Wielka Wieś (województwo pomorskie)
54°34′08″N 17°21′37″E/54,568889 17,360278
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
418[2] |
| Strefa numeracyjna |
59 |
| Kod pocztowy |
76-220[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GSL |
| SIMC |
0744752 |
Położenie na mapie gminy Główczyce  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu słupskiego  | |
| 54°34′08″N 17°21′37″E/54,568889 17,360278[1]
| |
Wielka Wieś (kaszb. Wielgô Wies[4], niem. Großendorf[5]) – stara wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Główczyce.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa słupskiego.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Pierwotna nazwa miejscowości, wzmiankowana w najstarszych poświadczeniach w formach Czerentin (1469), Czarentcze (1488), Sarrentin (1498), ma pochodzenie słowiańskie i charakter dzierżawczy. Powstała przez dodanie do nazwy osobowej *Żaręta formantu -ino i w języku polskim została zrekonstruowana jako *Żaręcino[6]. Ostatnie wzmianki tej nazwy pochodzą z XVI wieku[6].
Pierwotna nazwa słowiańska została zastąpiona przez nazwę niemiecką Großendorf, wzmiankowaną po raz pierwszy w 1804. Nazwa ta ma charakter kulturowy i składa się z dwóch członów: przymiotnika groß „duży, wielki” i nazwy pospolitej Dorf'[7]. Nazwa ta jest podstawą form-odbitek: odnotowanych przez Friedricha Lorentza wariantów słowińskich Vjẽlgå vjìe̯s, Vjelgǻu̯vjĕs, Vjelgáo̯vjĕs[8], a także współczesnej nazwy polskiej Wielka Wieś[7].
Rada Języka Kaszubskiego proponuje kaszubską formę nazwy Wiôlgô Wies[9].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Podobnie jak wiele występujących na terenie gminy Główczyce folwarków, wieś stanowiła starą własność lenną rodu von Stojentinów nadane i potwierdzone przez kolejnych książąt pomorskich w latach 1564, 1618 i 1621[10].
Kalendarium[edytuj | edytuj kod]
- 1284 rok – pierwsza wzmianka o wsi[10].
- 1469 rok – w dokumentach z tego okresu wymieniani byli dwaj bracia Maus i Lorenz von Stojentin[10].
- W 1612 roku Eilhard Lubinus, kartograf sporządzający z polecenia księcia Filipa II mapy tych regionów, nadmienił, że w Wielkiej Wsi nie spotkał ani jednego człowieka mówiącego po niemiecku[11].
- 1686 rok – poprzez małżeństwo Barbary Marii Stojentin z Kasparem Otto von Podewils wieś przeszła do tej rodziny[10].
- 1717 rok – właścicielem był Decanus Casp. Otto von Podewils[10].
- 1784 rok – we wsi był folwark, 16 chłopów, karczma, kuźnia, nauczyciel i 23 dymy. Do dóbr należał także wyodrębniony nowy folwark Dochowo (niem. Dochow). Majątek był własnością hrabiego Friedricha Heinricha von Podewils[10].
- Od 1797 roku – rezydowała tu rodzina von Braunschweig[10].
- 1803 rok – majątek nabył Ernst Gustaw von Mitzlaff[10].
- 1834 rok – dobra przeszły na Heinricha Otto Eugena von Mitzlaff i do 1908 roku przechodziły na kolejnych spadkobierców w obrębie tej rodziny[10].
- 1 grudnia 1871 roku – we wsi było 26 budynków mieszkalnych, 34 gospodarstwa i żyło tu 228 mieszkańców (4 lata wcześniej było ich 349). Ostatnim panem dóbr w Wielkiej Wsi wraz z folwarkiem Dochowo był Friedrich Leo von Schwerdtner[10].
- 1939 rok – Wielka Wieś z Dochowem i Dochówkiem (niem. Dochow Schäferei) liczyła 1.502 ha powierzchni i 553 mieszkańców. Obok 897 ha dużego majątku pańskiego było jeszcze 47 chłopskich gospodarstw, z których 17 liczyło do 10 ha, 27 do 20 ha, a 3 ponad 20 ha. Podatek za grunt był wysoki i wynosił 9,10 RM/ha. W wiosce znajdowała się gospoda Maxa Soycka, „handel wyrobami mieszanymi” W. Pascha, kuźnia Leo Milowa oraz zakłady krawieckie – Heleny Hoppe i Friedy Knaack. W Wielkiej Wsi była 2-klasowa szkoła. Nauczycielami byli panowie: Riedel, Paul Knittel i Rudolpf Kropp. Ostatnio uczęszczało tam 67 dzieci[10].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- pałac o częściowo XVIII wiecznych murach, elewacje klasycystyczne, kryty dachem naczółkowym, w narożu niska wieżyczka[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146134
- ↑ Wielka Wieś [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-11-22], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1462 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Friedrich Lorentz, Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem, Instytut Zachodnio-Słowiański przy Uniwersytecie Poznańskim, 1923, s. 153 (pol.).
- ↑ Dr F. Lorentz „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem” (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3).
- ↑ a b Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 122.
- ↑ a b Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 114.
- ↑ Friedrich Lorentz, Slovinzisches Wörterbuch: zweiter Teil: P-Z: Orts- und Personennamen. Nachträge, Unsichere Wörter, Sankt Petersburg: Kaiserliche Akademie der Wissenschaften, 1912, s. 1531.
- ↑ Felicja Baska-Borzyszkowska i inni, Polsko-kaszubski słownik nazw miejscowych, Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2017, s. 223, ISBN 978-83-62137-50-3.
- ↑ a b c d e f g h i j k POWIAT SŁUPSKI [online], web.archive.org, 2011 [dostęp 2024-06-08] [zarchiwizowane z adresu 2011-01-01].
- ↑ Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 8.
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 268, ISBN 978-83-7495-133-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wielka Wieś. powiatslupsk.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-10)].
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Części wsi | |
| Zniesione osady | |
| Nieoficjalne przysiółki wsi |
