Uszatka błotna
| ||
| Asio flammeus[1] | ||
| (Pontoppidan, 1763) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Nadrząd | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | sowy | |
| Rodzina | puszczykowate | |
| Podrodzina | puszczyki | |
| Rodzaj | Asio | |
| Gatunek | uszatka błotna | |
| Synonimy | ||
|
Strix flammea Pontoppidan, 1763[1] | ||
| Podgatunki | ||
|
zobacz opis w tekście | ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
| ||
Uszatka błotna[3], sowa błotna, błotnica (Asio flammeus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae).
Spis treści
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje Europę, Azję, Amerykę Północną i Południową, Karaiby, Hawaje (gdzie jest jedyną sową) i wyspy Galapagos. Najwięcej europejskich populacji zasiedla Rosję, Skandynawię i Wielką Brytanię. Zimowiska tej wędrownej sowy znajdują się na bardziej południowych stanowiskach o łagodniejszym klimacie – od północnych rejonów Europy Środkowej aż po Morze Śródziemne i północną Afrykę, na Bliskim Wschodzie, w południowej, południowo-wschodniej i wschodniej Azji po Japonię oraz w środkowej i południowej części Ameryki Północnej[2]. Wyróżnia się 11 podgatunków.
- W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy (najrzadsza sowa lęgowa), częściowo wędrowny (przeloty od marca do maja oraz od sierpnia do października). W latach 2008–2012 jej liczebność na terenie kraju szacowano na zaledwie 0–10 par[4]. Pojawia się nierównomiernie i sporadycznie, najczęściej na północnym wschodzie – w zabagnionych dolinach, takich jak nad Biebrzą, zanotowano pojedyncze stanowiska na Pomorzu i Lubelszczyźnie. Tylko wyjątkowo można spotkać zimujące osobniki. W Europie Środkowej jej liczbę określa się na 180–620 par lęgowych.
Podgatunki[edytuj | edytuj kod]
- Asio flammeus bogotensis Chapman, 1915 – Kolumbia, Ekwador, północno-zachodnie Peru
- Asio flammeus cubensis Garrido, 2007 – Kuba
- uszatka karaibska[3] Asio flammeus domingensis (Statius Müller, 1776) – Haiti
- uszatka błotna[3] Asio flammeus flammeus (Pontoppidan, 1763) – Ameryka Północna, Europa, północna i środkowa Azja; zimowiska: Europa poza północną częścią, północna Afryka, Bliski Wschód, południowa, południowo-wschodnia i wschodnia Azja po Japonię, środkowa i południowa część Ameryki Północnej (głównie południowe USA po środkowy Meksyk)
- uszatka ciemnolica[3] Asio flammeus galapagoensis (Gould, 1837) – Galapagos
- Asio flammeus pallidicaudus Friedmann, 1949 – Wenezuela, Gujana, Surinam, być może Gujana Francuska
- Asio flammeus ponapensis Mayr, 1933 – wyspa Pohnpei we wschodnich Karolinach
- Asio flammeus portoricensis Ridgway, 1882 – Portoryko
- Asio flammeus sandwichensis (A. Bloxam, 1827) – Hawaje
- uszatka falklandzka[3] Asio flammeus sanfordi Bangs, 1919 – Falklandy
- Asio flammeus suinda (Vieillot, 1817) – południowe Peru, południowa Brazylia i dalej na południe aż po Ziemię Ognistą
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Wygląd zewnętrzny[edytuj | edytuj kod]
Na głowie znajdują się „uszy” utworzone z piór tuż nad brwiami, lecz o wiele krótsze niż u sowy uszatej, a widoczne tylko wtedy, gdy ptak jest zdenerwowany. Tęczówki cytrynowożółte[7], a wokół oczu widać czarne obrzeżenie. Sylwetka smukła, bardziej pochylona niż u innych sów[7], o jasnym upierzeniu i brunatnym kreskowaniu dobrze maskującym na ziemi. Spód płowy na którym widać drobne kreski. Mała, okrągła głowa, podłużne kreski na piersiach. W przeciwieństwie do sowy uszatej unika siadania nawet na niższych krzewach, ma jaśniejsze upierzenie, bladą, biało-beżową, szlarę wokół oczu. Ma długie, spiczaste i smukłe skrzydła, gdzie na wierzchu znajdują się w części dłoniowej rudawe plamy. Nieznaczny dymorfizm płciowy w upierzeniu: u samców spód skrzydeł jaśniejszy[7]. Jest trochę mniejsza od puszczyka.
