Australopithecus sediba: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m robot poprawia: fa:جنوبیکپی سدیبا; zmiany kosmetyczne |
uzupełnienie |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Zwierzę infobox |
{{Zwierzę infobox |
||
| nazwa zwyczajowa = ''Australopithecus sediba'' |
| nazwa zwyczajowa = ''Australopithecus sediba'' |
||
| okres istnienia = {{okres istnienia grupy organizmów 2|1.95|1.78}} |
|||
| łacińska = ''Australopithecus sediba'' |
| łacińska = ''Australopithecus sediba'' |
||
| zoolog = [[Lee Berger|Berger]] ''et al.'', 2010 |
| zoolog = [[Lee Berger|Berger]] ''et al.'', 2010 |
||
| grafika = |
| grafika = Australopithecus sediba.JPG |
||
| typ = [[strunowce]] |
| typ = [[strunowce]] |
||
| podtyp = [[kręgowce]] |
| podtyp = [[kręgowce]] |
||
| Linia 12: | Linia 13: | ||
| gatunek = '''''A. sediba''''' |
| gatunek = '''''A. sediba''''' |
||
| wikispecies = Australopithecus sediba |
| wikispecies = Australopithecus sediba |
||
| commons = |
| commons = Category:Australopithecus sediba |
||
}} |
}} |
||
'''''Australopithecus sediba''''' – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[człowiekowate|hominida]] żyjącego na przełomie [[pliocen]]u i [[plejstocen]]u w południowej Afryce. Mierząc około 130 cm wzrostu osiągał rozmiary typowe dla innych [[australopitek]]ów, jednak wiele cech łączy ten gatunek z rodzajem ''[[człowiek|Homo]]''. Przez niektórych naukowców uznawany jest za ostatniego wspólnego przodka tego rodzaju lub jego bliskiego krewnego. |
|||
'''''Australopithecus sediba''''' – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[człowiekowate|hominida]] żyjącego na przełomie [[pliocen]]u i [[plejstocen]]u w południowej Afryce. Został opisany w 2010 roku przez [[Lee Berger]]a i współpracowników w [[holotyp|oparciu]] o niekompletny szkielet młodocianego (MH1), choć prawdopodobnie bliskiego osiągnięcia pełnej dorosłości osobnika obejmujący fragmentaryczną czaszkę, żuchwę i szkielet pozaczaszkowy. Pierwszą odnalezioną [[skamieniałości]]ą był prawy [[obojczyk (anatomia)|obojczyk]], odkryty 15 sierpnia 2008 roku przez Matthew Bergera. Szczątki drugiego, dorosłego osobnika, obejmujące pojedynczy ząb [[szczęka|szczękowy]], fragment żuchwy oraz niekompletny szkielet pozaczaszkowy, desygnowano na [[paratyp]]<ref name=Bergeretal>{{Cytuj pismo |autor=Lee R. Berger, Darryl J. de Ruiter, Steven E. Churchill, Peter Schmid, Kristian J. Carlson, Paul H. G. M. Dirks, Job M. Kibii |tytuł=</em>Australopithecus sediba'': A New Species of ''Homo''-Like Australopith from South Africa |czasopismo=Science |wolumin=328 |wydanie=5975 |strony=195–204 |rok=2010 |doi=10.1126/science.1184944 |język=en}}</ref>. Wiek tych skamieniałości datuje się na przełom pliocenu i plejstocenu, około 1,95–1,78 mln lat. Odnaleziono je w jaskini Malapa w [[Republika Południowej Afryki|Republice Południowej Afryki]]<ref name=Dirksetal>{{Cytuj pismo |autor=Paul H. G. M. Dirks, Job M. Kibii, Brian F. Kuhn, Christine Steininger, Steven E. Churchill, Jan D. Kramers, Robyn Pickering, Daniel L. Farber, Anne-Sophie Mériaux, Andy I. R. Herries, Geoffrey C. P. King, Lee R. Berger |tytuł=Geological Setting and Age of ''Australopithecus sediba<em> from Southern Africa |czasopismo=Science |wolumin=328 |wydanie=5975 |strony=205–208 |rok=2010 |doi=10.1126/science.1184950 |język=en}}</ref>. Ogólną budową ''Australopithecus sediba'' przypominał inne [[australopitek]]i – poruszał się na tylnych kończynach, osiągał niewielkie rozmiary, miał stosunkowo długie ręce z dużymi powierzchniami [[staw (anatomia)|stawowymi]], a jego kończyny były prymitywnie zbudowane. Cechy czaszki upodabniają go w szczególności do ''[[Australopithecus africanus|A. africanus]]''. W [[kość miedniczna|kości miednicznej]] ''A. sediba'' występowało wiele