Nazwy zniesione |
|
