Aleksander Piech (rzemieślnik)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aleksander Piech
Ilustracja
Aleksander Piech (1912)
Data urodzenia

13 stycznia 1851

Data śmierci

13 maja 1932

Miejsce spoczynku

Cmentarz Centralny w Sanoku

Zawód, zajęcie

brązownik

Narodowość

polska

Małżeństwo

Michalina z d. Chmielowska (I),
Józefa z d. Stupnicka (II)

Dzieci

Mieczysław, Jadwiga, Aleksandra, Kazimierz, Tadeusz

Krewni i powinowaci

Marian Szajna (zięć)

Faksymile

Aleksander Piech (ur. 13 stycznia 1851, zm. 13 maja 1932) – polski rzemieślnik, mistrz brązownictwa, działacz społeczny i polityczny.

Ogłoszenie prasowe Aleksandra Piecha w „Gazecie Sanockiej” z 1904, zawierające zdobyte medale
Ogłoszenie prasowe Aleksandra Piecha w „Tygodniku Ziemi Sanockiej” z 1910
Grobowiec rodzin Piech i Szajna

Praca zawodowa[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 13 stycznia 1851. Uczył się w czteroletniej szkole ludowej w Sanoku. Następnie odbył praktykę rzemieślniczą u brązownika J. Chmielewskiego, po czym z ramienia Cechu Wielkiego w Sanoku został skierowany do nauki zawodu w Wiedniu, którą prowadził przez cztery lata w dziedzinie brązownictwa. Po powrocie do Sanoka założył własny zakład brązowniczy w 1874. Prowadził wytwórnię naczyń kościelnych i cerkiewnych[1][2][3][4]. pod nazwą „Pracownia Paramentów Kościelnych i Cerkiewnych”. Wytwarzał w niej lichtarze, monstrancje, świeczniki, lampy, krzyże, berła, kielichy[5], relikwiarze oraz sprzęt. Zakład mieścił się w domu rodzinnym przy ulicy Tadeusza Kościuszki 96[6][7]. Swoje dzieła prezentował na Powszechnych Wystawach Krajowych w 1877 (Lwów[8]), 1887 (Kraków – brązowy medal[9]), 1888 (Kraków) i w 1894 (Lwów[1]), na wystawie zorganizowanej przez oddział Ligi Pomocy Przemysłowej w Sanoku w 1907[10]. Zdobył medal zasługi podczas Wystawy Krajowej Rolniczej i Przemysłowej we Lwowie w 1877 za wykonane sprzęty kościelne[11] oraz uzyskał II nagrodę w kategorii brązownictwa podczas konkursu rękodzielniczego w Krakowie w maju 1889 za wykonane lampy[12]. Podczas Wystawy Krajowej w 1894 został nagrodzony po raz ósmy z rzędu srebrnym medalem[1]. Wówczas na wyroby Piecha zwrócił uwagę i docenił je cesarz Franciszek Józef I, któremu brązownik został osobiście przedstawiony[1]. Na początku 1904, z okazji 30-lecia swojej pracy zawodowej A. Piech przekazał dla kościoła parafialnego w Sanoku dar w postaci lampy z brązu[13]. Ponadto był autorem złocenia kul pod krzyżem na wieży tejże świątyni wykonanej w tym roku[14]. Jego wyroby trafiały do świątyń w Sanoku oraz w innych miejscowościach, np. w 1894 do Kochawiny i Chicago[1]. Nieliczne zachowane dzieła wytworzone przez A. Piecha znajdują się w kościołach farnym pw. Przemienienia Pańskiego w Sanoku[15] i ojców franciszkanów w Sanoku oraz w tamtejszym Muzeum Historycznym.

