Ulica Tadeusza Zielińskiego we Wrocławiu
| Przedmieście Świdnickie, Powstańców Śląskich | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 ul. Zielińskiego, widok na północny wschód; w jezdni widoczne są resztki torowiska tramwajowego nieużywanego od roku 1945 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
1 km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 51,098697°N 17,020932°E/51,098697 17,020932 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Tadeusza Zielińskiego – ulica we Wrocławiu, do 1945 Höfchenstraße, niegdyś najkrótsza droga łącząca należące do joannitów z kościoła Bożego Ciała dobra (folwark) Höfchen-Commende (albo krócej Höfchen, dziś osiedle Dworek) z miastem[1][2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]do 1945 r.
[edytuj | edytuj kod]Pierwotnie droga ta wiodła od biegnącej wzdłuż Fosy Miejskiej drogi (dzisiejsza ul. Podwale), obok ogrodu Eichborna (dzisiejsza ul. Muzealna, w I połowie XIX wieku nosząca nazwę Gabitzstraße[a]) na południe i południowy zachód, aż do samej Höfchen-Commende, położonej w okolicach dzisiejszej ul. Pretficza; jej końcowy odcinek stanowiła dzisiejsza ulica Oficerska, a cała droga miała około dwóch kilometrów długości. Kiedy w 1868 włączono Dworek w granice Wrocławia, dokonano kilku zmian w nazewnictwie ulic w tym rejonie miasta. Na mapie z 1873 głównej drodze osiedla Gabitz przypisano nazwę Gabitzstraße; zaczynała się ona przy linii kolejowej i biegła dalej na południe tak, jak dzisiejsza ulica Stysia i Gajowicka. Na tej samej mapie dzisiejsza Muzealna od Schweidnitzer Stadtgraben (Podwale Świdnickie, dziś środkowy odcinek Podwala) dociera aż do linii kolejowej[b] przecinając po drodze Gartenstraße (ul. Piłsudskiego) i nosi nazwę Höfchenstraße, a jej przedłużeniem na południe jest niezabudowana wówczas jeszcze Landweg (droga polna).
Zabudowę odcinka ulicy na południe od linii kolejowej aż do placu Hirszfelda realizowano po roku 1880[1][2], działała tam Spółka Akcyjna Nieruchomości Śląskie (Schlesische Immobilien Aktien Gesellschaft)[2]. W tym też czasie ukształtował się ostateczny[c] przebieg Höfchenstraße, która po wybudowaniu (w latach 1875–1880) przy jej północnym końcu Śląskiego Muzeum Sztuk Pięknych straciła swój początkowy odcinek (przemianowany został na Museumstraße – ulicę Muzealną) i od tego czasu zaczynała się od skrzyżowania z Tauentzien Straße (dziś ul. Kościuszki). Regulacje urbanistyczne na przeciwnym końcu Höfchenstraße zamknęły ją prostokątnym Höfchenplatz (placem Hirszfelda) na przecięciu z Hohenzollernstraße (Zaporoską).
Przy Höfchenstraße nr 1 mieszkał pod koniec XIX wieku aż do śmierci w lutym 1901 polski muzyk, dyrygent kierujący orkiestrą Wrocławskiego Towarzystwa Muzycznego (Breslauer Orchester–Verein), Rafał Ludwik Maszkowski[1].
od 1945 r.
[edytuj | edytuj kod]Podczas oblężenia Festung Breslau w 1945 prawie cała zabudowa ulicy legła w gruzach. W stopniu nadającym się do odbudowy zachowało się jedynie parę budynków w jej środkowym odcinku[1] w pobliżu skrzyżowania z dzisiejszą ulicą Swobodną, w tym – jako jedyna kamienica na wschodniej pierzei – secesyjny dom pod numerem 30a (na zdjęciu obok po lewej). Zachował się także budynek Szpitala Ubezpieczalni Krajowej (dzisiejszy szpital onkologiczny przy pl. Hirszfelda) na południowym końcu ulicy oraz budynek szkoły elementarnej z 1887 (projekt Richard Plüddemann i Robert Mende) przy skrzyżowaniu ze Swobodną[d] (po wojnie Technikum Geodezyjne, później Technikum Spożywcze, dziś centrum Kształcenia Ustawicznego), a także hala targowa z 1908[e] przy skrzyżowaniu z Piłsudskiego; ten ostatni obiekt jednak nie został nigdy odbudowany i w 1973 został wyburzony z użyciem metody wybuchowej. W okresie powojennym pierwotnie na północnym fragmencie dawnej Höfchenstraße łączącym Tauentzien Straße z Gartenstraße (Kościuszki z Piłsudskiego) rozpoczęto nową zabudowę na miejscu zniszczonych kamienic, budując tam w 1959 przedszkole[f] (rok wcześniej wybudowany został blok przy Zielińskiego 2–4), później jednak (w 1965) przegrodzono dojazd między tymi dwiema ulicami[g], przez co dzisiejsza ulica Zielińskiego jest jeszcze nieco krótsza niż przedwojenna i ma długość ok. 1 km. Łączy dziś ulicę Piłsudskiego z placem Hirszfelda, a współczesnym jej patronem jest Tadeusz Zieliński (1859–1944, filolog, członek PAU).
