Pluskwica groniasta: Różnice pomiędzy wersjami

Pluskwica groniasta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	pluskwica
	Nazwa systematyczna
	{{{nazwa łacińska}}} L.; Sp. Pl. 1: 504. 1753
	[[wikispecies:{{{wikispecies}}}\|Systematyka w Wikispecies]]
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 19:50, 19 paź 2019

Pluskwica groniasta, p. sercolistna, świecznica groniasta (Cimicifuga racemosa Nutt.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae Juss.). Pochodzi z Ameryki Północnej^[1]. Uprawiana w wielu krajach, również w Polsce, jako roślina ozdobna i zielarska. Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek ten włączony został do rodzaju Actaea i jego nazwa naukowa to obecnie Actaea racemosa^[1].

Morfologia i biologia

Łodyga: Prosta, ciemnozielona, obficie ulistniona, dorasta do 2 m wysokości. Pod ziemią roślina posiada kłącze. Liście klapowane, dłoniastowcinane. Kwiaty: drobne kremowobiałe, o zmiennej liczbie działek kielicha (od 3 do 8), silnie pachnące, tworzą dość gęste grono, nie rozwijają się jednocześnie – tworzą efekt "płonącej świecy", skąd nazwa pospolita (świecznica). Kwitnie w sierpniu-wrześniu. Kwiatostany osiągają 50-60 cm długości. Bylina, hemikryptofit. Cała roślina po roztarciu wydziela nieprzyjemny zapach^[3].
Korzeń: Kłącze jest ciemnobrunatne, twarde, niemal walcowate, nieco guzowate, o średnicy 1,5–2,5 cm i długości 2–15 cm. Wykazuje liczne, ściśle ułożone, proste lub zgięte odgałęzienia, każde kończące się w pozostałości pąka lub w kolistej miseczkowatej bliźnie. Przełam jest rogowaty, przekrój poprzeczny wykazuje obecność cienkiej kory otaczającej pierścień licznych, jasnych, wąskich, klinowatych wiązek naczyniowych, na przemian z ciemniejszymi promieniami rdzeniowymi i obecność dużego, centralnie położonego rdzenia. Korzenie są ciemnobrunatne, o średnicy 1–3 mm, niemal walcowate lub tępo czworokątne i podłużnie bruzdowane. Przełam ich jest gładki a na przekroju poprzecznym widoczna jest szeroka kora i ciemnobrunatny rdzeń, w którym część środkowa składa się z 3–6 jaśniejszych klinowatych wiązek naczyniowych, łączących się w środku i rozdzielanych przez szerokie, niezdrewniałe promienie rdzeniowe^[4].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: Kłącze pluskwicy groniastej (Cimicifugae rhizoma) – wysuszone, całe lub połamane kłącze i korzeń o zawartości minimum 1,0% glikozydów triterpenowych^[4]. Korzeń pluskwicy zawiera glikozydy triterpenowe (m.in. akteinę, 27-deoxyakteinę), cimifuginę, polifenole np. kwas kofeinowy, pochodne kwasu ferulowego, alkaloidy itp.^[5] Ponadto korzeń zawiera substancje estrogenne, żywice, kwas salicylowy i izoflawony^{[potrzebny przypis]}.
Działanie (lecznicze i niepożądane): Preparaty z pluskwicy groniastej są tradycyjnie stosowane w łagodzeniu niepożądanych objawów menopauzy^[6] jednak wstępne badania wskazują brak skuteczności w przypadku redukcji uderzeń gorąca a w przypadku łagodzenia innych objawów wyniki są niejednoznaczne^[7]. Indianki korzeniami tej rośliny leczyły zaburzenia menstruacji^[3] i bóle miesiączkowe^{[potrzebny przypis]}. W Europie wykorzystywano tę roślinę w leczeniu stanów zapalnych i nerwobóli. Za jej właściwości zdrowotne odpowiada cymicyfugina, izolowana z kłącza rośliny^[8].