Aleksander Piech udzielał się w sferze rzemieślniczo-przemysłowej w Sanoku. Pod koniec XIX wieku był przewodniczącym Stowarzyszenia Przemysłowego w Sanoku[16]. Sprawował stanowisko cechmistrza w Cechu Wielkim w Sanoku. Był przełożonym korporacji rzemieślniczej w Sanoku[13], pełnił funkcję starszego w stowarzyszeniu Towarzystwo Rękodzielniczo-Przemysłowe w Sanoku[17]. W kwietniu 1902 bez powodzenia kandydował do Izby Handlowej i Przemysłowej we Lwowie w okręgu V kategorii III przemysłu[18]. Został członkiem zarządu założonego 24 kwietnia 1904 oddziału Towarzystwa Pomocy Przemysłowej w Sanoku[19][20]. Przed 1914 jako delegat gminy miasta Sanoka zasiadał w wydziale szkolnym Przemysłowej Szkoły Uzupełniającej w Sanoku-Posadzie Olchowskiej[21][22].

Inna działalność[edytuj | edytuj kod]

Zaangażował się także w działalność polityczną. Był działaczem ludowym[23][24], aktywistą Stronnictwa Ludowego[25]. Pełnił funkcję prezesa komitetu wzgl. zarządu powiatowego SL w Sanoku[26][27]. W 1896 był przewodniczącym powiatowego komitetu wyborczego w Sanoku przed wyborami z mniejszej kurii VII kadencji Sejmu Krajowego Galicji[28][29]. W 1897 otrzymał propozycję od miejskiego komitetu przedwyborczego w Tarnowie do kandydowania do austriackiej Rady Państwa IX kadencji z V kurii w tamtejszym okręgu, zaś w tym czasie był już zgłoszony jako kandydat SL z IV okręgu w Sanoku[30] do wyborów zaplanowanych na 16 marca 1897[31], jednak ostatecznie jego kandydatura – mimo wcześniejszego zatwierdzenia przez radę naczelną SL – dzień przed głosowaniem została wycofana przez sekretarza tejże rady Jana Stapińskiego na rzecz Grzegorza Milana[32].

Dwa lata później, w trakcie tej samej IX kadencji Rady Państwa, po śmierci posła Józefa Wiktora, po zgłoszeniu przez radę mężów zaufania SL do wyborów uzupełniających w IV kurii Brzozów-Sanok-Lesko kandydatury Karola Lewakowskiego w dniu 4 czerwca 1899 i wobec stanowczej odmowy startu tegoż (nie wyraził na to formalnej zgody wcześniej), dwa dni przed wyborami został zgłoszony przez SL Aleksander Piech, jednak z powodu braku czasu potrzebnego do przeprowadzenia agitacji decyzja okazała się nieskuteczna i wyborach 7 czerwca 1899 mandat przypadł kandydatowi obozu stańczyków, Janowi Potockiemu[33][34]. W grudniu 1896 został członkiem w wyborach do Rady c. k. powiatu sanockiego, wybrany z grupy gmin wiejskich[35] i pełnił mandat sprawując funkcję członka wydziału[36][37][38][39][40][41]. Jako delegat rady powiatowej zasiadał w Radzie Szkolnej Okręgowej w Sanoku od około 1897[42][43][44][45][46][47][48]. Pełnił mandat radnego i asesora rady gminy Posada Sanocka[49], po włączeniu gminy do Sanoka w 1910 był członkiem rady przybocznej[50][51], w 1910 wybrany w wyborach do rady miejskiej w Sanoku[52][53]. Podczas I wojny światowej po tym jak zakończyła się okupacja rosyjska Sanoka i wojska nieprzyjaciela opuściły miasto 11 maja 1915 został mianowany wiceburmistrzem miasta[54]. Był radnym pierwszej po wojnie kadencji rady miejskiej od 1919[55], w okresie II Rzeczypospolitej był ławnikiem rady[56].

