Scypionyks

{{{nazwa łacińska}}}
{{{zoolog}}}
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt=Ilustracja|]]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta

{{Zwierzę infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | grafika = | TSN = | zoolog = | nazwa łacińska = Nieznane pola: "Nazwa zwyczajowa", "Rząd", "Podrząd", "Commons", "Rodzaj", "Infrarząd", "Zoolog", "Gatunek", "Podgromada", "Typ", "Takson", "Wikispecies", "Podtyp", "Opis_obrazka", "Obrazek", "Gromada", "Nadrząd" oraz "Łacińska".

Szablon:Źródła Scypionyks (Scipionyx) – niewielki celurozaur żyjący we wczesnej kredzie na terenie Włoch. Nazwa znaczy "pazur Scipio" i pochodzi od łacińskiego imienia Scypion (Scipio) i greckiego onyx, oznaczającego pazur. Nazwano go na cześć Scypiona Afrykańskiego Starszego. Nazwa odnosi się też do Scipione Breislaka, geologa, który pierwszy opisał formację w której znaleziono scypionyksa. Formacja ta znana jest z doskonale zachowanych skamieniałości. Natomiast nazwa gatunkowa pochodzi od łacińskiej nazwy prowincji Benevento. Odnaleziono tylko jeden szkielet, ale z zachowanymi tkankami miękkimi. Był to osobnik młodociany, o długości 23 cm. Czaszka ma 5,2 cm. Dorosłe zwierzę mogło osiągać około 2 metrów. Scipionyx żył na lądzie z wieloma płytkimi lagunami, gdzie zwykle brakowało tlenu,. W nich osadzały się wapienie i dzięki temu odkryto wiele skamieniałych ryb, krewetek i krokodyli wraz z tkankami miękkimi.

Wielkość

Długość: 23cm (młody osobnik)

Pożywienie

Prawdopodobnie mięso, ale nie jest to pewne. Scypionyks mógł być niewielkim drapieżnikiem polującym na małe zwierzęta, takie jak drobne ssaki, płazy czy bezkręgowce. Pozostaje to jednak w sferze domysłów.

Występowanie

Zamieszkiwał Europę 113 milionów lat temu (wczesna kreda).

Odkrycie

Szczątki Scipionyx odnalazł w 1981 roku Giovanni Todesco - paleontolog amator około 45 kilometrów od Neapolu. Myślał on, że odnalazł szczątki ptaka. Nieświadomy powagi odkrycia, umieścił do w piwnicy swego domu. Po obejrzeniu Parku Jurajskiego w 1993 roku uznał wraz z żoną, że prawdopodobnie znalazł dinozaura. Skamieniałość została uznana za pierwszego włoskiego dinozaura w tym samym roku przez dwóch paleontologów - Cristiano dal Sasso z Muzeum Historii Naturalnej z Milanu i Marco Signore z Uniwersytetu im. Fryderyka II z Neapolu. W 1998 roku Scipionyx został umieszczony na okładce tygodnika Nature. Scipionyx uważany jest za jedno z najważniejszych odkryć dinozaurów – znaleziono tchawicę, jelito, wątrobę i mięśnie. Dr. Michael J. Benton, paleontolog z Uniwersytetu w Bristolu (Anglia): "Płuca się nie zachowały ale pozycja wątroby pomaga ustalić ich lokalizację. Układ oddechowy krokodyli jest prymitywny i różni się znacznie od zaawansowanego układu ptaków. Włoska skamieniałość daje możliwość porównania układu oddechowego dinozaurów z tymi znanymi z ptaków i krokodyli (...). Jelita dinozaura są krótsze, niż można się spodziewać i prawdopodobnie były zdolne do efektywnego trawienia." Wątroba jest na tyle dobrze zachowana, że uważa się, że wiernie odwzorowuje jej kształt i kolor z czasów, kiedy zwierzę było żywe. Odkrycie jest o tyle ważne, że wcześniej sfera budowy wewnętrznej dinozaurów była głównie sferą domysłów. Później odkryto także tkanki miękkie u dinozaurów z formacji Santana z Brazylii, Hell Creek w Stanach Zjednoczonych i Yixian z Chin.

Systematyka

Scipionyx jest trudny do zaklasyfikowania do konkretnej rodziny tyranoraptorów z powodu wieku osobnika i cech różnych dinozaurów, możliwe, że powinien tworzyć własną rodzinę, jednak ta nie może być uznana gdy tworzyłby ją jeden rodzaj. Żaden z zębów nie został jeszcze zastąpiony, dlatego przypuszcza się, że odnaleziony osobnik to dopiero pisklę. Być może dlatego posiada on cechy wielu rodzin dinozaurów. Istnieją dwie główne teorie: jest to kompsognatyd lub deinonychozaur. Ma on cechy zarówno dromeozaurydów jak i troodontydów. Z analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Cristiano Dal Sasso i Simone Maganuco (2011) wynika, że Scipionyx był bazalnym przedstawicielem rodziny Compsognathidae siostrzanym do rodzaju Orkoraptor (przez innych autorów zaliczanego do rodziny Neovenatoridae).

Gatunki

• Scipionyx samniticus