Do lat 60. dalszy, południowy fragment zrujnowanej ulicy pozostawał niemal pusty, dopiero w latach 1968–1969 wybudowano trzy dwunastokondygnacyjne bloki z wielkiej płyty (każdy z 8 klatkami schodowymi, numery 22–36, 40–54 i 58–72) w pasie pomiędzy ulicą Zielińskiego a biegnącą równolegle do niej Gwiaździstą oraz w następnej dekadzie kilka mniejszych budynków wielorodzinnych oraz kilka obiektów użyteczności publicznej (sklepy, szkołę, przedszkole). W wyniku tak przeprowadzonej zabudowy zlikwidowany został regularny podział na kwartały, a krzyżujące się z tą ulicą przed wojną przecznice (Bräuergasse[h], Friedrich Schiller Straße[i], Moritzstraße, Viktoriastraße, Augustastraße) lub ich fragmenty znikły pod wielkopłytowymi gmachami.
W 2021 roku rozstrzygnięto przetarg[3] na budowę – po zachodniej stronie ulicy między ulicami Kolejową a Piłsudskiego – gmachu Sądu Apelacyjnego[j]. Budowę rozpoczęto wmurowaniem tuby z aktem erekcyjnym 20 maja 2022[4][5]. Termin zakończenia robót przewidziano na 11 grudnia 2024 r.[4]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Była ona także początkowym odcinkiem drogi prowadzącej do wsi Gabitz (dzisiejsze Gajowice), położonej pomiędzy Höfchen (Dworkiem) a Przedmieściem Świdnickim. Takie oznaczenia widnieją na planach pochodzących z 1865 i starszych.
- ↑ Przebiegała między Dworcem Głównym a Dworcem Świebodzkim.
- ↑ Do II wojny światowej.
- ↑ Podczas oblężenia Festung Breslau od stycznia do maja 1945 w budynku tym przebywali więźniowie obozu pracy[1], o czym przypomina wmurowana w ścianę tablica pamiątkowa
- ↑ Niemal identyczna z zachowaną do dziś Halą Targową przy ul. Piaskowej.
- ↑ Dziś przypisane jest do adresu pl. Muzealny 13a.
- ↑ Uzasadnieniem tego kroku miała być – według opracowania Zygmunta Antkowiaka[1] – kolizja ruchu pieszego wzdłuż dzisiejszych ulic Piłsudskiego (wówczas nazywanej ulicą Świerczewskiego) i Kościuszki z ruchem kołowym na tym odcinku ulicy Zielińskiego.
- ↑ Bräuergasse (używano też zdrobniałej nazwy Bräuergaßchen) uchował się tylko częściowo (jako Zaułek Browarny) i w związku z nową zabudową zmieniła nieco swój przebieg.
- ↑ Friedrich Schiller Straße po roku 1945 uzyskała początkowo nazwę ul. Małej, ale dwadzieścia kilka lat później została całkowicie zlikwidowana.
- ↑ Projekt Pracowni Architektonicznej Czora & Czora z Katowic[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Antkowiak 1970 ↓, s. 297.
- ↑ a b c Encyklopedia Wrocławia 2000 ↓.
- ↑ Budowa budynku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu przy ul. Zielińskiego, Piłsudskiego, Kolejowej, wraz z przebudową układu drogowego w rejonie ul. Kolejowej i ul. Zielińskiego (informacja o postępowaniu przetargowym). Kancelaria radców prawnych Ćwik i Partnerzy. [dostęp 2022-12-30]. (pol.).
- ↑ a b Uroczyste rozpoczęcie budowy nowej siedziby Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu. SA, 2022-05. [dostęp 2022-12-30]. (pol.).
- ↑ Klaudia Kłodnicka: Nowy budynek Sądu Apelacyjnego pnie się w górę. Byliśmy na placu budowy. tuwroclaw.com, 2022-12-29. [dostęp 2022-12-30]. (pol.).
- ↑ Wrocław: Nowa inwestycja przy ulicy Zielińskiego. Budowa przedłuża się. tuwroclaw.com, 2023-03-30. [dostęp 2023-04-08]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Encyklopedia Wrocławia. Wyd. I. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000, s. 954. ISBN 83-7023-749-5.
- Zygmunt Antkowiak: Ulice i place Wrocławia. Ossolineum, 1970, s. 296–297.