cech [[apomorfia|zaawansowanych]] obecnych u przedstawicieli rodzaju ''[[człowiek|Homo]]'', a niewystępujących u innych australopiteków. Objętość czaszki MH1 wynosi prawdopodobnie około 420 cm<sup>3</sup>, a jego [[kresomózgowie|mózg]] był w co najmniej 95% tak duży, jak mózg w pełni dorosłego osobnika. Berger i współpracownicy spekulują, że ''A. sediba'' powstał z ''A. africanus'' w wyniku [[kladogeneza|kladogenezy]] około 3–2,4 mln lat temu. Ze względu na liczne cechy zaawansowane, łączące ''A. sediba'' z wczesnymi przedstawicielami rodzaju ''Homo'', autorzy sugerują, że może on być przodkiem tego rodzaju lub jego bliskim krewnym. Stwierdzają jednak, że nie można precyzyjnie ustalić pozycji [[filogeneza|filogenetycznej]] ''A. sediba''<ref name=Bergeretal/>. |
|||
== Morfologia == |
|||
| ⚫ | |||
Ogólną budową ''Australopithecus sediba'' przypominał inne [[australopitek]]i – poruszał się na tylnych kończynach, osiągał niewielkie rozmiary, miał stosunkowo długie ręce z dużymi powierzchniami [[staw (anatomia)|stawowymi]], a jego kończyny były prymitywnie zbudowane{{r|Bergeretal}}. Stojąc, ''A. sediba'' osiągał około 130 cm wzrostu, co jest rozmiarem typowym dla innych australopiteków{{r|Balter}}. Cechy czaszki upodabniają go w szczególności do ''[[Australopithecus africanus|A. africanus]]''. Od tego gatunku ''A. sediba'' odróżnia jednak m.in. budowa szkieletu pozaczaszkowego. W [[kość miedniczna|kości miednicznej]] ''A. sediba'' występowało wiele cech [[apomorfia|zaawansowanych]] obecnych u przedstawicieli rodzaju ''[[człowiek|Homo]]'', a niewystępujących u innych australopiteków. Objętość czaszki MH1 wynosi prawdopodobnie około 420 cm<sup>3</sup>, a jego [[kresomózgowie|mózg]] był w co najmniej 95% tak duży, jak mózg w pełni dorosłego osobnika{{r|Bergeretal}}. |
|||
== Klasyfikacja == |
|||
| ⚫ | |||
Berger i współpracownicy spekulują, że ''A. sediba'' powstał z ''A. africanus'' w wyniku [[kladogeneza|kladogenezy]] około 3–2,4 mln lat temu. Ze względu na liczne cechy zaawansowane, łączące ''A. sediba'' z wczesnymi przedstawicielami rodzaju ''Homo'', autorzy sugerują, że może on być przodkiem tego rodzaju lub jego bliskim krewnym. Stwierdzają jednak, że nie można precyzyjnie ustalić pozycji [[filogeneza|filogenetycznej]] ''A. sediba''{{r|Bergeretal}}. Według analizy przeprowadzonej przez Thackeraya istnieje stosunkowo duże prawdopodobieństwo, że okaz MH1 jest konspecyficzny (należy do tego samego gatunku) z ''A. africanus'' lub ''[[Homo habilis]]''. Wspierają to szczególnie dane morfologii czaszki{{r|Thackeray}}. Niektórzy naukowcy uważają, że ''A. sediba'' powinien zostać włączony do rodzaju ''Homo'', jednak inni nie zgadzają się z taką interpretacją, gdyż wymagałoby to przedefiniowania tego rodzaju{{r|Balter}}. Berger i współpracownicy uznali, że ze względu na niektóre cechy czaszki, takie jak jej stosunkowo niewielka objętość, lepiej umieścić ''A. sediba'' w rodzaju ''Australopithecus'', a nie ''Homo''{{r|Bergeretal}}. Prawdopodobnie gatunek ten był podobny do [[ostatni wspólny przodek|ostatniego wspólnego przodka]] rodzaju ''Homo''{{r|Strait}}. |
|||
== Historia odkryć == |
|||
''Australopithecus sediba'' został opisany w 2010 roku przez [[Lee Berger]]a i współpracowników w [[holotyp|oparciu]] o niekompletny szkielet młodocianego (MH1), choć prawdopodobnie bliskiego osiągnięcia pełnej dorosłości osobnika, obejmujący fragmentaryczną czaszkę, żuchwę i szkielet pozaczaszkowy. Pierwszą odnalezioną [[skamieniałości]]ą był prawy [[obojczyk (anatomia)|obojczyk]], odkryty 15 sierpnia 2008 roku przez Matthew Bergera{{r|Bergeretal}}, dziewięcioletniego syna Lee Bergera. Matthew został początkowo uwzględniony jako jeden z autorów publikacji, jednak pomysł ten odrzucili [[recenzja naukowa|recenzenci]] „[[Science]]”{{r|Balter}}. Szczątki drugiego, dorosłego osobnika, obejmujące pojedynczy ząb [[szczęka|szczękowy]], fragment żuchwy oraz niekompletny szkielet pozaczaszkowy, desygnowano na [[paratyp]]{{r|Bergeretal}}. Wiek tych skamieniałości datuje się na przełom pliocenu i plejstocenu, około 1,95–1,78 mln lat. Odnaleziono je w jaskini Malapa w prowincji [[Gauteng]] w [[Republika Południowej Afryki|Republice Południowej Afryki]], około 15 km na północny wschód od [[Sterkfontein]], [[Swartkrans]] i [[Kromdraai]]{{r|Dirksetal}}. