Przejdź do zawartości

Lemingi

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy zwierzęcia. Zobacz też: leming (osoba).
Lemingi
Lemmini
J.E. Gray, 1825[1]
Okres istnienia: pliocen–holocen
5.333/0
5.333/0
Ilustracja
Przedstawiciel plemienia – leming norweski (Lemmus lemmus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Nadgromada

żuchwowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

chomikowate

Podrodzina

karczowniki

Plemię

lemingi

Typ nomenklatoryczny

Lemmus Link, 1795

Rodzaje

5 rodzajów (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Multimedia w Wikimedia Commons

Lemingi (Lemmini) – plemię ssaków z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae)[11][12][13]. Lemingi zamieszkują tereny północnej Europy, Azji i Ameryki Północnej.

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Podział systematyczny karczowników i plemienia Lemmini był przez długi czas niejasny. W niektórych opracowaniach nie umieszczano kladu Lemmini[e]. Brakuje precyzyjnego określenia autora nazwy naukowej taksonu. Jako autorzy są wymieniani: (Gray, 1825) oraz Simpson, 1945[11]. W 2008 roku naukowcy E.V. Buzan i B. Krystufek opublikowali wyniki badań filogenetycznych z wykorzystaniem mitochondrialnego genu cytochromu b, które przedstawiły rewizję dotychczasowego podziału systematycznego. Równocześnie wskazały, że Lemmini należą do podstawowych plemion podrodziny karczowników[12][13].

Do plemienia należą następujące występujące współcześnie rodzaje[15][16][17]:

Opisano również rodzaj wymarły[18]:

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Lemingi są zaliczane do małych gryzoni. Ich ciała (w zależności od gatunku) mają maksymalną długość 10 cm do 13,5 cm, przy masie od 33 do 112 g. Cechą charakterystyczną lemingów jest okresowe wykształcanie większych pazurów w przednich łapach. Późną jesienią środkowe pazury stają się wyraźnie masywniejsze, dzięki czemu zwierzętom łatwiej przekopywać się przez zmarznięte podłoże. Na wiosnę wymiar środkowych pazurów staje się na powrót porównywalny z wymiarami pozostałych pazurów przednich łap[19].

Tryb życia

[edytuj | edytuj kod]

Lemingi nie zapadają w sen zimowy, ale zachowują aktywność przez cały rok. Żerują w dzień i w nocy. Pomiędzy gniazdem a żerowiskiem tworzą sieć podziemnych korytarzy[19]. Lemingi mają wysoką zdolność reprodukcyjną i przy obfitym dostępie do pożywienia rozmnażają się bardzo szybko.

Nieudana przeprawa przez rzekę Revåa w Norwegii

Biologia wędrówek

[edytuj | edytuj kod]

W populacjach lemingów występują cykliczne zmiany liczebności. Maksymalne zagęszczenie ma miejsce co 3-4 lata. Istnieje wiele hipotez dotyczących czynników wpływających na cykliczność zmian liczebności lemingów. Jedna z nich zakłada, że czynnikiem tym są związki wytwarzane przez zjadane rośliny. Żadna z hipotez nie znalazła powszechnej akceptacji. Możliwe, że za samoregulację liczebności populacji lemingów odpowiada wiele czynników[20].

Lemingi, szczególnie z gatunku leming norweski zamieszkującego Skandynawię, wykazują szczególną formę przystosowania się do zmieniających się okresowo warunków środowiska. W sytuacji masowego rozmnożenia się gatunku duże grupy osobników opuszczają przegęszczony teren i wędrują w obrębie areału gatunku, a czasami migrują nawet znacznie dalej. Zwierzęta, zasiedlające zazwyczaj górskie łąki, rozpoczynają migrację w dół dolin, gdzie mogą łączyć się w wielkie gromady. Podczas migracji przebywają rzeki, a nawet wchodzą do morza i płyną przed siebie. Nie potrafią ocenić odległości od celu, a jeśli odpowiednio szybko nie natrafią na ląd (nie są w stanie przepłynąć dystansu większego niż 200 m) – masowo toną. Gryzonie te widywano też biegnące po lodzie, nawet 55 km w głąb oceanu. Podejmowane wędrówki mają charakter trwały – lemingi nie wracają do swoich wcześniejszych siedlisk. Jeśli zatrzymają się na terenach leżących poza zwykłym zasięgiem występowania gatunku, a warunki okażą się niekorzystne, giną. Populacja odtwarza się z osobników, które pozostały w rodzimym siedlisku[21][20][22][23][19].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Lemingi zamieszkują na terenie północnej Europy, Azji i Ameryki Północnej[19][21].

