Benedyktyni

Benedyktyni

Dewiza: Ora et labora; Pax
Pełna nazwa	Zakon Świętego Benedykta
Nazwa łacińska	Ordo Sancti Benedicti
Skrót zakonny	OSB
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Założyciel	Benedykt z Nursji
Data założenia	529
Liczba członków	7926 (2003)
Strona internetowa

Benedyktyni, Zakon Świętego Benedykta (łac. Ordo Sancti Benedicti, używany skrót: OSB) − najstarszy katolicki zakon mniszy na Zachodzie, założony w 529 roku przez św. Benedykta z Nursji. Dzieli się na gałęzie męską – mnichów, żeńską – mniszki i laikat – oblatów, wiernych świeckich obojga płci, zrzeszonych przy opactwach benedyktyńskich i żyjących według Reguły św. Benedykta w świecie. Słynne motto zakonu, przypisywane założycielowi, brzmi: Ora et labora (Módl się i pracuj), zaś hasłem przewodnim jest: Ordo et pax (Ład i pokój) oraz Aby we wszystkim Bóg był uwielbiony − Ut in omnibus glorificetur Deus (RB 57,9).

Opactwa benedyktyńskie są niezależne jurysdykcyjnie od jakichkolwiek wyższych władz zakonnych, chociaż mogą łączyć się w kongregacje. Kongregacje i niezależne opactwa tworzą Konfederację Benedyktyńską. Istnieją także kongregacje i opactwa nie będące członkami Konfederacji.

Mnisi ślubują: stałość (stabilitas), obyczaje monastyczne (conversatio morum) i posłuszeństwo (oboedientia) wobec Reguły. Benedyktyni przyczynili się do rozwoju kultury europejskiej, prowadzą słynne szkoły i zajmują się ogrodnictwem i zielarstwem. Zapoczątkowali zwyczaje mszy gregoriańskich, chorału gregoriańskiego, pielęgnują piękno liturgii jako Służby Bożej i najważniejszej czynności Kościoła. Przyczynili się do apostolstwa świeckich w Kościele poprzez instytucję oblatów benedyktyńskich, którzy stali się pierwowzorem dla późniejszych świeckich „trzecich zakonów”. Nadal produkują na bazie własnej recepty likier z 40 ziół, zwany benedyktynem. Pierwsi produkowali go zakonnicy francuscy w klasztorze w Fécamp (Normandia).

Historia

Opactwo benedyktynów w Tyńcu w Krakowie

Pierwsze opactwo, założone na wzgórzu Monte Cassino we Włoszech, istnieje do dziś. Posiada najstarszą bibliotekę w Europie, a jego scriptorium, w którym przepisywano ręcznie manuskrypty, należy do najcenniejszych zbiorów z okresu średniowiecza. W czasie II wojny światowej klasztor został zbombardowany przez wojska amerykańskie, w rezultacie czego wiele cennych dzieł zostało zniszczonych lub zaginęło. U podnóży wzgórza klasztornego toczyły się zacięte walki. Został on zdobyty 18 maja 1944 przez polską armię generała Władysława Andersa (2 Korpus Polski). Dziś znajduje się tam jeden z największych polskich cmentarzy wojskowych poza granicami kraju. Po wojnie klasztor odbudowano.

W Polsce benedyktyni są obecni prawdopodobnie od XI wieku. Obecnie istnieją klasztory w Starym Krakowie, Tyńcu, Biskupowie i Lubiniu. Dawne opactwa znajdują się między innymi w Mogilnie, Trzemesznie, Łęczycy oraz na Świętym Krzyżu (Łysej Górze) i w Opactwie. W średniowieczu prężny klasztor benedyktynów znajdował się w Płocku; w kręgu jego i katedry płockiej spisywano pieśni w języku polskim. Benedyktyni zajmują się pracą naukową i rekolekcyjno-duszpasterską – pod kierunkiem benedyktynów tynieckich dokonano przekładu Biblii, nazwanego Biblią Tysiąclecia.

Znani członkowie Zakonu Świętego Benedykta

Klasztor na Świętym Krzyżu (Łysej Górze)

Członkami zakonu było 11 papieży oraz kilkuset świętych, błogosławionych, biskupów, uczonych kościoła, m.in.:

