Przejdź do zawartości

Zbigniew Czekański

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zbigniew Czekański
Ilustracja
porucznik piechoty porucznik piechoty
Data i miejsce urodzenia

4 lipca 1907
Kałaharówka

Data i miejsce śmierci

30 czerwca 1941
Lwów

Przebieg służby
Lata służby

1928–1940

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Formacja

Szare Szeregi

Jednostki

Korpus Kadetów Nr 1

Stanowiska

wychowawca

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa
(kampania wrześniowa, agresja ZSRR na Polskę, obrona Lwowa (1939))

Multimedia w Wikimedia Commons

Zbigniew Kazimierz Czekański (ur. 4 lipca 1907 w Kałaharówce, zm. 30 czerwca 1941 we Lwowie) – podharcmistrz, porucznik piechoty Wojska Polskiego, ofiara masakry więziennej dokonanej przez NKWD.

Tablica upamiętniająca Zbigniewa Czekańskiego w Sanoku
Upamiętnienie na Mauzoleum w Sanoku

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Zbigniew Kazimierz Czekański urodził się 4 lipca 1907 w Kałaharówce[1]. Był pierwszym dzieckiem Feliksa (leśniczy w Szczawnem, drogomistrz w Komańczy[2]) i Klary z domu Drozdowskiej. Miał pięcioro rodzeństwa: dwie siostry (Janinę i Wandę) oraz trzech braci (Adolfa, Mieczysława i Bolesława). W 1928 zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku[1][3]. Na początku 1922, wskazany przez prof. Władysława Dajewskiego jako najlepszy uczeń z języka polskiego w klasie, otrzymał nagrodę książkową od ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego Antoniego Ponikowskiego podczas jego wizyty w szkole[4]. W roku szkolnym w 1925/1926 będąc w VII klasie wyróżniał się w dziedzinie rysunków, nauczanych przez Leona Getza[5]. W okresie nauki szkolnej szczególnie zaangażował się w działalność harcerską w ramach sanockiego hufca[6]. W 1924 został przybocznym III Drużyny im. Stefana Czarnieckiego, w połowie 1925 został sekretarzem Komendy Hufca Harcerzy, w czerwcu 1925 mianowany przybocznym komendanta hufca, w 1927 uzyskał stopień Harcerza Rzeczypospolitej, a w lutym 1928 stopień podharcmistrza. W tym stopniu w roku szkolnym 1927/1928 był zastępcą urlopowanego komendanta sanockiego hufca, Ludwika Bara[7].

Po maturze rozpoczął naukę w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej (w tym czasie nadal współpracował z sanockim hufcem), którą ukończył z pierwszą lokatą, został awansowany na stopień podporucznika piechoty ze starszeństwem z 15 sierpnia 1931[8]. Następnie służył w 19 pułku piechoty, stacjonującym w garnizonie Lwów na Cytadeli[9]. W tym czasie pełnił funkcję instruktora w Korpusie Kadetów Nr 1 we Lwowie i nadal działał w harcerstwie: od końca października 1934 do końca września 1935 był hufcowym I Hufca Harcerzy we Lwowie, po czym rozpoczął pracę w Referacie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego Komendy Lwowskiej Chorągwi Harcerzy. Później awansowany na stopień porucznika piechoty. Według stanu z marca 1939 był wychowawcą 1 kompanii w Korpusie Kadetów Nr 1 we Lwowie[10]

W 1939, w obliczu zagrożenia konfliktem wojennym, prowadził zajęcia dla harcerzy w zakresie obronności, w czerwcu 1939 został mianowany na stanowisko komisarza Pogotowia Wojennego we Lwowie, które swoim zasięgiem obejmowało województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 został mianowany na stanowisko dowódcy I Ochotniczej Kompanii Harcerskiej (złożonej głównie z harcerzy i studentów z Legii Akademickiej[11]; liczącej ok. 120 osób i wchodzącej w skład II Ochotniczego Batalionu Obrony Lwowa), walczącej w obronie Lwowa w okresie kampanii wrześniowej przeciw Niemcom, a po agresji ZSRR na Polskę z 17 września przeciw Sowietom aż do przedednia kapitulacji z 22 września 1939, gdy została rozformowana. Jednostka została zakwaterowana w podziemiach biblioteki, następnie była skoszarowana w budynku Szkoły im. św. Marii Magdaleny[12][13][14][15]. Tego samego dnia, 21 września, we lwowskim kościele św. Marii Magdaleny Zbigniew Czekański wziął ślub z Jadwigą Bukowską.