Kopalne ślady występowania lemingów

[edytuj | edytuj kod]

W okresie nasuwania się lądolodu ssaki strefy umiarkowanej półkuli północnej były zmuszone do wielokrotnych migracji na południe. W tym czasie lemingi docierały nawet do Europy południowej. W okresach międzylodowcowych wracały na północ[21]. Na terenie Europy odkryto wiele kopalnych śladów przodków Lemmini. Skamieniałe szczątki z epoki pliocenu zostały wypreparowane z brekcji kostnej zebranej w niemieckiej kopalni węgla brunatnego koło Wölfersheim[24]. Kopalne szczątki lemingów odkrywano również na terenie Polski[21][25].

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Dieta poszczególnych gatunków lemingów jest podobna. Latem dominują w niej pokarmy pochodzenia roślinnego: pędy turzyc i traw, oraz mchy i nasiona, natomiast w okresie zimowym żywią się korą i gałązkami niskich drzew i krzewów. Czasami lemingi zjadają także owady, a w okresach braków pożywienia zjadają także swoich współplemieńców[19]. Lemingi zaliczane są do szkodników upraw rolnych, zwłaszcza w okresach zwiększania się populacji[21].

Obecność w kulturze

[edytuj | edytuj kod]

W masowej kulturze w odniesieniu do lemingów funkcjonuje określenie „masowe samobójstwo”. Mit pojawił się wiele wieków temu w Skandynawii, gdzie w ten sposób starano się wyjaśnić nagłe zmiany liczebności populacji[26]. Lemingi miałyby instynktownie dążyć do samozagłady, aby zapobiec zbytniemu zagęszczeniu populacji[19].

Mit o „masowym samobójstwie” lemingów ma długą historię, a na jego popularność złożyło się wiele czynników. W roku 1955 Carl Barks, ilustrator w wytwórni Disneya, narysował do magazynu Uncle Scrooge Adventures komiks pt. „Leming z medalionem” (The Lemming with the Locket). Komiks powstał z inspiracji artykułem w magazynie The American Mercury z 1954 i przedstawiał ogromne ilości lemingów, skaczących z norweskich klifów do morza. Na podstawie tego komiksu z kolei powstał jeden z odcinków Kaczych Opowieści pt. „Ulubione zwierzątko Scrooge’a” albo „Ulubieniec Sknerusa”, w oryginale Scrooge’s Pet[27].

Duży udział w upowszechnieniu błędnej tezy miał także film wytwórni Disneya White Wilderness (1958), pokazujący lemingi skaczące na pewną śmierć do morza. Po 24 latach udowodniono jednak, że scena ta była sfałszowana, podobnie jak poprzedzające ją sceny przedstawiające masową migrację tych zwierząt. W maju 1982 kanadyjska telewizja CBC w cyklu The fifth estate (Piąta władza, program typu śledczego), wyemitowała film Cruel Camera (Okrutna kamera), przedstawiający okrucieństwa wobec zwierząt w przemyśle rozrywkowym[28]. W filmie wykazano, że sceny przedstawione w White Wilderness były zaaranżowane: film nie był kręcony w Norwegii, lecz w kanadyjskim stanie Alberta, gdzie nie występują lemingi; sfilmowane gryzonie kupiono nad Zatoką Hudsona i przywieziono do Calgary; przedstawiona wielka migracja była jedynie zręcznym montażem wielu ujęć wciąż tych samych kilkudziesięciu zwierząt[29][30], zaś w kluczowej scenie „masowego samobójstwa” lemingi nie zeskakiwały z urwiska, ale były z niego zrzucane[31][26].

W grze Lemmings z 1991 zadaniem gracza jest powstrzymanie i właściwe ukierunkowanie bezmyślnego marszu gromady tytułowych „lemmingów” (postaci nieodzwierciedlających prawdziwych zwierząt), które bez tej interwencji spadłyby z urwiska, weszły w dziurę lub wpadły w inne pułapki.

