Zygmunt Klemensiewicz (fizyk)
Data i miejsce urodzenia |
24 kwietnia 1886 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
25 marca 1963 |
Zawód, zajęcie |
Zygmunt Aleksander Klemensiewicz (ur. 24 kwietnia 1886 w Krakowie, zm. 25 marca 1963 w Gliwicach) – polski chemik i fizyk, profesor chemii fizycznej i elektroniki Politechniki Lwowskiej, taternik i alpinista.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem Roberta (nauczyciela historii i geografii, dyrektora gimnazjum) i Marii Józefy z Reichmanów (pisarki i tłumaczki literatury skandynawskiej). Od 1892 mieszkał wraz z rodzicami we Lwowie. Uczył się w C. K. V Gimnazjum we Lwowie, gdzie w 1904 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości (w jego klasie byli m.in. Stanisław Łempicki, Maurycy Schlaffenberg)[1][2]. W latach 1904–1908 studiował chemię, fizykę i matematykę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego.
W lipcu 1908 na podstawie pracy Chlorek antymonowy jako rozczynnik jonizujący wykonanej u prof. Stanisława Tołłoczki uzyskał stopień doktora filozofii. Następnie jako stypendysta Wydziału Krajowego wyjechał do Instytutu kierowanego przez prof. Fritza Habera w Karlsruhe. Zajął się nową wówczas dziedziną przewodnictwa elektrycznego w gazach. Pracując z Haberem w Karlsruhe opracował pierwszą elektrodę szklaną, stosowaną później w niezmienionej formie przez dziesięciolecia[3][4]. Habilitował się w 1912 r. na Uniwersytecie Lwowskim i został docentem na tej uczelni. W 1913 otrzymał stypendium fundacji Carnegie-Curie na wyjazd do Instytutu Radowego w Paryżu, gdzie pracował aż do wybuchu I wojny światowej pod kierunkiem Marii Skłodowskiej-Curie. Zapoznał się tam z zagadnieniami i techniką pomiarów promieniotwórczości. W czasie wojny pracował w Instytucie Pasteura, a później w fabryce salwarsanu. W roku szkolnym 1919/1920 uczył w III Państwowym Gimnazjum im. Króla Stefana Batorego we Lwowie[5]. W latach 1920–1940 był profesorem zwyczajnym chemii fizycznej i elektroniki Politechniki Lwowskiej, był członkiem Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie[6].
Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez NKWD 19 marca 1940 w Nowosielicach k. Doliny. Był więziony w Skolem, Stryju, od marca 1940 w Charkowie, od września 1940 w Starobielsku, gdzie w październiku 1940 został skazany na karę 5 lat łagru. Został wywieziony do Kazachstanu, gdzie odbywał karę (1940–1942). Po układzie Sikorski-Majski odzyskał wolność 28 sierpnia 1942. Ewakuowany wraz Armią Andersa do Iranu latem 1942. Przez Egipt dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie przebywał w latach 1944–1956. Na emigracji członek założyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Po powrocie do Polski 22 kwietnia 1956 był profesorem Politechniki Śląskiej w Gliwicach do przejścia w stan spoczynku w 1960.
Był zapalonym taternikiem i alpinistą. W 1913 r. wydał Zasady taternictwa – pierwszy polski podręcznik taternictwa. Uprawiał narciarstwo – był doświadczonym turystą-narciarzem. Zajmował się także fotografią, w tym fotografią górską, której poświęcił jeden rozdział Zasad taternictwa. W dwudziestoleciu międzywojennym był wiceprezesem PZN. W wielu górskich wyprawach towarzyszyła mu żona Stefania z domu Wieniewska (zm. 2 marca 1975 w Krakowie[7].). Współzałożyciel Kółka Taterników (później Himalaya Club)[8].
Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. V Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1902. Lwów: 1902, s. 85.
- ↑ Kronika. Egzamin dojrzałości. „Kurjer Lwowski”. Nr 176, s. 2, 26 czerwca 1904.
- ↑ Zygmunt Bodnar. Zygmunt Klemensiewicz 1886 – 1963. „Postępy Fizyki”. 15 (1), s. 3-10, 1964.
- ↑ Fritz Haber und Zygmunt Klemensiewicz. Über elektrische Phasengrenzkräft. Zeitschrift für Physikalische Chemie. Leipzig. 1909 (Vorgetragen in der Sizung der Karlsruher chemischen am 28. Jan. 1909).
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państw. Gimnazjum III. im. Króla Stefana Batorego we Lwowie za rok szk. 1927/28. Z uwzględnieniem Dziesięciolecia 1918-1928. Lwów: 1928, s. 18.
- ↑ Czasopismo Techniczne. R. 54, 10 sierpnia 1936, Nr 15 s. 266
- ↑ Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 28, s. 94, Czerwiec 1975. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Janusz Kurczab: Historia polskiego wspinania. Cz. I – Tatry od prapoczątków do lat międzywojennych. wspinanie.pl, 2009-05-12. [dostęp 2015-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-30)]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Brzozowski, Józef Szpilecki, Zygmunt Aleksander Klemensiewicz, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XII, 1966–1967.
- Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 105. ISBN 978-83-7188-964-6.
- Artykuł o Zygmuncie Klemensiewiczu na stronach COTG PTTK. cotg.pttk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-08)]..
- Absolwenci Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Lwowskiego
- Absolwenci i studenci Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie
- Członkowie Towarzystwa Naukowego we Lwowie
- Członkowie Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie
- Członkowie Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie
- Ludzie urodzeni w Krakowie
- Nauczyciele II Rzeczypospolitej
- Nauczyciele związani ze Lwowem
- Ofiary wysiedleń dokonanych przez ZSRR w Polsce 1939–1946
- Pochowani na cmentarzu Rakowickim
- Polacy i obywatele polscy – więźniowie radzieckich łagrów 1939–1941
- Polscy fizycy XX wieku
- Polscy chemicy
- Polscy twórcy literatury górskiej
- Polscy wspinacze
- Taternicy
- Wykładowcy Politechniki Lwowskiej
- Wykładowcy Politechniki Śląskiej
- Wykładowcy Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Lwowskiego
- Urodzeni w 1886
- Zmarli w 1963