Aleksander Piech był aktywny społecznie. 10 kwietnia 1887 został wybrany członkiem wydziału oddziału Towarzystwa „Rodzina” w Sanoku[57]. Należał do ochotniczej straży pożarnej w Sanoku. Pełnił funkcję komendanta drugiego oddziału sanockiej straży[58]. W 1899 został odznaczony ustanowioną w 1896 honorową odznaką Krajowego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych w Galicji za nieprzerwaną, walką i wierną służbę przez 25 lat[59], a w 1904 tym samym odznaczeniem za 30 lat służby i w tym czasie wszedł w skład komitetu organizującego galicyjski XI. Krajowy Zjazd Strażacki w Sanoku[60][61]. W Posadzie Sanockiej założył oddział Czytelni Ludowej, która była prowadzona przez kółko rolnicze[62]. Był także inicjatorem powstania Czytelni Mieszczańskiej w Sanoku[63] (działającej w budynku Ramerówka), której został wiceprezesem w listopadzie 1894[64] i członkiem wydziału w styczniu 1896[65]. Był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[66] (1906, 1912, 1920, 1921, 1922)[67]; pełnił funkcje członka i zastępcy członka sądu honorowego[68][69]. Był członkiem zwyczajnym Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego[70][71]. Został członkiem wydziału Koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Sanoku[72][73][74][75][76]. Wszedł w skład komitetu założycielskiego Bursy Włościańskiej im. Tadeusza Kościuszki dla dzieci chłopskich uczących się w szkołach ludowych, powstałej w ramach Okręgu TSL w Sanoku[77][78][79]. Przy C. K. Sądzie Obwodowym w Sanoku został wybrany zastępcą sędziego przysięgłego w 1904[80] i przysięgłym głównym w 1910[81], ponownie zastępcą sędziego przysięgłego na rok 1914[82]. W 1904 został wybrany członkiem wydziału[83], a w 1906, 1907, 1911, 1912 był wybierany wiceprezesem wydziału Towarzystwa Rękodzielników i Przemysłowców „Rodzina” w Sanoku[74][84][85][86]. Był współzałożycielem, członkiem wydziału od 1896, wiceprezesem, a w 1907 został wybrany prezesem wydziału Czytelni Chrześcijańskiej „Ogniwo” w Sanoku[87][88][89][90][91]. W 1904 został wybrany do wydziału kasy chorych w Sanoku[92], od 1904 był przewodniczącym zarządu powiatowej kasy chorych w Sanoku[93][94][95]. Był działaczem Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka[96], w 1906 wybrany wydziałowym[97], w 1912 zastępcą wydziałowego[98]. Został sekretarzem i przewodniczącym rady nadzorczej założonej 21 lipca 1907 w Sanoku Kasy Raiffeisena[99]. Był działaczem Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego w Sanoku, w którym w 1907 został wybrany wydziałowym[100]. Był członkiem wydziału Kasy Oszczędności miasta Sanoka (1927)[101].

