Wydminy

Wydminy
	wieś
	; ul. Grunwaldzka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	giżycki
Gmina	Wydminy
Liczba ludności (2011)	2367
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	11-510
Tablice rejestracyjne	NGI
SIMC	0772582
	Położenie na mapie gminy Wydminy Wydminy
	Położenie na mapie Polski Wydminy
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wydminy
	Położenie na mapie powiatu giżyckiego Wydminy
	53°58′55″N 22°01′56″E/53,981944 22,032222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Wydminy (niem. Widminnen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Wydminy. Siedziba gminy Wydminy. Dawniej samodzielne miasto. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Miejscowość jest położona nad Jeziorem Wydmińskim, jest wsią letniskową z ośrodkami wczasowymi i domami wypoczynkowymi.

Przez miejscowość przebiega linia kolejowa nr 38 Białystok – Głomno. Na stacji Wydminy zatrzymują się pociągi REGIO.

W miejscowości funkcjonuje Zespół Szkół Ogólnokształcących, w skład którego wchodzi Szkoła Podstawowa oraz Samorządowe Liceum Ogólnokształcące, a także Gminny Ośrodek Kultury, Gminna Biblioteka Publiczna, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Centrum Usług Wspólnych.

Integralne części wsi Wydminy^[4]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0772599	Ernstowo	przysiółek

Historia[edytuj | edytuj kod]

W XIII w. Krzyżacy zajęli i zniszczyli gród pruski Wydemyns. Obecna wieś została założona w 1480 roku w miejscu dawnego grodu. W 1656 r. Wydminy zostały zniszczone przez Tatarów.

W 1600 roku wieś zamieszkiwała wyłącznie ludność polska. W 1820 roku w parafii na 632 uczniów nie było ani jednego znającego język niemiecki. W 1852 r. wybuchł wielki pożar, który zniszczył większą część zabudowy. W 1896 r. zauważalny był wyraźny efekt akcji germanizacyjnej: na 5200 parafian tylko 1400 było Polakami^[6]. W czasie I wojny światowej, w 1914 roku, 75% wsi zostało zniszczone. Odbudowa nastąpiła po wojnie. W latach 30. XX w. zaczęła się rozwijać turystyka, powstały wówczas dwa hotele i cztery restauracje^[7]. Zniszczenia wojenne w trakcie II wojny światowej obejmowały 75% zabudowy.

Od 5 lipca 1945 do 27 września 1945 Wydminy posiadały prawa miejskie^[8]^[9].

14 lutego 1946 roku Wydminy zostały opanowane przez III Brygadę Wileńską Narodowego Zjednoczenia Wojskowego dowodzoną przez podporucznika Kazimierza Chmielowskiego pseudonim "Rekin". Zajęli wówczas posterunek Milicji Obywatelskiej i wywiesili biało-czerwone flagi. Następnie udali się w stronę Puszczy Boreckiej, gdzie stoczyli bitwę pod Gajrowskimi z wojskami NKWD, UB i Ludowego Wojska Polskiego^[10].

W 1961 w Wydminach urodziła się Jolanta Piotrowska, późniejsza burmistrz Giżycka, senator XI kadencji^[11].

W 2012 r. w obrębie miejscowości wybudowane zostały trzy wiatraki.

W 2017 oraz w 2020 Rada Gminy Wydminy bezskutecznie starała się o nadanie praw miejskich. Pierwszy wniosek uzyskał negatywną opinię Rady Ministrów wskutek nieprawidłowości w dokumentacji geodezyjnej, negatywnej opinii wojewody warmińsko-mazurskiego, który stwierdził m.in. niestarannie przeprowadzone konsultacje lokalne, brak instytucji pełniących ponadlokalne funkcje miastotwórcze i brak dokumentacji w zakresie działań rozwojowych Wydmin. Drugi wniosek został odrzucony z uwagi na niespełnienie wymogów formalnych przy zorganizowanych konsultacjach społecznych, w których wniosek poparło 62,55% głosujących^[12]^[13].

