Darwinius

Darwinius

{{{nazwa łacińska}}}
{{{zoolog}}}
Okres istnienia: środkowy eocen, 47 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 47/47 ↓ 47/47
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	ssaki żyworodne
Rząd	naczelne
Rodzina	Notharctidae
Podrodzina	Cercamoniinae
Rodzaj	Darwinius Franzen et al., 2009
Gatunki
D. masillae Franzen et al., 2009

{{Zwierzę infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | nazwa łacińska = | zoolog = | TSN = Nieznane pola: "szczep" oraz "opis".

Darwinius – rodzaj wczesnego ssaka naczelnego z rodziny Notharctidae. Żył w środkowym eocenie na terenie dzisiejszej Europy. Szczątki gatunku typowego, Darwinius masillae, zostały wydobyte z datowanych na około 47 milionów lat osadów w kopalni w Messel. Miejscowość ta leży niedaleko Darmstadt w południowej Hesji w Niemczech (Nieprawidłowe parametry: {49|55|7|N|8|45|22|E}{{Współrzędne}} Nieznane pola: 3, 4, 5, 6, 7 oraz 8.).

Zdjęcia rentgenowskie holotypu Darwinius masillae

Kompletność i jakość zachowania szkieletu pozwalają na dokładne zbadanie morfologii, paleobiologii i ontogenezy zwierzęcia. Analiza uzębienia wskazuje, że osobnik, którego szczątki odkryto, był młodociany, jednak pożywiał się już samodzielnie. Franzen i współpracownicy, na podstawie porównania z Saimiri, doszli do wniosku, że holotyp zginął w wieku około 9–10 miesięcy. Dojrzałość płciową samice Darwinius osiągały po około trzech latach. Szacowana maksymalna długość życia naczelnych o wielkości Darwinius masillae wynosiła prawdopodobnie około dwudziestu lat. Masa ciała dorosłego Darwinius jest szacowana na 650–900 g. Masa 660 g jest dwukrotnie wyższa od szacunków opartych na podstawie długości czaszki, wynoszącej u D. masillae 52 mm, i dwukrotnie niższa od oszacowań na podstawie wielkości zębów trzonowych. Średnica oczodołów była relatywnie duża w porównaniu do długości czaszki, co wskazuje na nocny tryb życia Darwinius. Osobnik, którego szczątki odnaleziono, wciąż jeszcze rósł, więc stosunek średnicy oczodołów do wielkości czaszki mógł być u dorosłych nieznacznie niższy. Pod względem kształtu czaszki Darwinius jest bardzo zbliżony do innego przedstawiciela Cercamoniinae – późnoeoceńskiej, północnoamerykańskiej Mahgarita stevensi. Podobne są zwłaszcza krótki pysk, masywna żuchwa i stosunkowo duża puszka mózgowa. Analiza zawartości układu pokarmowego wykazała obecność owoców i liści oraz brak owadów, których skamieniałości są w Messel pospolite.

Prawdopodobnie wkrótce po śmierci holotypu jego ciało zostało przetransportowane do jeziora i pogrzebane na dnie. Na kościach nie odnaleziono śladów ugryzień, świadczących, że ciało odkrytego osobnika Darwinius padło łupem drapieżników lub padlinożerców. Wokół szkieletu zachowały się ślady tkanek miękkich, nieobecne jedynie na końcu ogona. Wskazują one kształt ciała zwierzęcia – dowodzą m.in., że mięśnie górnych części nóg były potężne, zaś małżowiny uszne małe. Pierwszy palec prawej stopy jest wyprostowany, lecz ustawiony pod kątem około 90°, co sugeruje jego potencjalną przeciwstawność. Zarówno dłonie jak i stopy Darwinius miały długie, bardzo elastyczne palce.

Spośród przeanalizowanych trzydziestu cech morfologicznych i anatomicznych, używanych powszechnie do odróżniania przedstawicieli Strepsirrhini i Haplorrhini, wszystkie synapomorfie, determinujące przynależność do którejś z tych grup, łączą Darwinius oraz innych przedstawicieli Adapoidea raczej z Haplorrhini niż Strepsirrhini. Zaliczenie Adapoidea do Haplorrhini – podobnie jak wyraków – zdaniem autorów pomogłoby wyjaśnić, dlaczego wcześni przedstawiciele obu tych grup byli do siebie bardzo podobni, a przez to często myleni.

