Żywność funkcjonalna
Żywność funkcjonalna – żywność, która wykazuje udokumentowany pozytywny wpływ na organizm człowieka ponad ten, który wynika z efektu odżywczego zawartych w niej składników odżywczych uznawanych za niezbędne[1]. Działanie żywności funkcjonalnej polega na poprawie zdrowia, samopoczucia i/lub zmniejszeniu ryzyka zachorowania. Musi ona przypominać żywność konwencjonalną i wywierać działanie w ilościach, które można oczekiwać, że będą normalnie spożywane w prawidłowej diecie[2]. Jest jednym z rodzajów tzw. nowej żywności[1].
Działanie żywności funkcjonalnej skupia się najczęściej na poprawie wydolności fizycznej i umysłowej, poprawie odporności, regulacji apetytu, usprawnieniu pracy jelit, zmniejszaniu ryzyka takich chorób jak otyłość, cukrzyca, choroby nowotworowe, choroby układu krążenia, osteoporoza[1][3].
Do grupy produktów spełniające kryteria żywności funkcjonalnej można zaliczyć produkty wzbogacone o[2]:
- nienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-3
- substancje fitochemiczne, np. stanole, sterole
- błonnik pokarmowy
- cholinę i lecytynę
- witaminy i składniki mineralne
- probiotyki i prebiotyki[4][5]
- naturalne przeciwutleniacze[3]
- kofeinę, taurynę, inozytol[3]
Według Europejskiego Konsensusu Naukowej Koncepcji Żywności Funkcjonalnej żywność taka oprócz naturalnych składników ma zawierać zwiększone stężenie substancji aktywnej, która naturalnie w danym produkcie żywnościowym nie występuje lub występuje w niewielkiej ilości. Jednak niektórzy autorzy publikacji na podstawie szczególnej wartości prozdrowotnej zaliczają do żywności funkcjonalnej także niektóre rodzaje żywności naturalnej niespełniające powyższego warunku, jak tłuste ryby, owoce morza, zieloną herbatę, a nawet mleko[2].
Pojęcie żywności funkcjonalnej nie jest zatem ostre, spotyka się też różne jej klasyfikacje. Ze względu na specyficzny skład można przykładowo ją podzielić na żywność[6]:
- wzbogaconą
- niskoenergetyczną
- wysokobłonnikową
- probiotyczną
- energetyzującą
- o obniżonej zawartości sodu, cholesterolu itd.
Ze względu na zaspokajanie specyficznych potrzeb można przykładowo ją podzielić na żywność[6]:
- zmniejszającą ryzyko chorób układu krążenia, nowotworów, osteoporozy itd.
- hamującą procesy starzenia
- dla osób obciążonych stresem
- dla sportowców
- dla kobiet w ciąży i karmiących
- dla osób w podeszłym wieku
- dla młodzieży w fazie intensywnego wzrostu.
Bioaktywne wyizolowane lub skoncentrowane substancje, którym nadano postać preparatów farmaceutycznych nazywane są nutraceutykami[3]. Nie są one jednak lekami, można je wykorzystać do produkcji żywności funkcjonalnej lub suplementów[2].
Z żywnością funkcjonalną mogą być czasem związane także pewne zagrożenia natury żywieniowej (efekt przeczyszczający, obniżenie przyswajalności niektórych składników odżywczych) oraz higieniczno-zdrowotnej (wywołanie nadwrażliwości pokarmowych, niekorzystne interakcje dodatków z innymi składnikami żywności, zanieczyszczenia)[1].
Należy odróżnić termin żywność funkcjonalna od terminu dodatki funkcjonalne, który dotyczy substancji stosowanych w procesie produkcji, wpływających na polepszenie cech technologicznych i trwałości produktu[6]
Idea żywności funkcjonalnej ma związek z filozoficzną tradycją Wschodu, w której nie dokonuje się wyraźnego rozróżnienia między pożywieniem a lekarstwem. Rozwój żywności funkcjonalnej zapoczątkowała Japonia, gdzie w połowie lat 80. XX wieku przeprowadzano badania, a następnie po kilku latach wprowadzono odpowiednie regulacje prawne i zaczęto produkować tego rodzaju żywność w skali przemysłowej[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Jan Gawęcki, Żywność i żywienie a zdrowie, [w:] Jan Gawęcki (red.), Żywienie człowieka a zdrowie publiczne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 40–41, 53–55, ISBN 978-83-01-15735-7.
- ↑ a b c d Tadeusz Kubiński, Żywność funkcjonalna, „Życie Weterynaryjne”, 85 (11), 2010, s. 932–935.
- ↑ a b c d Jan Gawęcki, Teresa Mossor-Pietraszewska, Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu, Warszawa: PWN, 2004, s. 19, 126, ISBN 83-01-14254-5.
- ↑ Socha J., Stolarczyk A, Probiotyki i prebiotyki jako przykład żywności funkcjonalnej, 2002, Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie dziecka, 4, 1, s. 15-18
- ↑ Mossakowska M., Poradnik dla młodzieży i rodziców dzieci chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa) lub chorobę Leśniowskiego- Crohna, 2006, Towarzystwo Jelita, s. 50
- ↑ a b c d Franciszek Świderski, Wojciech Kolanowski, Żywność funkcjonalna i dietetyczna, [w:] Franciszek Świderski (red.), Żywność wygodna i żywność funkcjonalna, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1999, s. 28–36, ISBN 83-204-2456-9.