W latach 1904–1908 był redaktorem odpowiedzialnym pisma „Gazeta Sanocka”, a następnie po Wojciechu Ślączce objął funkcję wydawcy[102][103].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Był synem Juliana[104]. Zamieszkiwał w Posadzie Sanockiej pod numerem 96[105]. Jego pierwszą żoną od około 1873 była Michalina Maria z domu Chmielowska (zm. 7 sierpnia 1876)[106]. Jego drugą żoną była Józefa z domu Stupnicka (1852-1934)[107] (1852-1934, córka Aleksandra[104], krewna Antoniego Stupnickiego[108], działaczka Towarzystwa św. Wincentego à Paulo w Sanoku[109]). Jego dziećmi byli: Mieczysław (1877-1891[104][104], zmarł na ospę[110][111][112]), Jadwiga Stanisława (1881-1953, od 1900 żona Władysława Prus Ossowskiego[113]), Aleksandra[114][115] (ur. 1884[116], nauczycielka szkolna w Sanoku[117][118], żona Mariana Szajny[119]), Kazimierz (1893-1944, botanik, profesor, oficer), Tadeusz (1895-, bankowiec, oficer). Aleksander Piech zmarł 13 maja 1932[107]. Na początku XX wieku był opiekunem ówczesnego gimnazjalisty Józefa Premika[120]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku 15 maja 1932[107][121].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e Przemysł i rękodzieła sanoczan na Wyst. krajowej. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Numer okazowy z 16 grudnia 1894. 
  2. Skorowidz przemysłowo-handlowy Królestwa Galicyi. Lwów: 1912, s. 434.
  3. Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 416.
  4. Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot, Sztuka Sanoka między Zachodem a Wschodem, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 949.
  5. IX. Rozmaitości. 3. Skradziony kielich. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 7–8, s. 119–120, lipiec-sierpień 1922. 
  6. Ogłoszenie. „Gazeta Sanocka”, s. 4, Numer okazowy z 16 grudnia 1894. 
  7. Historyk Edward Zając podał, iż zakład Aleksandra Piecha mieścił się przy ulicy Jagiellońskiej pod obecnym numerem 38.
  8. Katalog krajowej wystawy rolniczej i przemysłowej (od 6 września do 4 października) we Lwowie 1877. Lwów: 1877, s. 129.
  9. Wystawa Krajowa we Lwowie. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 213 z 19 września 1887. 
  10. Wiec przemysłowy. „Gazeta Sanocka”, s. 1, nr 203 z 1 grudnia 1907. 
  11. Ogłoszenia. „Wystawa Krajowa Rolnicza i Przemysłowa”, s. 2, nr 24 z 8 października 1877. 
  12. Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 5, nr 111 z 15 maja 1889. 
  13. a b Kronika. Dar do kościoła. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 2 z 10 stycznia 1904. 
  14. Po remoncie będzie ładniejsza. „Tygodnik Sanocki”. Nr 31 (299), s. 2, 1 sierpnia 1997. 
  15. Edward Zając: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. W stulecie konsekracji 1897-1997. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1997, s. 36, 38, 61. ISBN 83-905046-4-2.
  16. Kronika. Obchód jubileuszowy. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 19 z 11 sierpnia 1895. 
  17. Kronika. Konkurs. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 187 z 30 czerwca 1907. 
  18. Wybory do izby handlowej i przemysłowej. „Słowo Polskie”, s. 1, nr 187 z 19 kwietnia 1902. 
  19. Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 135 z 29 lipca 1906. 
  20. Sprawozdanie z działalności „Ligi Pomocy Przemysłowej” za czas od 15 sierpnia 1908-do 31 grudnia 1909. t.j. za szósty rok istnienia. Lwów: 1910, s. 120.
  21. Władysław Sygnarski: XVIII. Sprawozdanie kierownika Szkoły Przemysłowej Uzupełniającej w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: 1913, s. 5.
  22. Władysław Sygnarski: Kronika Zakładu. Sprawozdanie Przemysłowej Szkoły Uzupełniającej w Sanoku za rok 1913/1914. Sanok: 1915, s. 6.
  23. Z ruchu ludowego w Sanockiem. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 76 z 13 września 1896. 
  24. Alojzy Zielecki, Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, Rozwój ruchu niepodległościowego, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 471.
  25. Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 359.
  26. Zaproszenie. „Gazeta Sanocka”, s. 1, nr 82 z 26 października 1896. 
  27. Alojzy Zielecki, Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, Życie kulturalne, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 461.
  28. Z ruchu wyborczego. „Nowa Reforma”, s. 2, nr 52 z 5 marca 1897. 
  29. Kronika. Sanok. „Słowo Polskie”, s. 4, nr 251 z 27 października 1897. 
  30. Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 101 z 7 marca 1897. 
  31. Odezwa. „Gazeta Sanocka”, s. 1, nr 102 z 14 marca 1897. 
  32. Kronika. Wybory z IV kurii. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 103 z 21 marca 1897. 
  33. Z tygodnia. „Głos Rzeszowski”, s. 1, nr 27 z 2 lipca 1899. 
  34. Jan Stapiński (oprac. Janusz Albin, Józef Ryszard Szaflik): Listy Jana Stapińskiego z lat 1895–1928. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977, s. 74.