Religia[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Małomiasteczkowa zabudowa złożona z zabytkowych kamieniczek z XIX i pocz. XX w. z wydłużonym rynkiem
Kościół pw. Chrystusa Zbawiciela z XVI w., spalony w 1572 r., odbudowany w 1701. Wieża kościelna z 1654 r. Wystrój wnętrza barokowy
Budynek Zespołu Szkół Ogólnokształcących

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Cmentarz żydowski w Wydminach

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 152324
↑ Wieś Wydminy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-06-04] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1557 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 223-224
↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 360
↑ Informacje o Gminie Wydminy. mazury.pc.pl, 9. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-26)].
↑ Wrota Warmii i Mazur [online], wrota.warmia.mazury.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2010-07-25] .
↑ AndrzejA. Potocki AndrzejA., Wielka uroczystość w małych Wydminach [online], wpolityce.pl, 26 sierpnia 2019 [dostęp 2019-08-27] .
↑ Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [online], web.archive.org, 13 lutego 2023 [dostęp 2024-01-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-13] .
↑ M.M. Zbrożek M.M., Wydminy chcą zyskać prawa miejskie – zdecydowali radni [online], Radio Olsztyn, 30 marca 2020 [dostęp 2020-04-16] (pol.).
↑ Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy
↑ Wydminy – kaplica. luteranie.pl. [dostęp 2022-05-15].
↑ Giżycko. luteranie.pl. [dostęp 2022-05-15].
↑ Parafia greckokatolicka p.w. św. Włodzimierza i Olgi w Widminach. grekokatolicy.pl. [dostęp 2022-05-15].
↑ Wydminy – Parafia pw. Chrystusa Zbawiciela. diecezjaelk.pl. [dostęp 2022-05-15].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 218

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Wydminy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 77 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 152324

[2] Wieś Wydminy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-06-04] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1557 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[R2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-5] GUS. Rejestr TERYT

[6] Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 223-224

[mapa2007-7] Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 360

[8] Informacje o Gminie Wydminy. mazury.pc.pl, 9. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-26)].

[9] Wrota Warmii i Mazur [online], wrota.warmia.mazury.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2010-07-25] .

[10] AndrzejA. Potocki AndrzejA., Wielka uroczystość w małych Wydminach [online], wpolityce.pl, 26 sierpnia 2019 [dostęp 2019-08-27] .

[11] Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [online], web.archive.org, 13 lutego 2023 [dostęp 2024-01-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-13] .

[12] M.M. Zbrożek M.M., Wydminy chcą zyskać prawa miejskie – zdecydowali radni [online], Radio Olsztyn, 30 marca 2020 [dostęp 2020-04-16] (pol.).

[13] Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy

[14] Wydminy – kaplica. luteranie.pl. [dostęp 2022-05-15].

[15] Giżycko. luteranie.pl. [dostęp 2022-05-15].

[16] Parafia greckokatolicka p.w. św. Włodzimierza i Olgi w Widminach. grekokatolicy.pl. [dostęp 2022-05-15].

[17] Wydminy – Parafia pw. Chrystusa Zbawiciela. diecezjaelk.pl. [dostęp 2022-05-15].

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Wsie	Cybulki Czarnówka Gajlówka Gajrowskie Gawliki Wielkie Grądzkie Hejbuty Malinka Mazuchówka Okrągłe Orłowo Pańska Wola Pietrasze Radzie Ranty Siedliska Siemionki Sucholaski Szczepanki Szczybały Orłowskie Talki Wężówka Wydminy Zelki
Osady	Berkowo Biała Giżycka Dudka Gawliki Małe Gębałki Grodkowo Krzywe Łękuk Mały Pamry Pańska Wola Rostki Róg Orłowski Skomack Mały
Integralne części wsi	Ernstowo Franciszkowo Kowalewskie Rydze Siejba Wólka Cybulska

Przynależność wojewódzka	okręg mazurski (1945–46) woj. olsztyńskie (od 1946)
Miasta	Giżycko Ryn Wydminy (5 VII–27 IX 1945)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Gawliki Wielkie (1945) Giżycko (1945–54 i od 1973) Kamionki (1945) Miłki (1945 i od 1973) Paprotki (1945–54) Ryn (1945–54 i od 1973) Sterławki Wielkie (1945–54) Talki (1945–54) Upałty (1945) Użranki (1945) Wydminy (1945–54 i od 1973) Zelki (1945)
Gromady (1954–72)	Gajewo (1954–57) Gawliki Wielkie (1954–72) Giżycko (1958–72) Kamionki (1954–61) Konopki Wielkie (1954–59) Krzyżany (1954–57) Miłki (1954–72) Paprotki (1954–57) Rydzewo (1954–72) Ryn (1954–72) Stara Rudówka (1954–61) Sterławki Wielkie (1954–72) Sulimy (1954–57) Talki (1954–72) Upałty (1954–72) Użranki (1954 →) Wilkasy (1954–72) Wydminy (1954–72) Zelki (1954–72)