Wartość oczekiwana
Wartość oczekiwana (wartość średnia, przeciętna, dawniej nadzieja matematyczna) – pojęcie z rachunku prawdopodobieństwa oznaczające średnią, ważoną prawdopodobieństwem, wartość zmiennej losowej. Intuicyjnie, jest to spodziewany średni wynik doświadczenia losowego przy jego wielokrotnym powtarzaniu[1].
Wartość oczekiwana jest pierwszym momentem zwykłym.
Estymatorem wartości oczekiwanej rozkładu cechy w populacji jest średnia arytmetyczna.
Definicja formalna[edytuj | edytuj kod]
Jeżeli jest zmienną losową na przestrzeni probabilistycznej o wartościach w to wartością oczekiwaną zmiennej losowej nazywa się liczbę
Zmienna dyskretna[edytuj | edytuj kod]
W przypadku, gdy zmienna losowa ma rozkład dyskretny i przyjmuje tylko skończenie wiele wartości z prawdopodobieństwami wynoszącymi odpowiednio to z powyższej definicji wynika następujący wzór na wartość oczekiwaną [4]:
- [5].
Jeżeli zmienna przyjmuje nieskończenie, ale przeliczalnie wiele wartości, to we wzorze na jej wartość oczekiwaną występuje w miejsce (istnieje ona tylko wtedy, gdy szereg ten jest zbieżny bezwzględnie).
Własności[edytuj | edytuj kod]
Jeśli jest zmienną losową o funkcji gęstości prawdopodobieństwa to jej wartość oczekiwana wynosi
Jeżeli jest funkcją mierzalną, to
Jeśli istnieją oraz to:
- gdzie jest funkcją stałą (wynika z jednorodności sumy/szeregu/całki),
- (wynika z liniowości sumy/szeregu/całki),
- jeżeli są niezależne, to
- jeżeli prawie wszędzie, to
W mechanice kwantowej[edytuj | edytuj kod]
Pojęcie wartości oczekiwanej jest szeroko stosowane w mechanice kwantowej. Wartość oczekiwana obserwabli, której odpowiada operator dla stanu kwantowego układu opisywanego znormalizowaną funkcją falową wynosi
gdzie całkowanie przebiega po wszystkich możliwych wartościach zmiennych układu.
W notacji Diraca wzór ten ma postać
Nieoznaczoność wartości oczekiwanej czyli wariancja wynosi
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Thomas P. Ryan , Modern engineering statistics, Hoboken, NJ: Wiley-Interscience, 2007, ISBN 978-0-470-08187-7 [dostęp 2023-12-07] .
- ↑ J. Jakubowski , R. Sztencel , Wstęp do teorii prawdopodobieństwa, Warszawa 2010, s. 82 .
- ↑ J. Jakubowski , R. Sztencel , Wstęp do teorii prawdopodobieństwa, Warszawa 2010, s. 81 .
- ↑ Wartość oczekiwana, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-22] .
- ↑ J. Jakubowski , R. Sztencel , Wstęp do teorii prawdopodobieństwa, Warszawa 2010, s. 85 .
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jacek Jakubowski, Rafał Sztencel: Wstęp do teorii prawdopodobieństwa. Warszawa: Script, 2004. ISBN 83-89716-01-1.