Badania skuteczności działania oraz występowania objawów niepożądanych dla preparatów z pluskwicy groniastej są niejednoznaczne lub sprzeczne^[9]^[10]^[6], być może dlatego, że w badaniach wykorzystywano preparaty handlowe, które mogły być zanieczyszczenia innymi gatunkami roślin^[6]^[11]. Wysokie dawki preparatów pluskwicy groniastej dostępnych w Stanach Zjednoczonych mogą powodować typowe objawy zatrucia (np. nudności, zawroty głowy)^[6].

Dostępne handlowo preparaty z pluskwicy groniastej mogą zawierać substancje hepatotoksyczne, jednak nie jest wiadomo czy toksyny są zawarte w tej roślinie czy były skutkiem zanieczyszczenia produktów handlowych innymi gatunkami^[12]. Wstępnie badania z użyciem czystych preparatów plustnicy groniastej nie wykazały jej toksyczności^[13].

Roślina ozdobna

Może być uprawiana na rabatach lub w grupach w parku.

Uprawa

Może rosnąć w półcieniu, lub nawet w cieniu, wymaga żyznej, głębokiej i stale wilgotnej gleby^[3]. Rozmnaża się zazwyczaj przez podział kłączy , które można sadzić do gleby jesienią lub wiosną. Ma grube pędy, tak, że pomimo dużej wysokości zazwyczaj nie wymaga stosowania podpór. W uprawie głównie dwie odmiany:

'Armleuchter' – odmiana kwitnąca we wrześniu i październiku, osiąga wysokość do 160 cm, kwiatostany rozgałęzione.
'BS Blickfang' (1975) – wyróżnia się czysto białymi kwiatami, rozkwita we wrześniu.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2009-06-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c zbiorowe: Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 978-3-8331-1916-3.
↑ ^a ^b Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne: Farmakopea Polska X. Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276. ISBN 978-83-63724-47-4.
↑ Sarah E.S.E. Edwards Sarah E.S.E. i inni, Phytopharmacy: An Evidence-Based Guide to Herbal Medicinal Products, John Wiley & Sons, 17 lutego 2015, ISBN 978-1-118-54355-9 [dostęp 2017-02-10] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Black Cohosh | NCCIH [online], NCCIH [dostęp 2017-02-10] (ang.).
↑ Matthew J.M.J. Leach Matthew J.M.J., VivienneV. Moore VivienneV., Black cohosh (Cimicifuga spp.) for menopausal symptoms, „The Cochrane Database of Systematic Reviews” (9), 2012, CD007244, DOI: 10.1002/14651858.CD007244.pub2, ISSN 1469-493X, PMID: 22972105, PMCID: PMC6599854 [dostęp 2019-10-19] .
↑ PaulinaP. Hetwer PaulinaP., Pluskwica groniasta – na uciążliwe objawy menopauzy, „BonaVita” [dostęp 2017-05-25] (pol.).
↑ Office of Dietary Supplements - Black Cohosh [online], ods.od.nih.gov [dostęp 2019-10-16] (ang.).
↑ Black Cohosh Uses, Benefits & Side Effects - Drugs.com Herbal Database [online], Drugs.com [dostęp 2019-10-16] (ang.).
↑ RolfR. Teschke RolfR. i inni, Herb induced liver injury presumably caused by black cohosh: a survey of initially purported cases and herbal quality specifications, „Annals of Hepatology”, 10 (3), 2011, s. 249–259, ISSN 1665-2681, PMID: 21677326 [dostęp 2019-10-16] .
↑ Office of Dietary Supplements - Black Cohosh [online], ods.od.nih.gov [dostęp 2019-10-16] (ang.).
↑ BelalB. Naser BelalB. i inni, Suspected black cohosh hepatotoxicity: no evidence by meta-analysis of randomized controlled clinical trials for isopropanolic black cohosh extract, „Menopause (New York, N.Y.)”, 18 (4), 2011, s. 366–375, DOI: 10.1097/gme.0b013e3181fcb2a6, ISSN 1530-0374, PMID: 21228727 [dostęp 2019-10-19] .

[grin-1] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].

[apweb-2] Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2009-06-07]. (ang.).

[E-3] zbiorowe: Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 978-3-8331-1916-3.

[FPX-4] Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne: Farmakopea Polska X. Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276. ISBN 978-83-63724-47-4.