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Aktywna również za dnia. Często można ją zobaczyć siedzącą na ziemi lub niskim krzewie, w odróżnieniu od sowy uszatej. Czasem zbiera się na noclegowiskach w grupy liczące nawet 200 osobników.
Wymiary średnie[edytuj | edytuj kod]
- dł. ciała
- 34–42 cm[5]
- rozpiętość skrzydeł
- 95–110 cm[5]
- masa ciała
- samce 206–396 g; samice 260–475 g[5]
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Unika lasów oraz gór i zgodnie z nazwą gatunkową spotkać ją można na bagnach, torfowiskach niskich, mokradłach, podmokłych dolinach i łąkach z pojedynczymi krzakami, wrzosowiskach z niewielkimi wzniesieniami i porośniętych wysoką trawą, wydmach, tundrze, ale również na terenach gospodarczych w szczególności na pastwiskach i innych terenach otwartych.
Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]
Toki[edytuj | edytuj kod]
W okresie lęgowym odbywają się loty godowe, kiedy szybko uderzają skrzydłami, co słychać jak „klaskanie”. Samiec decyduje o wyborze terytorium i jego obronie.
Gniazdo[edytuj | edytuj kod]
Lęgnie się na ziemi w pozbawionym wilgoci stanowisku, wśród suchych traw lub wrzosów i inne niskiej roślinności. W pobliżu jest zwykle wzniesienie z którego samiec patroluje okolicę. Gniazdo stanowi zagłębienie w gruncie wyścielone materiałem roślinnym. Jedyna z sów, która wyścieła swoje gniazdo źdźbłami trawy i trzciny z najbliższego otoczenia gniazda. Gniazda mogą być ulokowane pojedynczo lub zgrupowane w niewielkiej ilości niedaleko siebie.
Jaja[edytuj | edytuj kod]
Równobiegunowe, prawie kuliste, o białej, grubej skorupce i średnich wymiarach 40x32 mm, składanych w ilości 4–7 (czasem nawet 10) pod koniec maja lub na początku czerwca, wysiadywane od złożenia pierwszego[7]. Wyprowadza jeden lęg w ciągu roku.
Wysiadywanie i dorastanie[edytuj | edytuj kod]
Od złożenia ostatniego jaja trwa ok. 24–28 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po około dwóch tygodniach, ale nadal pozostają w pobliżu i pozostają pod opieką rodziców. Pełną zdolność do lotu uzyskują po 35–40 dniach od wylęgnięcia się. Dojrzałość płciową uszatka ta osiąga w pierwszym roku życia.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
W Polsce prawie wyłącznie norniki[8], natomiast daleko na północy głównie lemingi. Może też łowić małe ptaki.
Poluje z niskiego loty patrolowego na terenach otwartych, najczęściej rano i wieczorem. Liczebność populacji zależy znacznie od ilości gryzoni, którymi się żywi. Dlatego w Polsce w latach, gdy ich brakuje, krajowa populacja może spaść do kilkunastu par, które nie wydadzą lęgu.
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Polsce objęta ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej[9]. Szkodzi jej osuszanie terenu i zagospodarowanie obszarów podmokłych. Niezbędna jest też ochrona siedlisk i terenów lęgowych.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Asio flammeus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Asio flammeus. Czerwona księga gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.).
- ↑ a b c d e Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 - puszczyki. W: Kompletna lista ptaków świata. Wersja: 2019-07-29 [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-09-08].
- ↑ T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
- ↑ a b c d Olsen, P.D., Kirwan, G.M., Christie, D.A. & Marks, J.S.: Short-eared Owl (Asio flammeus). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 8 września 2019].
- ↑ Frank Gill & David Donsker (red.): Owls. IOC World Bird List (v9.2), 22 czerwca 2019. [dostęp 8 września 2019].
- ↑ a b c d Uszatka błotna. W: Sowy Polski [on-line]. Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych. [dostęp 2019-11-22].
- ↑ Szymański P., Malecha A.W. i Tobółka M., Skład pokarmu uszatki błotnej Asio flammeus zimującej na Pomorzu Zachodnim, 2010.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-28-X.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Asio flammeus (Uszatka błotna). W: M. Gromadzki (red.).: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 233–236. ISBN 83-86564-43-1.