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
<ref name=Bergeretal>{{Cytuj pismo |autor=Lee R. Berger, Darryl J. de Ruiter, Steven E. Churchill, Peter Schmid, Kristian J. Carlson, Paul H. G. M. Dirks, Job M. Kibii |tytuł=</em>Australopithecus sediba'': A new species of ''Homo''-like australopith from South Africa |czasopismo=Science |wolumin=328 |wydanie=5975 |strony=195–204 |rok=2010 |doi=10.1126/science.1184944 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=Dirksetal>{{Cytuj pismo |autor=Paul H.G.M. Dirks, Job M. Kibii, Brian F. Kuhn, Christine Steininger, Steven E. Churchill, Jan D. Kramers, Robyn Pickering, Daniel L. Farber, Anne-Sophie Mériaux, Andy I. R. Herries, Geoffrey C. P. King, Lee R. Berger |tytuł=Geological setting and age of </em>Australopithecus sediba'' from southern Africa |czasopismo=Science |wolumin=328 |wydanie=5975 |strony=205–208 |rok=2010 |doi=10.1126/science.1184950 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=Balter>{{Cytuj pismo |autor=Michael Balter |tytuł=Candidate human ancestor from South Africa sparks praise and debate |czasopismo=Science |wolumin=328 |wydanie=5975 |strony=154–155 |rok=2010 |doi=10.1126/science.328.5975.154 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=Strait>{{Cytuj pismo |autor=David S. Strait |tytuł=The evolutionary history of the australopiths |czasopismo=Evolution: Education and Outreach |wolumin= |wydanie= |strony= |rok=2010 |doi=10.1007/s12052-010-0249-6 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=Thackeray>{{Cytuj pismo |autor=J. Francis Thackeray |tytuł=Comparisons between </em>Australopithecus sediba'' (MH1) and other hominin taxa, in the context of probabilities of conspecificity |czasopismo=South African Journal of Science |wolumin=106 |wydanie=7/8 |strony=1–2 |rok=2010 |doi=10.4102/sajs.v106i7/8.348 |język=en}}</ref>}} |
|||
{{Australopiteki}} |
{{Australopiteki}} |
||
Wersja z 14:46, 13 wrz 2010
| {{{nazwa łacińska}}}[1] | |
| Berger et al., 2010 | |
| Okres istnienia: 1,95–1,78 mln lat temu | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
A. sediba |
Australopithecus sediba – gatunek hominida żyjącego na przełomie pliocenu i plejstocenu w południowej Afryce. Mierząc około 130 cm wzrostu osiągał rozmiary typowe dla innych australopiteków, jednak wiele cech łączy ten gatunek z rodzajem Homo. Przez niektórych naukowców uznawany jest za ostatniego wspólnego przodka tego rodzaju lub jego bliskiego krewnego.
Morfologia
Ogólną budową Australopithecus sediba przypominał inne australopiteki – poruszał się na tylnych kończynach, osiągał niewielkie rozmiary, miał stosunkowo długie ręce z dużymi powierzchniami stawowymi, a jego kończyny były prymitywnie zbudowane[2]. Stojąc, A. sediba osiągał około 130 cm wzrostu, co jest rozmiarem typowym dla innych australopiteków[3]. Cechy czaszki upodabniają go w szczególności do A. africanus. Od tego gatunku A. sediba odróżnia jednak m.in. budowa szkieletu pozaczaszkowego. W kości miednicznej A. sediba występowało wiele cech zaawansowanych obecnych u przedstawicieli rodzaju Homo, a niewystępujących u innych australopiteków. Objętość czaszki MH1 wynosi prawdopodobnie około 420 cm3, a jego mózg był w co najmniej 95% tak duży, jak mózg w pełni dorosłego osobnika[2].
