13 Batalion Celny
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
mjr Antoni Ratajski |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Główna Komenda Batalionów Celnych |
13 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 13 batalion celny powstał w granicach DOG Pomorze, a zorganizowano go na bazie 8/VI batalionu wartowniczego. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[2]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[3][4].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5]. Po sformowaniu dowództwo batalionu stacjonowało w Lubawie. Swoje kompanie batalion rozmieścił w Dusocinie, Uzdowie i Wojmie [6]. W lipcu sztaby kompanii zmieniły swoje miejsca postoju i na dzień 1 sierpnia 1921 stacjonowały w Radominie, Rozentalu, Rybnie i Działdowie[6]. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18[7]. W myśl tego rozkazu 17 batalion celny miał przekazać swoją 2 i 4 kompanię do 13 batalionu celnego w Lubawie[8]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia[9].
14 marca 1922 o godzinie 12:00 13 batalion celny został zluzowany przez Straż Celną i niedługo potem rozwiązany[10].
Służba celna[edytuj | edytuj kod]
17 maja 1921 Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 3 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od pepłówka (granica DOG Pomorze i DOG Warszawa) do szosy Mława – Niborg. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Lubawie[11].
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[12]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[13].
- Sąsiednie bataliony
1 batalion celny w Chorzelach ⇔ 16 batalion celny w Nowem – VI 1921[14]
Kadra batalionu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| mjr piech. | Antoni Ratajski[a][1] | V – IX 1921[6] | |
| płk | Władysław Eljaszewicz[1] | od X 1921 – IV 1922[6] |
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
| Ordre de Bataille 13 batalionu celnego w Lubawie na dzień 1 sierpnia, 1 listopada 1921 i 1 kwietnia 1922[6]: | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompanie | 1. Radomino | 2. Rozental | 3. Działdowo | 4. Rybno |
| dowódcy | por Izydor Penner | por. Aleksander Czarnecki[b] | por. Juliusz Niemczewski | ppor. Marian Jurkowski |
| por. Włodzimierz Chyczewski | ||||
| placówki | Wólka | Czerlin | Kramarzewo | Szczepankowo |
| Wonna | Lubstynek | Wilamowo | Rumienica | |
| Jamielnik | Wiśniewo | Krasnołąka | Gutowo | |
| Radomino | Kołodziejki | Malinowo | Groszki | |
| Pustki | Pomierki | Chorap | Wądzyń Mały | |
| Białogóra | Gerłosz | Białuty | Wądzyń Duży | |
| Rodzone | Zielkowo | Szczuplin | ||
| Kaczek | Kazanice | Rapaty | ||
| Uzdowo | ||||
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Antoni Ratajski ur. 22 kwietnia 1881 w Brzeźnicy, w ówczesnym powiecie bielskim guberni grodzieńskiej[15]. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej. Pełnił wówczas służbę w 4/IX batalionie wartowniczym[16]. Na podstawie orzeczenia Oficerskiego Sądu Honorowego dla Oficerów Sztabowych Dowództwa Okręgu Generalnego Pomorze z 20 sierpnia 1921 prezydent RP 1 stycznia 1923 pozbawił go stopnia oficerskiego[17]. Później przywrócono mu stopień majora. W 1934, jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Konin. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VII. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”[18]. Mieszkał w Koninie przy ul. Kościuszki 12[15]. Pracował jako nauczyciel[15]. Do marca 1940 pracował jako nauczyciel w szkole w Białej Panieńskiej. 21 czerwca 1938 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia[15]. Był odznaczony Krzyżem Zasługi[19].
- ↑ Nazwisko por. Aleksandra Czarneckiego widnieje na meldunku z 1 sierpnia 1921.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ a b c d e OdeB batalionów celnych ↓, s. 13bc.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 18.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 19.
- ↑ Polak 1998 ↓, s. 20.
- ↑ Organizacja batalionów celnych ↓.
- ↑ Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
- ↑ a b c d Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-09-07]..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 lipca 1920, s. 595.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 17 stycznia 1923, s. 49.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 251, 983.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-09-07]..
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.