  35. Kronika, Wybory do Rady Powiat. z Sanoka. „Gazeta Sanocka”. Nr 90, s. 3, 20 grudnia 1896. 
  36. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1898. Lwów: 1898, s. 330.
  37. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1899. Lwów: 1899, s. 330.
  38. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 330.
  39. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 330.
  40. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 352–353.
  41. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 352–353.
  42. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1898. Lwów: 1898, s. 487.
  43. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1899. Lwów: 1899, s. 487.
  44. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 487.
  45. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 487.
  46. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 521.
  47. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 521.
  48. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 521.
  49. Marta Szramowiat. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 20–21, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  50. Ze spraw miejskich. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 2 z 8 maja 1910. 
  51. Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 388.
  52. Po wyborach. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1–2, nr 34 z 18 grudnia 1910. 
  53. Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 75. ISBN 83-909787-8-4.
  54. Karol Zaleski, Pamiętnik dr Karola Zaleskiego, (zespół 25, sygn. 13), Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, s. 152, 179.
  55. Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 36, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  56. Wojciech Sołtys, Miasto i jego władze, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 517.
  57. Listy z kraju. „Kurjer Lwowski”. Nr 102, s. 1, 13 kwietnia 1887. 
  58. Kronika. Poświęcenie sztandaru. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, nr 20 z 11 września 1910. 
  59. Krajowy Związek Ochotniczych Straży Pożarnych w Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem 1875–1900. Lwów: 1900, s. 99.
  60. XI. kraj. Zjazd strażacki w Sanoku. „Gazeta Sanocka”. Nr 30, s. 3, 24 lipca 1904. 
  61. Krajowy Zjazd Strażacki. „Słowo Polskie”. Nr 353, s. 3, 28 lipca 1904. 
  62. Alojzy Zielecki, Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, Życie kulturalne, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 452.
  63. Alojzy Zielecki, Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, Życie kulturalne, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 456.
  64. Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Numer okazowy z 16 grudnia 1894. 
  65. „Czytelnia Mieszczańska” (w pierwszym okresie istnienia). „Gazeta Sanocka”, s. 2–3, nr 43 z 26 stycznia 1896. 
  66. Anna Sebastiańska: Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 2009-11-29. [dostęp 2016-04-17].
  67. Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 146, 149, 152. ISBN 978-83-939031-1-5.
  68. Tadeusz Miękisz: Zarys historii Tow. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w 50-tą rocznicę jego istnienia. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1939, s. 10, 16, 25.
  69. Zarząd. sokolsanok.pl. [dostęp 2016-04-17].
  70. Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego z dziesiątego roku jej istnienia tj. 1894 złożone przez zarząd na walnem zgromadzeniu dnia 4 maja 1895. s. 9.
  71. Sprawozdanie z działalności „Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego” w Cieszynie za czas od 16 września 1906 do 31 grudnia 1907 – 22 rok istnienia. Cieszyn: 1907, s. 21.
  72. Z sanockiego koła T.S. L.. „Gazeta Sanocka”, s. 2–3, nr 63 z 12 marca 1905. 
  73. Sprawozdanie z czynności koła wydziału T.S. L. w Sanoku 1903/04. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 18 z 1 maja 1904. 
  74. a b Zgromadzenia. „Gazeta Sanocka”, s. 2, nr 114 z 4 marca 1906. 
  75. Walne zgromadzenie Koła Tow. Szkoły ludowej. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 169 z 24 marca 1907. 
  76. Kronika. Koło T.S. L.. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 1 z 1 maja 1910. 
  77. Alojzy Zielecki, W epoce autonomii galicyjskiej. Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku. Życie kulturalne, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 457.
  78. Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 193. ISBN 83-909787-0-9.
  79. Wykaz datków zebranych na gimnazyum polskie w Cieszynie. „Miesięcznik Towarzystwa Szkoły Ludowej”, s. 140, nr 12 z 1903. 
  80. Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 8 z 21 lutego 1904. 
  81. Kronika. Lista przysięgłych. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 20 z 11 września 1910. 
  82. Lista sędziów przysięgłych. „Dziennik Urzędowy c.k. Starostwa i c.k. Rady szkolnej okręgowej w Sanoku”, s. 4, nr 8 z 15 kwietnia 1914. 
