Żółtosocza strzałkowata

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Żółtosocza strzałkowata
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

obrazkowate

Podrodzina

Aroideae

Rodzaj

żółtosocza

Gatunek

Żółtosocza strzałkowata

Nazwa systematyczna
Xanthosoma sagittifolium Schott[3]
Melet. Bot. 19. (1832).
Kwiatostan żółtosoczy strzałkowatej

Żółtosocza strzałkowata[4] (Xanthosoma sagittifolium) – gatunek roślin pochodzący z północnej części Ameryki Południowej i rejonu karaibskiego. Rośliny te uprawiane są dla jadalnych bulw oraz jako rośliny ozdobne. Gatunek jest typowym dla rodzaju żółtosocza[5] z rodziny obrazkowatych.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Roślina zielna o dużych strzałkowatych liściach, mocno wciętych u nasady, o długości 60-120 cm. Gatunek podobny: kolokazja jadalna (ma mniej wcięte liście).

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Rośliny jadalne
Gatunek jest uprawiany przemysłowo z uwagi na bogate w skrobię bulwy o długości około 20 cm. Pędy te w stanie surowym są cierpkie, a spożyte na surowo powodują zapalenie przewodu pokarmowego. Spożywa się je po ugotowaniu lub smażeniu w głębokim oleju (jak frytki). Na Kubie osoby z łagodnymi wrzodami przewodu pokarmowego stosują dietę z gotowanych bulw tej rośliny. Na Wyspach Karaibskich oraz w Azji gatunek ten uprawia się również z uwagi na jadalne liście, które są spożywane jako jarzyna sałatkowa[6].
Bulwy zawierają od 15 do 39% węglowodanów, 2 do 3% białka i 70 do 77% wody[7].
Uprawa żółtosoczy strzałkowatej była szeroko rozpowszechniona w Ameryce już w czasach odkrycia tych ziem przez Krzysztofa Kolumba. Obecnie gatunek ten uprawiany jest nie tylko w Ameryce, ale również w Afryce, Azji, Australazji i Europie. Nazwa zwyczajowa bulw tego gatunku to cocoyam (ang.), malanga, tannia lub yautia (hiszp.)[7].
Rośliny ozdobne
Gatunek z uwagi na ozdobne i efektownie unerwione liście, uprawiany jest również jako roślina ozdobna, szczególnie w paludariach, a w krajach o ciepłym klimacie także jako roślina ogrodowa.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Uprawa żółtosoczy w Kamerunie
Wymagania[8]
Rośliny z tego gatunku wymagają miejsc ciepłych i nasłonecznionych, a także wysokiej wilgotności powietrza. Podłoże powinno być lekkie, żyzne, stale wilgotne; najlepsza jest mieszanka torfu, ziemi inspektowej i piasku. Temperatura w lecie powinna wynosić od 18 do 30 °C, a w zimie od 12 do 15 °C. Rozmnażanie polega na wysiewie nasion, podziale kłącza lub wysadzaniu bulw przybyszowych.
Produkcja na świecie[7]
Przemysłowo gatunek uprawiany jest jako roślina roczna. Sadzonki z nasion, podzielone bulwy lub bulwy przybyszowe wysadzane są w ziemnych kopcach, na głębokości powyżej 5 cm, aby ograniczyć tworzenie przypowierzchniowych bulw przybyszowych, ograniczających wydajność produkcji. Na hektarze sadzi się od 10.000 do 30.000 roślin. Szeroko rozpowszechnione jest chemiczne i organiczne nawożenie upraw, osiągające ponad pół tony nawozu na hektar. Zbiór następuje po 8–12 miesiącach i osiąga od 7 do 30 ton z hektara. Przed wprowadzeniem do obrotu bulwy są myte, suszone i dezynfekowane, a następnie chłodzone. W małych plantacjach zbiera się wyłącznie bulwy przybyszowe.
Produkcja światowa w roku 2008 wyniosła 393.134 ton. Głównymi producentami są: Kuba (240.000 ton), Wenezuela (79.101 ton), Peru (30.444 ton) i Dominikana (21.801 ton)[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-02-22] (ang.).
  3. Xanthosoma sagittifolium. The Plant List. [dostęp 2012-02-22].
  4. Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Wyd. 1. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.
  5. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-05-24]. (ang.).
  6. Stephen K. O'Hair: Tropical Root and Tuber Crops. [dostęp 2010-05-26].
  7. a b c J.E. Hernándo Bermejo i J. León (red.). Neglected Crops: 1492 from a Different Perspective. „Plant Production and Protection Series”. 26, s. 253-258, 1994. Rzym: FAO. [dostęp 2010-05-26]. 
  8. Jiří Haager: Mieszkanie w kwiatach: moje hobby. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992. ISBN 83-7066-343-5.
  9. FAOSTAT. Crops Yautia (cocoyam). Food and Agriculture Organisation of the United Nations.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.
  • Kirsten Albrecht Llamas: Tropical Flowering Plants. A Guide to Identification and Cultivation. Portland: Timber Press, 2003. ISBN 0-88192-585-3. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]