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Pisownia oryginalna.
  2. ↑ Typ nomenklatoryczny: Hypudaeus Illiger, 1811 (= Lemmus Link, 1795).
  3. ↑ Typ nomenklatoryczny: Myodes Pallas, 1811 (= Lemmus Link, 1795).
  4. ↑ Typ nomenklatoryczny: Synaptomys S.F. Baird, 1857.
  5. ↑ Np. baza danych ITIS nie zawiera plemienia Lemmini i wymienia rodzaje Lemmus i Lemmiscus wprost w podrodzinie nornikowatych[14]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 342, 1825. (ang.). 
  2. ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 58. (fr.).
  3. ↑ L.J.F.J. Fitzinger. Versuch einer natürlichen Anordnung der Nagethiere (Rodentia). (Schluss.). „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 56, s. 101, 1867. (niem.). 
  4. ↑ G.S. Miller. Genera and Subgenera of Voles and Lemmings. „North American Fauna”. 12, s. 3–78, 1896. (ang.). 
  5. ↑ T.D.A. Cockerell, L.I. Miller & M. Printz. The auditory ossicles of American rodents. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 33 (28), s. 353, 1914. (ang.). 
  6. ↑ G.G. Simpson. The principles of classification and a classification of mammals. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 85, s. 86, 1945. (ang.). 
  7. ↑ M. Kretzoi. Dolomys and Ondatra. „Acta Geologica Academiae Scientiarum Hungaricae”. 3, s. 353, 1955. (ang.). 
  8. ↑ a b M. Kretzoi. Skizze einer Arvicoliden-Phylogenie – Stand 1969. „Vertebrata Hungarica”. 11 (1–2), s. 185, 1969. (niem.). 
  9. ↑ W. Koenigswald & L.D. Martin. Revision of the fossil and Recent Lemminae (Rodentia, Mammalia). „Special Publication of Carnegie Museum of Natural History”. 9, s. 126, 1984. (ang.). 
  10. ↑ a b А.А. Поздняков / A.A. Pozdnyakov. Строение твёрдого нёба полёвочьих (Rodentia: Arvicolinae) с замечаниями посистематике и номенклатуре / The bony palate morphology in Arvicolinae (Rodentia: Cricetidae), with comments on taxonomy and nomenclature. „Сборник трудов Зоологического музея МГУ”. 49, s. 198, 2008. (ros. • ang.). 
  11. ↑ a b Tribe Lemmini – Hierarchy – The Taxonomicon. The Taxonomicon. [dostęp 2013-01-21]. (ang.).
  12. ↑ a b Thomas Galewski i inni, The evolutionary radiation of Arvicolinae rodents (voles and lemmings): relative contribution of nuclear and mitochondrial DNA phylogenies, „BMC Evolutionary Biology”, 6, BioMed Central Ltd., 2006, s. 1-17, DOI: 10.1186/1471-2148-6-80, ISSN 1471-2148 (ang.).
  13. ↑ a b E.V. Buzan, B. Krystufek, B. Hänfling & W.F Hutchinson. Mitochondrial phylogeny of Arvicolinae using comprehensive taxonomic sampling yields new insights. „Biological Journal of the Linnean Society”. 94, s. 825–835, 2008. DOI: 10.1111/j.1095-8312.2008.01024.x. (ang.). 
  14. ↑ Arvicolinae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-01-31] (ang.).
  15. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-01-08]. (ang.).
  16. ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 344. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  17. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236, 239. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  18. ↑ O. Fejfar & Ch.A. Repenning. The ancestors of the lemmings (Lemmini, Arvicolinae, Cricetidae, Rodentia) in the early Pliocene of Wölfersheim near Frankfurt am Main; Germany. „Senckenbergiana lethaea”. 77 (1–2), s. 169, 1998. DOI: 10.1007/BF03043739. (ang.). 
  19. ↑ a b c d e f Sebastian Bielak. Lemingi – mali mieszkańcy tundry. „Zielona Liga”, 2008. Górnośląska Oficyna Wydawnicza. 
  20. ↑ a b Sam Erlinge i inni, Lemming–Food Plant Interactions, Density Effects, and Cyclic Dynamics on the Siberian Tundra, „ARCTIC”, 4, 64, 2011, s. 421 – 428 (ang.).
  21. ↑ a b c d e Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973. ISBN 83-214-0637-8.
  22. ↑ Co się stało z lemingami?. Nauka – polskieradio.pl. [dostęp 2013-01-27].
  23. ↑ Lemming Migration Along the Norwegian Coast (Britannica.com) w serwisie YouTube
  24. ↑ Oldřich Fejfar, Charles A. Repenning. The ancestors of the lemmings (Lemmini, Arvicolinae, Cricetidae, Rodentia) in the early Pliocene of Wölfersheim near Frankfurt am Main; Germany. „Senckenbergiana Lethaea”. 77, s. 161-193, 1998. Senckenberg Research Institute and Natural History Museum. ISSN 0037-2110. (ang.). 
  25. ↑ Kazimierz Kowalski. Lemmings (Lemmini, Rodenia) of the Palaearctic and their evolution. „Advances in Vertebrate Palaeontology”, s. 93 – 96, 2003. Institute of Speleology; Romanian Academy of Science. (ang.). 
  26. ↑ a b Lemingi to NIE samobójcy. „Focus”. 8, s. 104, 2009. ISSN 1234-9992. (pol.). 
  27. ↑ Donald Duck: The Lemming with the Locket. motsach.info. [dostęp 2013-01-21]. (ang.).
  28. ↑ Cruel Camera. C.B.C.. [dostęp 2013-01-21]. (ang.).
  29. ↑ White Wilderness Lemmings Suicide. snopes.com. [dostęp 2013-01-21]. (ang.).
  30. ↑ Cruel Camera. C.B.C.. [dostęp 2013-01-27]. (ang.).
  31. ↑ Cruelty to Animals in the Entertainment Business. CBC the fifth estate. [dostęp 2013-01-21]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lemingi&oldid=75110501”