Klasyfikacja
Berger i współpracownicy spekulują, że A. sediba powstał z A. africanus w wyniku kladogenezy około 3–2,4 mln lat temu. Ze względu na liczne cechy zaawansowane, łączące A. sediba z wczesnymi przedstawicielami rodzaju Homo, autorzy sugerują, że może on być przodkiem tego rodzaju lub jego bliskim krewnym. Stwierdzają jednak, że nie można precyzyjnie ustalić pozycji filogenetycznej A. sediba[2]. Według analizy przeprowadzonej przez Thackeraya istnieje stosunkowo duże prawdopodobieństwo, że okaz MH1 jest konspecyficzny (należy do tego samego gatunku) z A. africanus lub Homo habilis. Wspierają to szczególnie dane morfologii czaszki[4]. Niektórzy naukowcy uważają, że A. sediba powinien zostać włączony do rodzaju Homo, jednak inni nie zgadzają się z taką interpretacją, gdyż wymagałoby to przedefiniowania tego rodzaju[3]. Berger i współpracownicy uznali, że ze względu na niektóre cechy czaszki, takie jak jej stosunkowo niewielka objętość, lepiej umieścić A. sediba w rodzaju Australopithecus, a nie Homo[2]. Prawdopodobnie gatunek ten był podobny do ostatniego wspólnego przodka rodzaju Homo[5].
Historia odkryć
Australopithecus sediba został opisany w 2010 roku przez Lee Bergera i współpracowników w oparciu o niekompletny szkielet młodocianego (MH1), choć prawdopodobnie bliskiego osiągnięcia pełnej dorosłości osobnika, obejmujący fragmentaryczną czaszkę, żuchwę i szkielet pozaczaszkowy. Pierwszą odnalezioną skamieniałością był prawy obojczyk, odkryty 15 sierpnia 2008 roku przez Matthew Bergera[2], dziewięcioletniego syna Lee Bergera. Matthew został początkowo uwzględniony jako jeden z autorów publikacji, jednak pomysł ten odrzucili recenzenci „Science”[3]. Szczątki drugiego, dorosłego osobnika, obejmujące pojedynczy ząb szczękowy, fragment żuchwy oraz niekompletny szkielet pozaczaszkowy, desygnowano na paratyp[2]. Wiek tych skamieniałości datuje się na przełom pliocenu i plejstocenu, około 1,95–1,78 mln lat. Odnaleziono je w jaskini Malapa w prowincji Gauteng w Republice Południowej Afryki, około 15 km na północny wschód od Sterkfontein, Swartkrans i Kromdraai[6].
Nazwa gatunkowa sediba pochodzi z języka sotho, w którym oznacza „fontanna” lub „źródło”[2].
- ↑ {{{nazwa łacińska}}}, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g Lee R. Berger, Darryl J. de Ruiter, Steven E. Churchill, Peter Schmid, Kristian J. Carlson, Paul H. G. M. Dirks, Job M. Kibii. Australopithecus sediba: A new species of Homo-like australopith from South Africa. „Science”. 328 (5975), s. 195–204, 2010. DOI: 10.1126/science.1184944. (ang.).
- ↑ a b c Michael Balter. Candidate human ancestor from South Africa sparks praise and debate. „Science”. 328 (5975), s. 154–155, 2010. DOI: 10.1126/science.328.5975.154. (ang.).
- ↑ J. Francis Thackeray. Comparisons between Australopithecus sediba (MH1) and other hominin taxa, in the context of probabilities of conspecificity. „South African Journal of Science”. 106 (7/8), s. 1–2, 2010. DOI: 10.4102/sajs.v106i7/8.348. (ang.).
- ↑ David S. Strait. The evolutionary history of the australopiths. „Evolution: Education and Outreach”, 2010. DOI: 10.1007/s12052-010-0249-6. (ang.).
- ↑ Paul H.G.M. Dirks, Job M. Kibii, Brian F. Kuhn, Christine Steininger, Steven E. Churchill, Jan D. Kramers, Robyn Pickering, Daniel L. Farber, Anne-Sophie Mériaux, Andy I. R. Herries, Geoffrey C. P. King, Lee R. Berger. Geological setting and age of Australopithecus sediba from southern Africa. „Science”. 328 (5975), s. 205–208, 2010. DOI: 10.1126/science.1184950. (ang.).