Epitet rodzajowy Darwinius honoruje Karola Darwina ze względu na przypadającą w 2009 dwusetną rocznicę jego urodzin, zaś epitet gatunkowy gatunku typowego, masillae, pochodzi od słowa Masilla – łacińskiej nazwy Messel – zapisanego w pochodzącym z około 800 r. n.e. Złotym Kodeksie z klasztoru w Lorsch.

Historia odkryć

Stanowisko w Messel dostarczyło najlepiej zachowanych szkieletów eoceńskich ssaków. Jednak – mimo iż okolice te porastały w eocenie lasy odpowiadające współczesnym lasom tropikalnym – skamieniałości naczelnych są tam stosunkowo rzadkie – przed odkryciem Darwinius masillae wydobyto stamtąd zaledwie osiem fragmentarycznych szkieletów. We wczesnym okresie wydobywania skamieniałości, w latach 1971–1985, osady były już odsłonięte dzięki wykopaliskom prowadzonym w poszukiwaniu łupków bitumicznych. Kiedy wykopaliska zakończono powstały w ich wyniku dół planowano wykorzystać jako składowisko odpadów, dlatego poszukiwania skamieniałości prowadzono w pośpiechu i bez należytej staranności przeszukiwano złoże po złożu. Duże bloki łupków zostały usunięte, a następnie przy pomocy długich noży rozdzielone wzdłuż płaszczyzny uwarstwienia. Przed rozpoczęciem preparacji płyty powierzchnia uszkodzona rozdzielaniem musi zostać umieszczona w żywicy epoksydowej lub poliestrowej. Procedura taka jest konieczna, gdyż dehydratacja niszczy skamieniałość. Szczątki Darwinius zostały zebrane przez prywatnego kolekcjonera w 1983 roku, u podnóża Schildkrötenhügel (Wzgórza Żółwi), jednak dokładna lokalizacja nie jest znana.

Płyta B początkowo została opisana przez Franzena jako szósty naczelny z Messel. W 1991 roku nabył ją Burghard Pol z Wyoming Dinosaur Center w Thermopolis. Skamieniałość ta obejmuje niekompletny szkielet widziany z lewej strony, zawarty w płycie z poliestru. Franzen wykazał, że część okazu jest prawdziwa, podczas gdy niektóre fragmenty zostały stworzone przez człowieka, by skamieniałość zdawała się bardziej kompletna. Paleontolog początkowo przypisał ten okaz do gatunku „Pronycticebus” neglectus, opisanego w 1989 roku z Geiseltal. Franzen zaliczył ten gatunek do rodzaju Caenopithecus, a następnie utworzył dla niego nową nazwę rodzajową Godinotia. Druga część skamieniałości, nazwana później płytą A, pozostawała w Niemczech, w posiadaniu prywatnego kolekcjonera, który przez dwadzieścia lat trzymał ją w sekrecie, zanim zdecydował się sprzedać ją za pośrednictwem niemieckiego handlarza skamieniałości. Dwa niemieckie muzea odrzuciły ofertę ze względu na zbyt wysoką cenę. W grudniu 2006 handlarz skontaktował się z norweskim paleontologiem Jørnem Hurumem, z którym już wcześniej dokonywał transakcji. Pokazał Hurumowi trzy fotografie skamieniałości i zaoferował jej sprzedaż za milion dolarów. Paleontolog poprosił o czas do Bożego Narodzenia, by zebrać fundusze i upewnić się, że okaz został zdobyty legalnie i będzie zgodnie z prawem udostępniony do badań. Udało mu się przekonać władze Muzeum Historii Naturalnej w Oslo, aby przekazały połowę żądanej sumy – druga połowa miała zostać zapłacona tylko jeśli badanie promieniowaniem rentgenowskim wykaże, że skamieniałość nie jest sfabrykowana, co zajęło kilka miesięcy. Płyta A obejmuje niemal kompletny szkielet, pokazujący dokładnie, które części płyty B zostały spreparowane. Płyta A zawiera niemal całą prawą stronę ciała Darwinius, a także niektóre części lewej strony, nieobecne na płycie B.