[5] Sarah E.S.E. Edwards Sarah E.S.E. i inni, Phytopharmacy: An Evidence-Based Guide to Herbal Medicinal Products, John Wiley & Sons, 17 lutego 2015, ISBN 978-1-118-54355-9 [dostęp 2017-02-10] (ang.).

[:0-6] Black Cohosh | NCCIH [online], NCCIH [dostęp 2017-02-10] (ang.).

[7] Matthew J.M.J. Leach Matthew J.M.J., VivienneV. Moore VivienneV., Black cohosh (Cimicifuga spp.) for menopausal symptoms, „The Cochrane Database of Systematic Reviews” (9), 2012, CD007244, DOI: 10.1002/14651858.CD007244.pub2, ISSN 1469-493X, PMID: 22972105, PMCID: PMC6599854 [dostęp 2019-10-19] .

[8] PaulinaP. Hetwer PaulinaP., Pluskwica groniasta – na uciążliwe objawy menopauzy, „BonaVita” [dostęp 2017-05-25] (pol.).

[9] Office of Dietary Supplements - Black Cohosh [online], ods.od.nih.gov [dostęp 2019-10-16] (ang.).

[10] Black Cohosh Uses, Benefits & Side Effects - Drugs.com Herbal Database [online], Drugs.com [dostęp 2019-10-16] (ang.).

[11] RolfR. Teschke RolfR. i inni, Herb induced liver injury presumably caused by black cohosh: a survey of initially purported cases and herbal quality specifications, „Annals of Hepatology”, 10 (3), 2011, s. 249–259, ISSN 1665-2681, PMID: 21677326 [dostęp 2019-10-16] .

[12] Office of Dietary Supplements - Black Cohosh [online], ods.od.nih.gov [dostęp 2019-10-16] (ang.).

[13] BelalB. Naser BelalB. i inni, Suspected black cohosh hepatotoxicity: no evidence by meta-analysis of randomized controlled clinical trials for isopropanolic black cohosh extract, „Menopause (New York, N.Y.)”, 18 (4), 2011, s. 366–375, DOI: 10.1097/gme.0b013e3181fcb2a6, ISSN 1530-0374, PMID: 21228727 [dostęp 2019-10-19] .