Przy podjęciu próby przedostania się na Węgry, został zatrzymany przez Sowietów, lecz odzyskał wolność. W późniejszym czasie małżeństwo zamieszkiwało w domu rodziców Jadwigi przy ulicy Gródeckiej we Lwowie. W obliczu fali aresztowań wiosną 1940 Zbigniew Czekański zmieniał miejsca pobytu. Działał w konspiracyjnych strukturach wojskowych i harcerskich. Był członkiem Komendy Lwowskiej Chorągwi Szarych Szeregów, od stycznia 1940 był wojskowym instruktorem-oficerem objazdowym[16]. W lipcu 1940 został zatrzymany w Drohobyczu w czasie podróży inspekcyjnej (być może prawdopodobnie podczas usiłowania przekroczenia granicy), po czym osadzony w lwowskim więzieniu w Zamarstynowie. W jego sprawie toczył się proces, w którym otrzymał wyrok śmierci. Przyjmuje się, że po ataku III Rzeszy na ZSRR prowadzonym od 22 czerwca 1941, Zbigniew Czekański prawdopodobnie w dniu przejmowania Lwowa przez siły niemieckie 30 czerwca 1941 zginął zamordowany w ramach masakry więziennej dokonanej przez opuszczające miasto NKWD w więzieniu przy ul. Łąckiego.

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” 21 czerwca 1958 jego nazwisko zostało wymienione w apelu poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939–1945[17] oraz na ustanowionej w budynku gimnazjum tablicy pamiątkowej poświęconej poległym i pomordowanym absolwentom gimnazjum (wskazany w gronie zmarłych na terenie Z. S. R. R.)[18].

W 1962 Zbigniew Czekański został upamiętniony wśród innych osób wymienionych na jednej z tablic Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej na obecnym Cmentarzu Centralnym w Sanoku.

18 kwietnia 2009, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, na Cmentarzu Centralnym w Sanoku pod Krzyżem Katyńskim została poświęcona tablica upamiętniająca Zbigniewa Czekańskiego (odsłonięcia dokonał jego bratanek, Wojciech Czekański)[19][20][21][22]. Tabliczka zawiera cytat ks. Zdzisława Peszkowskiego i informację pamiątkową: Sercem i modlitwą otaczam postać dh Z. Czekańskiego, umiłowanego harcerza, konspiratora, bohatera i męczennika, ks. Z. Peszkowski / por. Zbigniew Czekański ur. 4.VII.1907 zginął 30.VI.1941. Z-ca komendanta hufca harcerzy w Sanoku. Dowódca Harcerskiej Kompanii Obrony Lwowa w 1939 r. Instruktor Chorągwi Lwowskiej Szarych Szeregów. Sanok, 18.04.2009.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b XLI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1927/1928. Sanok: 1928, s. 26.
  2. ↑ Państwowe Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku. Katalog główny, rok 1921/22 (zespół 7, sygn. 82). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 322.
  3. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2014-03-07].
  4. ↑ Władysław Dajewski: Ze wspomnień polonisty. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 274.
  5. ↑ XLI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1927/1928. Sanok: 1928, s. 18.
  6. ↑ Władysław Dajewski: Ze wspomnień polonisty. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 273.
  7. ↑ XLI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1927/1928. Sanok: 1928, s. 19.
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 130.
  9. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 549.
  10. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 460–461.
  11. ↑ Tadeusz Kryska-Karski. Kadet w obronie Lwowa w 1939 r.. „Biuletyn”. Nr 2 (17), s. 24, Grudzień 1969. Koło Lwowian w Londynie. 
  12. ↑ Historia. 1939. szkolanr10.vixo.pl. [dostęp 2014-03-07].
  13. ↑ Politechnika Lwowska 1844-1945. Okres II wojny światowej, okupacji i wielkiego Exodusu (1939–1945). lwow.home.pl. [dostęp 2014-03-07].
  14. ↑ Szkoła im. Marii Magdaleny - Lwów. stankiewicze.com. [dostęp 2014-03-07].
  15. ↑ Szkoła nr 10 we Lwowie odzyskała swoje imię. kuriergalicyjski.com, 8 listopada 2013. [dostęp 2014-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-29)].
  16. ↑ O Szarych Szeregach cz.1. harcbook.info. [dostęp 2014-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2014)].
  17. ↑ Józef Stachowicz: Diariusz zjazdu. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 67.
  18. ↑ Zjazd w fotografii. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 231.
  19. ↑ Krystyna Chowaniec, Patron sanockiego harcerstwa – ksiądz harcmistrz Zdzisław Peszkowski, Rocznik Sanocki Tom X – Rok 2011, Sanok 2011, s. 17.
  20. ↑ Krystyna Chowaniec. Uroczystości dnia Katyńskiego w Sanoku. „Góra Przemienienia”, s. 4-13, Nr 17 (299) z 26 kwietnia 2009. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. 
  21. ↑ Marian Struś. Sanok nie zapomni. „Tygodnik Sanocki”, s. 1, 6, Nr 17 (911) z 24 kwietnia 2009. 
  22. ↑ Krystyna Chowaniec: Dęby Pamięci. Sanok: Komenda Hufca ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2010, s. 40. ISBN 978-83-931109-3-3.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbigniew_Czekański&oldid=74758669”