Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne

Amitryptylina – typowy trójcykliczny lek przeciwdepresyjny

Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, TLPD; leki trójpierścieniowe (ang. tricyclic antidepressants, TCA) – grupa leków psychotropowych o zbliżonej budowie chemicznej (cząsteczka złożona z trzech pierścieni), używanych w leczeniu depresji. Są to głównie pochodne dibenzoazepiny, dibenzodiazepiny, dibenzooksepiny, dibenzotiepiny, dibenzocykloheptadienu i innych. Do lecznictwa wprowadzone zostały w latach pięćdziesiątych XX wieku. Pierwszym lekiem z tej grupy była imipramina.

Mechanizm działania

Mechanizm działania TLPD nie jest do końca wyjaśniony. Obecnie uważa się, że TLPD blokują wychwyt zwrotny amin biogennych (głównie noradrenaliny, serotoniny). Niektóre z nich hamują też zwrotny wychwyt dopaminy. W ten sposób powodują zwiększenie stężenia tych neuroprzekaźników w szczelinie synaptycznej i tym samym zwiększone pobudzenie układów: noradrenergicznego i serotoninergicznego. Poza tym leki trójpierścieniowe w różnym stopniu oddziałują z receptorami muskarynowymi, serotoninergicznymi (5HT₁ i 5HT₂) oraz histaminowymi H₁.

Efekty działania leczniczego polegające na zniesieniu zahamowania psychoruchowego, występującego w depresji pojawiają się tydzień lub dwa od rozpoczęcia terapii. Pełne działanie przeciwdepresyjne obserwuje się po 3-4 tygodniach. Brak efektu po 6-8 tygodniach od rozpoczęcia terapii powinien skłonić lekarza do zmiany leku.

Niemal wszystkie TLPD wywierają wpływ hamujący na CYP 2D6 (aczkolwiek istnieją istotne różnice w ramach tej grupy)^[1].

Wskazania i zastosowanie

TLPD są używane w leczeniu szeregu zaburzeń psychicznych i neurologicznych. Głównie są to:

depresja, głównie endogenna. Są podawane w depresjach psychogennych, objawowych, występujących w chorobach somatycznych oraz w depresjach innego pochodzenia.
dystymia
zespoły natręctw
lęk
nerwice
moczenie nocne – szczególnie u dzieci
bezsenność
bulimia
pomocniczo w terapii nikotynizmu i innych uzależnień
pomocniczo w przypadkach neuropatii

TLPD można podawać doustnie lub w zastrzykach. Leczenie rozpoczyna się od małych dawek, które zwiększa się stopniowo w ciągu kilku pierwszych tygodni. U osób starszych stosuje się mniejsze ilości leku. Dawki muszą być dobierane indywidualnie.

Działania niepożądane

Spowodowane są głównie działaniem cholinolitycznym TLPD:

suchość w ustach
zatkany nos
nieostre widzenie
zaparcia
trudności w oddawaniu moczu
podwyższona temperatura ciała
zawroty głowy
działanie kardiotoksyczne
hipotonia ortostatyczna
niedociśnienie
tachykardia.

Mogą wystąpić też zaburzenia świadomości, omamy, niepokój, zaburzenia pamięci. Stosunkowo często występuje senność, zmęczenie, lęki, zaburzenia koncentracji. Często też po zastosowaniu TLPD faza depresyjna w chorobie afektywnej dwubiegunowej zmienia się na fazę maniakalną.

Efekty uboczne są szczególnie nasilone w pierwszych tygodniach leczenia, później stopniowo ustępują.

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania do stosowania trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych są podobne jak dla cholinolityków i obejmują:

jaskrę
rozrost prostaty
nadciśnienie i inne choroby układu krwionośnego
zaburzenia rytmu serca.

Inne przeciwwskazania to:

ciężkie uszkodzenia narządów miąższowych
zatrucie alkoholem lub innymi środkami psychoaktywnymi (np. barbituranami, benzodiazepinami, opioidami) oraz cholinolitykami.

Przykłady trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych

Przypisy

↑ Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria. T. 3. Wrocław: Urban & Parner, 2003. ISBN 83-87944-24-6.

Bibliografia

Waldemar Janiec red.: Kompendium farmakologii Wydanie II. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006. ISBN 83-200-3589-9.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[1] Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria. T. 3. Wrocław: Urban & Parner, 2003. ISBN 83-87944-24-6.

[1]