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

@@ Linia 28: / Linia 28: @@
 === [[Rośliny lecznicze|Roślina lecznicza]] ===
 ; [[Surowiec zielarski]]: Kłącze pluskwicy groniastej (''Cimicifugae rhizoma'') – wysuszone, całe lub połamane kłącze i korzeń o zawartości minimum 1,0% glikozydów triterpenowych<ref name="FPX">{{cytuj książkę|nazwisko=Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne |tytuł=Farmakopea Polska X|rok=2014 |wydawca=Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych |miejsce=Warszawa |isbn=978-83-63724-47-4 |strony=4276}}</ref>. Korzeń pluskwicy zawiera [[glikozydy]] triterpenowe (m.in. akteinę, 27-deoxyakteinę), cimifuginę, polifenole np. kwas kofeinowy, pochodne [[Kwas ferulowy|kwasu ferulowego,]] alkaloidy itp.<ref>{{Cytuj|autor=Sarah E. Edwards, Ines da Costa Rocha, Elizabeth M. Williamson, Michael Heinrich|tytuł=Phytopharmacy: An Evidence-Based Guide to Herbal Medicinal Products |data=2015-02-17|data dostępu=2017-02-10|isbn=9781118543559|wydawca=John Wiley & Sons |url= https://books.google.pl/books?id=KGu5BgAAQBAJ&lpg=PA57&ots=Z5EBKpQGSU&dq=Actaea%20racemosa%20review%20compound&lr&hl=pl&pg=PA57#v=onepage&q=Actaea%20racemosa%20review%20compound&f=false |język=en}}</ref> Ponadto korzeń zawiera substancje estrogenne, [[Żywica|żywice]], [[kwas salicylowy]] i izoflawony{{Fakt|data=2017-02}}.
-; Działanie (lecznicze i niepożądane): Słabe i niejednoznaczne dowody sugerują, że preparaty z pluskwicy mogą wspomagać symptomy [[Przekwitanie|menopauzy]], natomiast brak jest dowodów na ich skuteczność w jakiejkolwiek innej przypadłości<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł=Black Cohosh {{!}} NCCIH |data dostępu=2017-02-10 |opublikowany=NCCIH |url=https://nccih.nih.gov/health/blackcohosh/ataglance.htm |język=en}}</ref>. Indianki korzeniami tej rośliny leczyły zaburzenia menstruacji<ref name="E">{{Cytuj książkę |nazwisko=zbiorowe  |tytuł=Rośliny ogrodowe |wydawca=Könemann |miejsce= |data=2005 |isbn=978-3-8331-1916-3}}</ref> i bóle miesiączkowe. W Europie wykorzystywano tę roślinę w leczeniu stanów zapalnych i nerwobóli. Za jej właściwości zdrowotne odpowiada cymicyfugina, izolowana z kłącza rośliny<ref>{{Cytuj |autor=Paulina Hetwer|tytuł=Pluskwica groniasta – na uciążliwe objawy menopauzy|czasopismo=BonaVita|data dostępu=2017-05-25 |url=http://bonavita.pl/pluskwica-groniasta-wlasciwosci-dzialanie-preparaty-cena |język=pl}}</ref>.
+; Działanie (lecznicze i niepożądane):Preparaty z pluskwicy groniastej są tradycyjnie stosowane w łagodzeniu niepożądanych objawów [[Przekwitanie|menopauzy]]<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł=Black Cohosh {{!}} NCCIH |data dostępu=2017-02-10 |opublikowany=NCCIH |url=https://nccih.nih.gov/health/blackcohosh/ataglance.htm |język=en}}</ref> jednak wstępne badania wskazują brak skuteczności w przypadku redukcji uderzeń gorąca a w przypadku łagodzenia innych objawów wyniki są niejednoznaczne<ref>{{Cytuj |autor = Matthew J. Leach, Vivienne Moore |tytuł = Black cohosh (Cimicifuga spp.) for menopausal symptoms |czasopismo = The Cochrane Database of Systematic Reviews |data = 2012-09-12 |data dostępu = 2019-10-19 |issn = 1469-493X |numer = 9 |s = CD007244 |doi = 10.1002/14651858.CD007244.pub2 |pmid = 22972105 |pmc = 6599854 |url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22972105}}</ref>. Indianki korzeniami tej rośliny leczyły zaburzenia menstruacji<ref name="E">{{Cytuj książkę |nazwisko=zbiorowe  |tytuł=Rośliny ogrodowe |wydawca=Könemann |miejsce= |data=2005 |isbn=978-3-8331-1916-3}}</ref> i bóle miesiączkowe{{Fakt|data=2019-10}}. W Europie wykorzystywano tę roślinę w leczeniu stanów zapalnych i nerwobóli. Za jej właściwości zdrowotne odpowiada cymicyfugina, izolowana z kłącza rośliny<ref>{{Cytuj |autor=Paulina Hetwer|tytuł=Pluskwica groniasta – na uciążliwe objawy menopauzy|czasopismo=BonaVita|data dostępu=2017-05-25 |url=http://bonavita.pl/pluskwica-groniasta-wlasciwosci-dzialanie-preparaty-cena |język=pl}}</ref>.