  83. Kronika. Z Towarz. „Rodzina”. „Gazeta Sanocka”. 20, s. 4, 15 maja 1904. 
  84. Z ruchu w towarzystwach. „Rodzina”. „Gazeta Sanocka”, s. 2, nr 175 z 5 maja 1907. 
  85. Kronika. Oddział Sanocki tow. „Rodzina”. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, nr 15 z 9 kwietnia 1911. 
  86. Tow. rękodzielników i przemysłowców „Rodzina”. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 16 z 21 kwietnia 1912. 
  87. Kronika. Czytelnia Chrześcijańska „Ogniwo” w Sanoku. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 104 z 28 marca 1897. 
  88. Kronika. Czytelnia Chrześcijańska „Ogniwo” w Sanoku. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 105 z 4 kwietnia 1897. 
  89. Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 5 z 31 stycznia 1904. 
  90. Kronika. Ruch towarzyski w Sanoku. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 106 z 7 stycznia 1906. 
  91. Kronika. Ruch stowarzyszeń. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 163 z 10 lutego 1907. 
  92. Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 38 z 18 września 1904. 
  93. Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 45 z 6 listopada 1904. 
  94. Obwieszczenie. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 121 z 22 kwietnia 1906. 
  95. Sprawozdanie z 3-letniej działalności Powiat. Kasy Chorych w Sanoku. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 202 z 24 listopada 1907. 
  96. Sprawozdanie Wydziału Tow. Upiększania Miasta Sanoka. „Miesięcznik Artystyczny”, s. 67, 68, nr 7 z 1912. 
  97. Kronika. Walne Zgr. Tow. Upiększ. miasta. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 129 z 17 czerwca 1906. 
  98. T. U. M. S.. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 26 z 30 czerwca 1912. 
  99. Kasa Raiffeisena w Posadzie sanockiej. „Gazeta Sanocka”, s. 2, nr 183 z 28 lipca 1907. 
  100. Tow. Pszczeln.-Ogrodnicze. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 175 z 5 maja 1907. 
  101. Księga pamiątkowa kas oszczędności w Małopolsce wydana z powodu 25-lecia istnienia Związku Polskich Kas Oszczędności we Lwowie. O działalności należących do Związku Małopolskich i dwóch śląskich (Bielsko i Cieszyn) kas oszczędności. Lwów: 1927, s. 86.
  102. Marek Boczar. Prasa sanocka w końcu XIX i pierwszej połowie XX wieku. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 142, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  103. Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 42.
  104. a b c d Księga chrztów 1870–1882. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 108 (poz. 2).
  105. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 526.
  106. Według księgi parafialnej zmarła w wieku 21 lat, zaś według inskrypcji nagrobnej przeżyła 23 lata. Księga zmarłych 1855–1878 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 356 (poz. 112).
  107. a b c Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 371 (poz. 52).
  108. Księga małżeństw rz. kat. Sanok (1905–1912). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku / (zespół 491, sygn. 21). AP Rzeszów – O/Sanok. s. 28 (poz. 17).
  109. Doroczne zebrania Tow. Wincentego à Paulo. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 32 z 4 grudnia 1910. 
  110. Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904. T. H. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 183 (poz. 24).
  111. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1887/1888 (zespół 7, sygn. 6). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 18.
  112. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1891. Sanok: Fundusz Naukowy, 1891, s. 44.
  113. Księga małżeństw parafii rzymskokatolickiej w Sanoku (1888–1905). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. s. 159 (poz. 19).
  114. Księga małżeństw 1905–1912 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 28 (poz. 17).
  115. Księga wtóropisów aktów małżeńskich za lata 1936–1945. T. „K”. Cz. II. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 724.
  116. Księga chrztów 1882–1892. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 43 (poz. 30).
  117. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 633.
  118. Seweryn Lehnert: Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminariów nauczycielskich oraz spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Lwów: Wydawnictwo Książek Szkolnych w Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1924, s. 65.
  119. Paweł Sebastiański: Powstanie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku i jego struktura organizacyjna. Członkowie „Sokoła”. Marian Szajna. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 31. ISBN 978-83-939031-1-5.
  120. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 527.
  121. Maria Łapiszczak, Borys Łapiszczak: Ziemia Sanocka na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. III. Sanok: Poligrafia, 2002, s. 87. ISBN 83-915388-1-8.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]