• Benedyktyni mnisi: św. Benedykt z Nursji – założyciel monastycyzmu zachodniego, patron mnichów benedyktyńskich, patron Europy, św. Grzegorz I Wielki, papież, benedyktyn i biograf św. Benedykta z Nursji, św. Maur opat, św. Placyd mnich, św. Anzelm z Canterbury, św. Bonifacy-Winfrid, św. Romuald, św. Wojciech, św. Brunon z Kwerfurtu, Piotr Abelard, Alkuin i Paweł Diakon, S. B. Bernard z Wąbrzeźna.
• Benedyktynki mniszki: Święta Scholastyka – bliźniacza siostra św. Benedykta z Nursji, patronka mniszek benedyktyńskich, św. Hildegarda z Bingen, Doktor Kościoła, św. Gertruda Wielka z Helfty, św. Mechtylda z Magdeburga (z Helfty), św. Mechtylda z Hackeborn, św. Adela z Pfalzel, S. B. Magdalena Mortęska.
• Oblaci benedyktyńscy: św. Franciszka Rzymianka – patronka oblatów benedyktyńskich, św. Tomasz Becket, św. Oliver Plunkett, Elena Cornaro Piscopia, Joris-Karl Huysmans, Dorothy Day, Jacques Maritain, Raïssa Maritain, Walker Percy, prof. Anna Świderkówna, Joseph Ratzinger – Benedykt XVI, błogosławiona Hanna Chrzanowska − Oblatka tyniecka

Dawny klasztor benedyktynów w Mogilnie

Benedyktyni i ubóstwo

Zakon benedyktyński kultywuje ubóstwo; należy opuścić wszystko, by całkowicie oddać się Bogu. Nie chodzi o to, by utożsamić się z tymi, którzy nic nie posiadają, lecz o to, by lepiej ich zrozumieć. Ubóstwo polega na bezgranicznym zaufaniu Bogu, gdyż jeśli pozbędziemy się wszystkiego, jedynym zabezpieczeniem będzie Chrystus, nie pozostanie już nic prócz wiary, że Pan zaopiekuje się swymi dziećmi i nie pozwoli im zginąć. Ubogi nie jest narażony na pokusy samowystarczalności, gdyż nie posiada niczego, co mogłoby mu wystarczyć. Benedyktyni poprzez ubóstwo pragnęli upodobnić się do Jezusa i go naśladować. Dobra doczesne są nic niewarte, gdyż prawdziwy skarb jest w niebie. Pragnęli posiadać tylko tyle, ile zaspokaja ich rzeczywiste potrzeby, resztę rozdawali, nie martwiąc się o jutro, gdyż bezgranicznie ufali Bogu. Jeszcze do niedawna benedyktyni kultywowali praktykę – „2 benedyktynów je z 1 miski, tak aby starczyło dla biedaka”.

Wyroby benedyktynów

Zwyczaj uprawy przez benedyktynów w klasztornych ogrodach ziół leczniczych zaowocował wieloma do dziś popularnymi i skutecznymi mieszankami ziołowymi. Także oparty na stanowiącej tajemnicę zakonu recepturze sławny likier ziołowy „Benedictine” został wynaleziony w benedyktyńskim klasztorze Fécamp we Francji przez XVI-wiecznego zakonnika Don Bernardo Vincelliego. Likier ten, oparty na nalewce z ponad 40 ziół i korzeni, produkowany był aż do spustoszenia klasztoru w czasie rewolucji francuskiej. W poł. XIX wieku produkcja została wznowiona w oparciu o oryginalną recepturę przez handlarza win Alexandre’a Le Grande’a. Dziś likier produkowany jest również w klasztorze, ale już w niewielkich ilościach. Benedyktyni produkują także inne produkty spożywcze, wytwarzane według starych, zakonnych receptur (np. miody, smalce).

Językoznawstwo

Związek frazeologiczny „praca benedyktyńska” oznacza pracę cechującą się pietyzmem, dokładnością, wytrwałością, jak i niekiedy żmudnością.

Benedyktyni w Kościołach innych niż rzymskokatolicki

Wspólnoty benedyktyńskie występują również poza Kościołem rzymskokatolickim, są to m.in.:

1) w Kościołach starokatolickich: Wspólnota Dobrego Pasterza (Kościół starokatolicki w Holandii), Benedyktyni Bożej Mądrości (Ekumeniczna Wspólnota Katolicka);

2) w Kościołach ewangelickich: Wspólnota Casteller Ring (Kościół ewangelicki w Niemczech), Przeorat Św. Wigberta (Wspólnota ewangelicka i ekumeniczna);

3) w Kościołach anglikańskich: Zakon Świętego Krzyża (Kościół episkopalny), Opactwo Alton (Kościół Anglii);

4) w Kościołach prawosławnych: Opactwo Zaśnięcia Bogurodzicy w Eisbergen.

Linki zewnętrzne

• Oficjalny serwis Zakonu Świętego Benedykta
• Polska strona benedyktynów
• Dokumenty archiwalne związane z działalnością benedyktynów w Polsce [online], dziedzictwo.polska.pl [zarchiwizowane z adresu 2009-01-24] .