-: Rygorystyczne badania nad długoterminowym bezpieczeństwem stosowania pluskwicy groniastej i bezpieczeństwem jej stosowania w medycynie tradycyjnej oraz jako suplementu diety nie zostały opublikowane<ref>{{Cytuj |tytuł = Office of Dietary Supplements - Black Cohosh |data dostępu = 2019-10-16 |opublikowany = ods.od.nih.gov |url = https://ods.od.nih.gov/factsheets/BlackCohosh-HealthProfessional/ |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Black Cohosh Uses, Benefits & Side Effects - Drugs.com Herbal Database |data dostępu = 2019-10-16 |opublikowany = Drugs.com |url = https://www.drugs.com/npc/black-cohosh.html |język = en}}</ref><ref name=":0" />, głównie dlatego, że większość pluskwicy groniastej jest zbierana ze środowiska naturalnego przy braku odpowiednich procedur oraz z powodu zanieczyszczenia preparatów handlowych innymi gatunkami roślin<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |autor = Rolf Teschke, Alexander Schwarzenboeck, Wolfgang Schmidt-Taenzer, Albrecht Wolff, Karl-Heinz Hennermann |tytuł = Herb induced liver injury presumably caused by black cohosh: a survey of initially purported cases and herbal quality specifications |czasopismo = Annals of Hepatology |data = 2011-7 |data dostępu = 2019-10-16 |issn = 1665-2681 |wolumin = 10 |numer = 3 |s = 249–259 |pmid = 21677326}}</ref>. Wysokie dawki pluskwicy groniastej mogą powodować nudności, zawroty głowy, efekty wizualne, niższe tętno i zwiększoną potliwość<ref name=":0" />.
+: Badania skuteczności działania oraz występowania objawów niepożądanych dla preparatów z pluskwicy groniastej są niejednoznaczne lub sprzeczne<ref>{{Cytuj |tytuł = Office of Dietary Supplements - Black Cohosh |data dostępu = 2019-10-16 |opublikowany = ods.od.nih.gov |url = https://ods.od.nih.gov/factsheets/BlackCohosh-HealthProfessional/ |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Black Cohosh Uses, Benefits & Side Effects - Drugs.com Herbal Database |data dostępu = 2019-10-16 |opublikowany = Drugs.com |url = https://www.drugs.com/npc/black-cohosh.html |język = en}}</ref><ref name=":0" />, być może dlatego, że w badaniach wykorzystywano preparaty handlowe, które mogły być  zanieczyszczenia innymi gatunkami roślin<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |autor = Rolf Teschke, Alexander Schwarzenboeck, Wolfgang Schmidt-Taenzer, Albrecht Wolff, Karl-Heinz Hennermann |tytuł = Herb induced liver injury presumably caused by black cohosh: a survey of initially purported cases and herbal quality specifications |czasopismo = Annals of Hepatology |data = 2011-7 |data dostępu = 2019-10-16 |issn = 1665-2681 |wolumin = 10 |numer = 3 |s = 249–259 |pmid = 21677326}}</ref>. Wysokie dawki preparatów pluskwicy groniastej dostępnych w Stanach Zjednoczonych mogą powodować typowe objawy zatrucia (np. nudności, zawroty głowy)<ref name=":0" />.
-: Na całym świecie około 83 przypadki uszkodzenia wątroby, w tym zapalenie wątroby, niewydolność wątroby i podwyższone enzymy wątrobowe, są wiązane z użyciem pluskwicy groniastej, chociaż związek przyczynowo-skutkowy pozostaje niezdefiniowany<ref>{{Cytuj |tytuł = Office of Dietary Supplements - Black Cohosh |data dostępu = 2019-10-16 |opublikowany = ods.od.nih.gov |url = https://ods.od.nih.gov/factsheets/BlackCohosh-HealthProfessional/ |język = en}}</ref>.
+: Dostępne handlowo preparaty z pluskwicy groniastej mogą zawierać substancje [[Hepatotoksyczność|hepatotoksyczne]], jednak nie jest wiadomo czy [[toksyny]] są zawarte w tej roślinie czy były skutkiem zanieczyszczenia produktów handlowych innymi gatunkami<ref>{{Cytuj |tytuł = Office of Dietary Supplements - Black Cohosh |data dostępu = 2019-10-16 |opublikowany = ods.od.nih.gov |url = https://ods.od.nih.gov/factsheets/BlackCohosh-HealthProfessional/ |język = en}}</ref>. Wstępnie badania z użyciem czystych preparatów plustnicy groniastej nie wykazały jej toksyczności<ref>{{Cytuj |autor = Belal Naser, Jörg Schnitker, Mary Jane Minkin, Susana Garcia de Arriba, Klaus-Ulrich Nolte |tytuł = Suspected black cohosh hepatotoxicity: no evidence by meta-analysis of randomized controlled clinical trials for isopropanolic black cohosh extract |czasopismo = Menopause (New York, N.Y.) |data = 2011-4 |data dostępu = 2019-10-19 |issn = 1530-0374 |wolumin = 18 |numer = 4 |s = 366–375 |doi = 10.1097/gme.0b013e3181fcb2a6 |pmid = 21228727 |url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21228727}}</ref>.
 === [[Rośliny ozdobne|Roślina ozdobna]] ===